آثار تاریخی و گردشگری در شهر شش هزار ساله/ بهار ری را تجربه کنید

به گزارش خبرنگار مهر، شهرری جنوبی ترین منطقه شهری شهرداری تهران با وسعت 23 کیلومتر مربع داخل محدوده شهری و 153 کیلومتر مربع حریم بوده و همچنین این منطقه دارای پنج ناحیه داخل محدوده و دو ناحیه خارج محدوده و 22 محله است.

دسترسی مناسب با توجه به عبور کمربندی تهران(آزادگان) از شمال منطقه و نیز وجود ایستگاههای فعال مترو و امکان ارتباط سریع با مرکز تهران و سایر نقاط اصلی آن نیز از ویژگیهای مطلوب منطقه به شمار می رود.

شهرری از شمال به تهران، از جنوب به فشافویه، از شرق و جنوب به ورامین و از غرب به اسلامشهر محدود می شود.

هم قدمتی ری با نینوا و بابل

هوای ری در بهار مطبوع و خوش، در تابستان گرم، در پاییز تبخیر و در زمستان برف بار بوده است، چنانکه ابن فقیه در مختصر البندان ذکر کرده: " گفته اند: زمستان بغداد و بهار ری و پاییز همدان و تابستان اصفهان".

ری که اکنون آثار بازمانده آن در شش کیلومتری جنوب شرقی تهران به چشم می خورد از نظر قدمت با نینوا و بابل هم عهد بوده و از نظر عظمت، از مهمترین بلاد سده های نخستین اسلامی به شمار می آمده است.

اگر خواهان آن هستید که در حال و هوای تاریخ ایران قرار گیرید، کافی است با نیم ساعت حرکت از مرکز تهران به سرزمین کهن ری برسید. در این صورت روزی خوش را  در میان میراث ارزشمند و متعدد تاریخی و گردشگری بر جای مانده از دوران رونق ری سپری خواهید کرد که با زیارت حرم حضرت عبدالعظیم(ع) سفرتان جنبه معنوی هم خواهد یافت. در بازگشت از ری می توانید سری هم به بازار ری زده و خاطره خوش این سفر را با خرید سوغات دلنشین تر و با دیدن بقعه های ری، آب انبارها، قلعه ها و ... روحیه خود را بهاری کنید.

آستان مقدس حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع)

حضرت عبدالعظیم ملقب به "سیدالکریم" با کنیه "ابوالقاسم" فرزند "علی بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی طالب(ع)" است. مجموعه آستان ایشان مدفن امامزاده حمزه(ع) و نیز امامزادگان طاهر و مطهر(ع) است. ضریح نقره حضرت عبدالعظیم(ع) در زمان فتحعلی شاه ساخته شده، سردر آجری مربوط به دوران سلجوقی، صندوق چوب عود، فوفل و گردو متعلق به قرن هشتم، آئینه کاریهای چشم نواز اجرای عهد ناصر الدین شاه، دو گلدسته 24 متری ساخته سال 1270 و ایوان وسیع شمالی آن مربوط به زمان شاه طهماسب صفوی است.

گورستان حضرت عبدالعظیم(ع) نیز اعتبار ویژه ای دارد. قاآنی شیرازی، خاندان قائم مقام فراهانی، بدیع الزمان فروزانفر، آیت الله کاشانی، علامه محمد قزوینی، ستارخان و فرزندان آیت الله بهبهانی و بسیاری مشاهیر دیگر در این مکان آرامیده اند.

آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) از قرن سوم تا کنون، به عنوان یکی از مشهورترین اماکن زیارتی و سیاحتی ایران از دیرباز مورد توجه و عنایت دوست داران اهل بیت عصمت و طهارت(ع) بوده و در طول سال سیل عظیم زائران را از اقصی نقاط ایران و جهان به سوی خویش گسیل می دارد.

بقعه حضرت عبدالعظیم(ع)  قدمت 800 ساله دارد که در مرکز شهرری واقع شده و هر روز میزبان هزاران زائر است.

بازار 500 ساله ری

بازار ری در شمال بقعه حضرت عبدالعظیم(ع)  واقع است. این بازار متشکل از دوراسته بازار است که در محل تلاقی خود تشکیل یک چهار سوق را می دهد. بازار ری دارای ساختاری  متشکل از آجر، خشت و گل و از نظر قدمت متعلق به عصر صفویه یعنی حدود 500 سال پیش است.

این بازار در امتداد شمالی جنوبی صحن حضرت سیدالعظیم(ع) قرار گرفته است. میانه بازار چهار سوقی با پوشش گنبدی تشکیل می دهد که از غرب به راسته کاروانسرا دو قلو و از شرق به میدان کوچک متصل می شود. این بازار به به دستور امیرکبیر بازسازی شد. هم اکنون نیز بنای بازار توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و با مشارکت بازاریان مورد مرمت قرار گرفته است.

این مرکز تجاری در انتهای خیابان حضرت عبدالعظیم(ع) واقع شده است و اجناس مختلف و سوغاتیهای رنگارنگش حال و هوای مسافران نوروزی را به طور حتم دگرگون خواهد کرد.

مرقد مطهر امام خمینی(ره)؛ نگین درخشان ری

مرقد مطهر حضرت امام خمینی(ره) در جنوب غربی بهشت زهرا(س) بنا شده و همچون نگینی در شهرستان ری، در طول سال پذیرای هزاران نفر زائر از سراسر ایران و سایر کشورهاست.

در طراحی و ساخت این مجموعه معماری از نمادهای اسلامی همچون گنبد، گلدسته، ایوان و صحن استفاده شده است.

بارگاه امام خمینی(ره) در کهریزک، روستای شکر آباد، جنب بهشت زهرا(س) واقع شده است.

آتشکده ری

تپه میل یا "آتشکده ری" در 12 کیلومتری جنوب شرقی ری و بر فراز تپه ای بلند در روستای قلعه نو قرار دارد. این آتشکده که متعلق به دوره ساسانی است از یک جفت قوس هلالی با مقطع بیضی تشکیل شده و یکی از مهمترین آثار مورد بازدید گردشگران است.

در جبهه شرقی ایوانی با چهار ستون مدور داشته که  در حال حاضر پایه های  دو ستون آن برجاست . بیشتر قسمتهای  غربی بنا از میان رفته، در قسمت زیرین مجموعه یک راهروی کم عرض وجود دارد که سراسر طول بنا را طی می کند. بقایای معماری تپه میل دارای ساختار متشکل از گل، خشت، لاشه سنگ، آجر و ساروج و از نظرقدمت متعلق به دوره ساسانیان(حدود1800 سال پیش) است.

تپه میل در روستای قلعه نو واقع در جاده ری – ورامین قرار گرفته است.

باروی ری

بقایای این باور که محدوده آن روزگاری 2500 در 1800 متر بوده است، هم اکنون در کنار خیابان ابن بابویه به طول 453 متر  دیده می شود. این دیواره از قطر و ریشه ای بین پنج تا 9 متر برخوردار است.

تپه چشمه علی؛ نماد تمدن هزار ساله

تپه چشمه علی بدون شک یکی از قدیمی ترین آثار باستانی شهرری است که هنگام بازدید از آن به استقرار تمدن هزار ساله در محل چشمه علی پی خواهید برد. مکان این چشمه کوهی کم ارتفاع در انتهای غربی رشته کوه بی بی شهربانو(س) است که از دامنه جنوبی آن چشمه پر آبی می جوشد. نام قدیم این چشمه به نام خانواده "سورن" بوده که از خاندانهای مهم ایران و ری به حساب می آمده است.

شمه علی سر منشأ حیات یکی از کهن ترین تمدنهای جهان و بنیاد شهر باستانی ری است. سفالهای یافت شده در این محل از زیباترین سفالهای پیش از تاریخ است که تعدادی از آنها را می توانید در موزه ملی ایران ببینید.

ایجاد فضای سبز بر روی سطح تپه با فواره هایی در مقابل نقشه برجسته محوطه ساماندهی شده، موقعیتی عالی را برای گردشگران به وجود آورده است. لازم به توضیح است که نقش برجسته روی صخره چشمه علی به دستور فتحعلی شاه قاجار ایجاد شده است.

بقعه ابن بابویه، مدفن بزرگان و مشاهیر

مقبره ابن بابویه یا شیخ صدوق در خیابانی که به نام وی نامیده می شود قرار دارد. محوطه اطراف بقعه باغ بزرگی از گورستانهای معتبر تهران و ری است و بزرگان و مشاهیر زیادی در آن مدفون هستند که شیخ "رجبعلی خیاط"، "جهان پهلوان تختی"، "استاد بهزاد"، "علامه دهخدا"، "میرزاده عشقی" و "میرزا ابوالحسن طباطبایی" از جمله آنها به شمار می آیند.

مقبره شیخ صدوق در دوره قاجاریه پس از سیلی عظیم پدیدار شد و سپس برای آن بقعه و آرامگاهی ساخته شد که در دوره های بعدی نیز مورد مرمت قرار گرفت.

مقبره بی بی شهربانو(س)

این مقبره در دامنه جنوبی کوهی معروف به همین نام واقع شده است. جالب است بدانید بر اساس روایات، بی بی شهربانو(س) همسر امام حسین(ع) و مادر امام سجاد(ع) است. این مقبره علاوه بر آن که یکی از مقاصد مهم گردشگران است از اماکن زیارتگاهی مهم استان تهران نیز محسوب می شود.

مدفن اصلی حرم از در شرقی است که ساخته دوران طهماسب اول است، لیک اصل بنا به دوره آل بویه نسبت داده می شود.

قدمت این بقعه با 1100 سال پیش باز می گردد و مکان آن واقع در شهرری، امین آباد 5.1 کیلومتری شمال امین آباد بر فراز دامنه کوه است.

برج نقاره خانه

در بازدید از کوه بی بی شهربانو(س) به برج مقبره ای هشت ضلعی متعلق به دوره سلجوقی بر می خورید. این قبره متعلق به فردی زرتشتی به نام "بوزرجمید" بوده که تحت تأثیر تدفین اسلامی به یادگار، چنین بنایی را احداث کرده است. قدمت این برج به 800 سال پیش نسبت داده شده و در امین آباد، هفت دستگاه بر بالای کوه واقع شده است.

برج اینانج(گورستان سلطنتی)

در دامنه کوه نقاره خانه در جاده امین آباد – هفت دستگاه اثری معظم با پلاتی دایره ای قرار گرفته که شما را به طرف خود می خواند. حفریات انجام شده نشان می دهد که این برج در واقع گورستان سلطنتی بوده است. نام "اینانج" مربوط به یکی از فرماندهان ری در زمان "سلطان سنجر" سلجوقی است که در این محل مدفون شده، جالب است بدانید که پارچه های گرانبهایی متعلق به دوران آل بویه از این مکان به دست آمده است. قدمت این برج 800 سال است.

کاروانسرای شاه عباسی

این کاروانسرا که از موقافات آستان حضرت عبدالعظیم(ع) است و در خیابان حرم قرار گرفته، به عنوان انبار کسبه بازار استفاده می شود.

بنای این کاروانسرا به دوره صفویه تعلق دارد و در دوره قاجاریه مورد مرمت قرار گرفته است؛ کاروانسرای شاه عباسی قدمت 500  ساله دارد و مکانی تجاری و اقامتگاهی محسوب می شود.

کاروانسرای کنارگرد

این کاروانسرا نیز در جاده حسن آباد فشافویه قرار گرفته و بنایی از عهد صفوی است.

مسجد افضلیه

روبروی بقعه بی بی زبیده(س) و در جانب شرقی خیابان فدائیان اسلام، مسجدی کوچک با گلدسته ای زیبا و رنگ و لعاب مساجد تاریخی و معماری سنتی به چشم می خورد. این مسجد از نوع پلان دو ایوانی با تزئینات کاشیکاری، تلفیق کاشی و آجر کتیبه های کاشی است. اسم این مسجد بر گرفته از نام بانی آن یعنی مرحوم "علی اکبر افضلی" است که در سال 1350 در گذشته و مدفنش در یکی از حجره های جنوبی مسجد قرار دارد.

قلعه قاچاقاچ؛ متعلق به دوران صفوی

در محدوده اراضی فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره) در قریه ای به همین نام، یک قلعه بی نظیر خشتی متعلق به دوران صفوی با مساحت 5800 متر مربع، با پلان مستطیل و دارای چهار بارو وجود دارد. این بنای ارزشمند تاریخی نیازمند توجه بیشتر برای احیا و مرمت است.

دژ رشکان

این دژ متعلق به دوران اشکانیان بوده و در مقابل ضلع جنوبی کارخانه قدیم سیمان ری قرار گرفته است. این دژ که بنای آن از جنس ساروج و سنگ است از قلاع محافظ هسته اولیه ری بوده و طی دو فصل در سالهای 85 و 86 مورد کاوش و باستان شناسی قرار گرفته است.

دژ رشکان متعلق به2250 سال پیش است و درچهارراه خط آهن، روبروی کارخانه گلیسیرین سازی بالای کوه باروت کوبی قرار دارد.

سفالینه های ارگ سلجوقی در موزه دوران اسلامی واقع است

در مقابل دژ رشکان، ارگی قرار گرفته که از چینه و خشت ساخته شده است و امروز تنها دیواره و ضلع شمالی استحکامات آن باقی مانده است. از این ارگ، سفالینه های زیبایی به دست آمده که در موزه دوران اسلامی نگهداری می شود.

برج طغرل؛ برج پادشاه اول سلجوقیان

این برج منسوب به "طغرل بیک" پادشاه اول سلجوقی است و ارتفاعی حدود 20 متر با قطر خارجی 15 متری دارد.

تزئینات و کتیبه ای به خط کوفی در  این برج بوده که در مرمت دوره قاجار از بین رفته است. مقبره استاد محیط طباطبایی در محوطه این برج قرار گرفته است.

برج طغرل متعلق به 800 سال پیش است و آرامگاه وی در شهرری، سه راه ورامین، خیابان ابن بابویه، خیابان طغرل واقع شده است.

بقعه جوانمرد قصاب

بقعه جوانمرد قصاب که حتما نام آن را بارها و بارها شنیده اید، در شهر ری، محله جوانمرد قصاب واقع شده و دارای پلان مربع شکل است. وی از شخصیتهای مشهور زمان خود بوده و تعزیه ای معروف به نام وی در ماه محرم برپا می شده است.

مقبره شیخ کلینی

اگر به شهرری سفر کردید، حتماً به مقبره شیخ کلینی که در شرق روستای کلین واقع شده سری بزنید. این مقبره متعلق به پدر محمد کلینی مؤلف کتاب "اصول کافی" است و در عهد صفویه ساخته شده، هر چند در دوره فتحعلی شاه مرمت شده است.

یخچال طبیعی کُلِین

این یخچال در فاصله حدود 500 متری شرق بقعه شیخ کلین قرار دارد، با خشتهایی که شامل چال یخ و گنبدی بر فراز آن است. چال یخ آن به قطر هشت متر و به عمق سه متر در دل خاک کنده شده است و ارتفاع گنبد آن نیز به حدود 10 متر می رسد. این یخچال که مربوط به دوران صفوی است دارای اتاقکی کوچک با دو طاقچه در پشت دیوار شرقی است که احتمالاً مربوط به خدمه یخچال بوده است.

قلعه گبری؛ قلعه ای مستحکم و متعلق به 2250 سال پیش

قلعه گبری در جنوب شرقی شهرری قرار گرفته و اطراف آن باغداری و سبزیکاری انجام می شود. بنای قلعه به صورت دژی مستحکم و مستطیل با چهار برج تدافعی و دیدبانی است که ارتفاع این برجها به 17 متر می رسد. قلعه متعلق به دوره ساسانی و ساخته شده از خشت و چینه است که در حال حاضر به عنوان انبار مرکزی حضرت عبدالعظیم(ع) استفاده می شود.

قلعه گبری قدمتی 2250 ساله دارد و در شهرری، خیابان 24 متری میدان معلم، کمربندی شهرری قرار گرفته است.

آب انبار آراد

در روستای آراد که جزو دهستان حسن آباد بخش فشافویه شهرستان ری است آب انبار منحصر به فردی دیده می شود که دارای دو بادگیر در دو طرف یک گنبد بزرگ است. در بالای گنبد نورگیری فانوسی شکل مشبک که خود نسبت به بنا زیبایی خاصی دارد، تعبیه شده است. گنبد آب انبار شکل کله قندی داشته و ارتفاع آن 10 متر است که از خشت ساخته شده است.

امامزاده هاجر خاتون(س)؛ سلاله پاک امام هفتم(ع)

امامزاده هاجر خاتون(س)  در شرق روستای "اشتهازان زا" بخش فشافویه قرار دارد. امامزاده هاجر خاتون(س) را از اولاد امام موسی بن جعفر(ع) می دانند. بنای امامزاده خشتی بوده و ورودی بنا رو به شمال باز می شود. حرم این بنا مربع شکل است که در جنوب آن محراب و در شرق آن طاقچه ای با طاق جناقی قرار دارد. قسمت بیرونی نیز با راه پله ای به پشت بام و گنبد نوک تیز این بنا راه دارد. این بنا اخیراً مورد مرمت قرار گرفته است.

بازدید از خاتم کاریهای امامزاده عبدالله(ع) ری لطفی دیگر دارد

در خیابان فدائیان اسلام کوچه ای به نام همین امامزاده قرار دارد که بنای امامزاده عبدالله(ع) در آن قرار گرفته است، بنای امامزاده دارای گنبد و ایوان رفیعی است که آیینه کاری شده و کتیبه کاشیکاری شده هفت رنگی از دوره قاجار سرتاسر زیر قوس ایوان را گرفته است.

در این امامزاده تماماً خاتم کاری شده و بسیار زیباست و بازدید از آن لطفی دیگر دارد. گورستان اطراف بقعه مشاهیر زیادی همچون عماد الکتاب، حسن وحید دستگردی، اسماعیل خان صولت الدوله قشقایی و عبرت نائینی را در خود جای داده است. این بقعه متعلق به 500 سال پیش است.

امامزاده بی بی زبیده(س)

بنای اصلی این امامزاده مربوط به قرن 9 هجری است که در اوایل دوره قاجار، بخشهایی به آن الحاق شده است. از جمله صندوق چوبی حرم که متعلق به همان دوران است. مردم معتقدند که این امامزاده، فرزند امام حسین(ع) و بی بی شهربانو(س) است. بقعه بی بی زبیده متعلق به دوران قاجاراست و در خیابان فداییان اسلام نرسیده به پل سیمان قرار گرفته است.

زندان هارون

در سه کیلومتری شمال غربی غنی آباد، سمت چپ جاده خراسان روستای متروکه زندان هارون قرار گرفته که بنای سنگی این زندان در مقابل آن است و به دوره های ساسانی و سلجوقی نسبت داده می شود.

بنای زندان از سنگهای آتشفشانی با ملات گچ است و به شکل مکعب به ارتفاع حدود 9 متر در دو طبقه ساخته شده است. با توجه به اینکه اطراف زندان حوضچه بزرگی از آب و درختان میوه وجود دارد، گردشگران می توانند هنگام بازدید از این زندان از زیبایی این درختان نیز بهره مند شوند.

زندان هارون قدمتی بیش از هزار سال دارد و در شهرری، 12 کیلومتری جاده خراسان(سه راه سیمان) دست چپ در دامنه کوههای مسگر آباد واقع شده است.

"استودان گبرها" متعلق به سه هزار سال پیش

در دامنه کوه بی بی شهربانو(س) بنایی مدور از جنس سنگ لاشه و ساروج قرار گرفته که بدون سقف بوده و دارای دو در ورودی شرقی و غربی است. این مکان متعلق به سه هزار سال پیش است و در چهارراه خط آهن پشت دانشگاه آزاد، سمت راست جاده مشیریه در دامنه کوهی واقع شده است.

این بنا متعلق به دوران پیش از اسلام "ساسانیان" است که بنا بر سنت زرتشتیان اجساد متوفیان را در آنجا می گذاشته اند.

........................................

گزارش: مینا شمسی