مسیحیان ایران و آغاز جشنهای سال نو/ آزادی همپای دیگر ایرانیان

به گزارش خبرنگار مهر، مسیحیان گرچه بر سر تاریخ تولد حضرت مسیح اختلاف نظر دارند اما سال نو در تمام کشورهایی که تقویم میلادی را به رسمیت می‌شناسند از اول ماه ژانویه آغاز می‌شود .

روز کریسمس یا تولد مسیح به روایتی 3 دی و به روایتی دیگر 16 دی ماه است. برخی از محققان تاریخی معتقدند روز سوم دی ماه ( ۲۵ دسامبر) که به عنوان روز تولد مسیح در میان اکثریت مسیحیان جشن گرفته می‌شود برگرفته از جشن یلدای ایرانی است که نماد پایان دوران تاریکی و ورود به جهان مهر و روشنایی قلمداد می‌شود.

واژه «یلدا» در زبان سریانی به معنای میلاد است و ظاهرا تولد میترا خدابانوی آیین میتراییسم را مدنظر دارد. در منابع تاریخی آمده است که رومیان تا اوایل قرن چهارم آیین میترایسم را پاس داشته و از روز ۱۷ تا ۲۴ سپتامبر را به عنوان «جشن خدای زحل» جشن می‌گرفتند. رفته رفته اما با رشد مسیحیت در سال ۳۳۶ میلادی ، روز ۲۵ دسامبر ( 3 دی ) رسما روز میلاد مسیح خوانده شد.

مسیحیان ایران

از جمعیت 70 میلیونی ایران ، حدود 97 درصد ، مسلمان بوده و 3 درصد آن را هموطنان غیر مسلمانان تشکیل می دهند . با این وجود اما بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، هموطنان پیرو ادیان رسمی پذیرفته شده نیز در بسیاری از زمینه ها دارای حقوقی برابر با دیگر هموطنان مسلمان هستند .

در خصوص تعداد مسیحیان ساکن در ایران آمار دقیقی در دست نیست اما برخی منابع داخلی تعداد آنان را 150 هزار اعلام و آمارهای سازمان ملل متحد نیز نشان از حضور200 الی 300 هزار مسیحی در ایران حکایت می کند . با اینحال به نظر می رسد برای روشن شدن تعداد دقیق آمار باید تا اعلام رسمی سرشماری نوس و مسکن اخیر چند ماه دیگر صبر کرد .

با این اوصاف اما می توان گفت اکثریت مسیحیان ایران را گروه های قومی ارامنه، آشوری‌ها و کلدانی‌ها تشکیل می‌دهند.  

اصل سیزدهم قانون اساسی پیروان ادیان مسیحی، زرتشتی و یهودیان را به رسمیت شناخته و آزادی های بسیاری را برای این دسته از هموطنان درنظر گرفته و تضمین کرده است . بر همین اساس از پنج کرسی نمایندگان اقلیتهای مذهبی دو کرسی به ارامنه می‌رسد و آسوریان، یهودیان و زرتشتیان هر یک یک کرسی دارند.

جامعه مسیحیت برای برگزاری مراسم خود محدودیتی ندارد

بنا به اذعان نمایندگان ارامنه کشور در مجلس، جامعه مسیحیت در رابطه با برگزاری مراسم دینی که تنها به لحظه تحویل سال میلادی و تولد حضرت مسیح (ع) محدود نمی شود، در تمام طول سال، اعیاد و مراسم با هیچ گونه محدودیتی مواجه نیستند.

ماریو گالگانو، یکی از نمایندگان کنفرانس اسقف‌های سویس نیز در گزارش خود از وضعیت مسیحیان ایران می آورد : « مسیحیان ایران می‌توانند آزادانه عبادت کنند و آیین عشاء ربانی خود را انجام دهند.»

گفتنی است دولت جمهوری اسلامی ایران برای دسترسی هموطنان مسیحی به برپایی مراسم ویژه کریسمس ، تعداد 5 هزار درخت کاج به مسیحیان اهدا کرد .

عمده مسیحیان ساکن در ایران به دو گروه قومی تقسیم می شوند. هموطنان ارمنی و هم میهنان آشوری . نیمی از آشوریان ، پیرو کلیسای شرق آشوری و اکثریت بیشتری از ارامنه کماکان وابسته به کلیسای ملی خود، یعنی کلیسای گریگوریی هستند.

ارامنه ایران

پیوند ارامنه و ایرانیان‌ به گذشته‌های ‌بسیار دور یا به تعبیر بهتر از آغاز تاریخ ایران باستان باز می گردد .

با ظهور مسیحیت،‌ ارامنه‌ دین پرستش ‌خدایان ‌طبیعت ‌و الهه‌ها را کنار گذاشتند و با مساعی‌قدیسی ‌به ‌نام«سن گرگوار» مسیحیت ‌در ارمنستان ‌دین‌ رسمی اعلام ‌شد.

جمعیت هموطنان ارمنی از استان های هرمزگان و خوزستان در جنوب ایران تا اصفهان و تهران در مرکز و گیلان و آذربایجان در شمال و شمال غرب کشور پراکنده اند. با اینحال تمرکز ارامنه در جلفای اصفهان از دیگر نقاط بیشتر است بطوریکه این شهر با ۲۰ کلیسا صاحب بزرگترین و زیباترین کلیساهای ایران است.

« آشوت تیکرانیان » رئیس هیئت نمایندگی خلیفه گری کل ارامنه آذربایجان در ارومیه می گوید : «حدود یکصد هزار ارمنی در سراسر ایران زندگی می کنند که 85 درصد مسیحیان ایران را شامل می شود . »

او می افزاید : « 90 درصد ارامنه ایران پیرو مذهب « گریگوری لوساوریک » بوده و حدود 10 درصد نیز مذهب کاتولیک دارند .»

وی در خصوص برپایی مراسم کریسمس و آغاز سال نو میلادی در بین ارامنه می گوید : « آغاز سال نو میلادی در بین تمامی مذاهب مسیحیت ، روز اول ژانویه یا همان دهم دی ماه است اما در مورد روز تولد حضرت مسیح بین مذاهب مسیحیت اختلاف نظر وجود دارد . » به گفته تیکرانیان ، مسیحیان ارمنی شانزدهم دی ماه مصادف با ششم ژانویه را بعنوان روز تولد حضرت عیسی بن مریم ( ع ) جشن می گیرند. این درحالی است که اغلب مسیحیان جهان روز سوم دی ماه را روز تولد مسیح (ع) می دانند.

رئیس هیئت نمایندگی خلیفه گری کل ارامنه آذربایجان در ارومیه خاطرنشان می کند : « ارامنه ، عید میلاد مسیح و غسل تعمید حضرت مسیح (ع) را درحالیکه خاچ ( صلیب ) را با همراهی ساغدوش و سولدوش در آب می گذارند یکجا جشن می گیرند . »

یادآور می شود گرچه برگزاری مراسم کریسمس و آغاز سال نو میلادی یک سنت دینی و مذهبی خاص مسیحیان محسوب می شود اما آیینهای ارامنه ایران برای بزرگداشت این مراسم با سنت های کهن ایرانی به شکل جالب توجهی ترکیب یافته است .

« مارینا دانغیان » استاد دانشگاه و یک ارمنی ساکن تبریز در مورد مراسم ارامنه ایران در ایام کریسمس و آغاز سال نو میلادی می گوید : « ارامنه ایران در این ایام ترکیبی از سنت های ایرانی ـ ارمنی و مسیحی را برجای می گذارند . »

به گفته وی در حالی که خانه‌تکانی و خوردن پلو ماهی و کوکو با مراسم نوروز ایرانی همسان است تزیین درخت کاج و دریافت هدیه از بابانوئل، همان است که با اختلاف اندکی در میان سایر مسیحیان نیز رایج است.

خانم دانغیان می افزاید : « در شب تحویل سال نو میلادی همه ارامنه با اعضای خانواده در منزل یا در کلیساها و سایر اماکن مشخص شده دور هم جمع شده و با برنامه هایی خاص به استقبال سال نو می روند . » به گفته او در این شب مسیحیان ارمنی سال قدیمی را با همه شادی ها و غم هایش به خاطره ها سپرده و از درگاه خداوند منان برای سال جدید آرزوی صلح و صفا و صمیمیت می کنند .»

مارینا دانغیان با اشاره به سنت آوردن هدیه از سوی بابانوئل می گوید : « دادن کادو از سوی بابانوئل نه فقط برای کودکان بلکه برای ما بزرگترها هم شادی آفرین و خاطره انگیز می باشد . »

این هموطن ارمنی ساکن تبریز در خصوص مراسم ویژه سالروز تولد مسیح ( ع ) نیز می گوید : « در این روز ارامنه در کلیساها جمع شده و با روشن کردن شمع در فضایی روحانی به راز و نیاز می پردازند . به گفته وی ، هموطنان ارمنی در این مراسم روح و روان خود را با دعا و استعانت از درگاه پروردگار صیقل می دهند و سرشار از عشق و زندگی به خانه های خود بازمی گردند . »

آشوریان ایران

آشوریان یکی دیگر از اقوام ساکن در سرزمین کهن ایران محسوب می شوند که از بدو پیدایش ‌مسیحیت‌ ، به ویژه در قرن ‌اول ‌تا سوم‌ میلادی به این آیین ‌گرویدند.

گرچه ‌نمی‌توان‌تاریخ‌ دقیق ‌ورود این قوم‌ را به ایران‌ مشخص‌کرد اما بر اساس مدارک تاریخی موجود ، آشوری ها پس‌از سقوط ‌حکومت بین‌النهرین‌، جزئی ‌از ملت‌ ایران شده‌ و با مردم‌ این‌ سرزمین‌ سرنوشت ‌مشترک ‌پیدا کرده‌اند.

طلوع انقلاب اسلامی ایران برای آشوری‌ها نویدهای تازه‌ای داشت‌. آنان مانند سایر گروه‌های نژادی و مذهبی رسمی کشور از نعمت آزادی استفاده کرده‌، زبان و آداب و رسوم و مذهب و سنن قومی خود را که ضامن بقای قومیت آنان است، حفظ و حراست کردند.

آشوریان ایران با توجه به حقوق مندرج در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران برای ادیان و مذاهب مورد تایید ، از امتیازات ویژه ای بهره مند شدند. به عنوان مثال تدریس زبان آشوری در مدارس اختصاصی آشوریان ایران مانعی ندارد‌، این در حالی است که چنین امری در سراسر کشورهای خاورمیانه منع شده و حتی کشورهای همسایه مدعی دموکراسی آن را ممنوع می‌دانند.

جمعیت 50 هزار نفری آشوریان ایران در مجلس یک نماینده دارند

آنچه بیش از همه برای آشوریان ایران مایه مباهات است‌، این است که با وجود جمعیت اندک آنان در ایران که شاید به جمعیت یک شهر نیز نمی‌رسد ( حدود 50 هزار نفر ) ، داری یک نماینده در مجلس شورای اسلامی هستند. این نماینده صاحب اختیاراتی همانند ۲۹۰ نماینده دیگر مجلس است و این مسئله در خاورمیانه و کشورهای غربی کم‌نظیر است.

بر همین اساس ، برپایی مراسم و آیین‌های دینی و مذهبی در کلیساهای چهارگانه آشوری به ویژه در مراسم سال نو و کریسمس از مفاخر جامعه آشوری است‌. آیین‌هایی مانند انجام مراسم قربانی مقدس یا عشای ربانی برای کودکان و آموزش تعلیمات دینی در مدارس و کلیساهای آشوری با نظم و شکوه خاص برگزار می‌شود.

فرقه های مذهبی آشوری‌ها

الف‌) کلیسای شرق آشوری‌

این کلیسا به نام‌های دیگر مانند کلیسای پارس،کلیسای شرق، کلیسای سریانی،کلیسای یعقوبی و کلیسای نسطوری نیز شناخته می‌شود. این کلیسا مدعی است که بر اساس تعالیم مستقیم و سنت دست نخورده صدر مسیحیت تشکیل شده و در طول تاریخ بدون تغییر و تحول اساسی همچنان استقلال خود را در برابر کلیساهای خارج و مکاتب مختلف مسیحیت محفوظ داشته است‌. عمده پیروان این کلیسا آشوری و هندی هستند و در سراسر جهان پراکنده‌اند.

بیشترین پیروان این کلیسا در عراق و سپس در امریکا، ایران‌، سوریه‌، لبنان‌، ترکیه‌، هند و ممالک اروپایی زندگی می‌کنند. این کلیسای سنتی از لحاظ اعتقادات و مراسم مذهبی‌، قرابت نزدیکی با کلیساهای ارتدوکس دارد. کلیسای شرق آشوری ایران که تابع مرکز جهانی این کلیساست، در حال حاضر زیر نظر مستقیم پاتریاریک، (عالی‌ترین مقام مذهبی‌) اداره می‌شود.

رهبر جهانی کلیسای شرق آشوری عالی‌جناب ماردنخای چهارم است و مرکز اصلی این کلیسا در تهران است‌. عبادت در این کلیسا به زبان آشوری‌کلاسیک(آرامی) است و سلسله مراتب کلیسایی مخصوص به خود را دارد و تابع واتیکان نیست و پاتریارک در رأس این کلیسا قرار دارد.

ب‌) کلیسای کاتولیک (کلدانی آشوری‌)

این کلیسا پس از تشکیل کلیسای شرق آشوری در سال ۱۵۵۱ تأسیس شد و اگرچه خود را در شمار کلیساهای سنتی و قدیمی قرار می‌دهد، اما از لحاظ برخی اعتقادات خاص مربوط به شخصیت حضرت مریم و تعبیرات مربوط به اقنوم و شخصیت حضرت مسیح با کلیسای شرق و مکتب ارتدکس اختلاف اساسی دارد. این کلیسا زیر نظر کلیسای واتیکان اداره می‌شود، ولی از لحاظ زبان کلیسا با کلیسای کاتولیک جهان متفاوت است‌، بدین معنی که مراسم مذهبی کلیسای آشوری به زبان آشوری است و از این بابت شباهت کلی با کلیسای شرق آشوری دارد.

کلیسای کاتولیک آشوری و کلدانی در میان آشوریان ایران حدود ۱۳ هزار نفر پیرو دارد. رهبر کلیسای کاتولیک در ایران در حال حاضر جناب اسقف رمزی است. مرکز اصلی کلیسای کاتولیک آشوری در تهران قرار دارد.

ج‌) کلیسای انجیلی آشوری‌

این کلیسا از فرق پروتستان است و در نیمه اول قرن ۱۹ میلادی در ایران تأسیس شد. کلیسای انجیلی آشوری تا چندی پیش زیر نظر اتحادیه کلیساهای پروتستان ایران اداره می‌شد، ولی در حال حاضر به صورت مستقل اداره می‌شود و مرکز آن نیز در تهران قرار دارد. کلیسای انجیلی تابع تشریفات خاص مذهبی کلیساهای شرق آشور و کاتولیک نیست‌. زبان کلیسا همان زبان محاوره آشوری است‌. کلیسای انجیلی آشوریان در ایران دارای یک انجمن‌، گروه جوانان‌، بانوان و گروه‌های کُر مذهبی است‌.

د) کلیسای جماعت خدا یا برادران آشوری (پنطیکاستی‌)

این کلیسا نیز یکی از شعبه‌های کلیسای پروتستان به شمار می آید . کلیسای جماعت خدا توسط یک آشوری ایرانی مقیم امریکا به نام کشیش اندریوس اورشان به سال ۱۹۱۰ میلادی در ایران تأسیس شد. تعداد اعضای این کلیسا در مقایسه با سه کلیسای فوق‌الذکر از همه کمتر است‌. در رأس کلیسا شبان قرار دارد که سمت کشیش دارد و مسئول اداره امور کلیساست.

کشیش « داریاوش عزیزیان » سرپرست کلیسای شرق آشور ارومیه در مورد مراسم ویژه آشوریان در سالروز تولد مسیح ( ع ) و آغاز سال نو میلادی می گوید : مسیحیان آشوری از 25 روز مانده به میلاد مسیح روزه ای تحت عنوان روزه پرهیز می گیرند و طی این مدت از صرف گوشت و لبنیات دوری می جویند .

وی می افزاید : پس از فرا رسیدن 25 دسامبر ( چهارم دی ) آشوریان روزه خود را به پایان رسانده و با حضور در کلیسا مراسم عشای ربانی را به جای می آورند.

به گفته وی ، از بعد از ظهر روز چهارم دی ماه ، مردم برای دید و بازدید و عرض تبریک به روحانیان آشوری در کلیساها حاضر می شوند اما از فردای آنروز این روحانیان هستند که به همراه مردم به دید و بازدید از دیگر هم کیشان خود می روند .

گفتنی است ماه نیسان همزمان با 13 فروردین سالروز آغاز سال آشوری است . جالب اینکه سنت های بزرگداشت این ایام نیز درست به مانند مراسم سیزده بدر ایام نوروز است .

..........................................

گزارش: مهرداد خوشکار مقدم