خشکسالی در کمین اردبیل است/ عوامل بروز خشکسالی

به گزارش خبرنگار مهر، استان اردبیل در شمال غرب ایران با مساحتی معادل 17 هزار و 950 کیلومتر مربع به دلیل شرایط خاص جغرافیایی از تنوع محیطی زیادی برخوردار است و گستردگی در محور عرض جغرافیایی، وجود دشتها و کوهستانها و همجواری با دریای خزر، موقعیت خاصی به این استان بخشیده است.

این استان به عنوان یک منطقه کوهستانی دارای اقلیم خاصی بوده و در فصول زمستان و بهار با بارش های زیادی نسبت به برخی استانهای همجوار خود برخوردار است با این وجود در دهه های اخیر این استان با پدیده خشکسالی روبه روشده و همه ساله بخش کشاورزی آن متحمل خسارت زیادی از بابت کم آبی می شود.

افزایش 7 درصدی بارندگی در استان

رئیس اداره پیش بینی و تحقیقات کاربردی هواشناسی استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر، از افزایش هفت درصدی بارش باران در یک ماه گذشته در سطح استان اردبیل نسبت به ده سال اخیر خبر داد و افزود: این میزان افزایش بارندگی دلیل بر عدم روی دادن خشکسالی نیست.

علی دولتی مهر عنوان کرد: خشکسالی در مدل تعریف شده هواشناسی با حوزه کشاورزی متفاوت است چرا که ممکن است در منطقه ای که بیشترین بارش را دارد عواملی چون وزش باد و تبخیر رخ دهد، پس نحوه پراکنش بارش مبنی بر عدم کمبود بارش نیست.

وی با بیان اینکه در سالجاری بیشترین بارش با 133 درصد در شهرستان نمین و 61 درصد در شهرستان مشگین شهر باریده است، عنوان کرد: در این مدت کمترین بارش در شمال استان روی داده است که 149 میلی متر بود.

بارندگی در شمال اردبیل 60 درصد کاهش یافت

وی اعلام کرد: متوسط بارش در منطقه شمال استان که شهرهای گرمی، بیله سوار و پارس آباد را شامل می شود 42.4 میلی متر است که نشان می دهد این منطقه با 60 درصد کاهش بارندگی روبه رو است.

این کارشناس هواشناسی میزان بارندگی در شهرهای شمالی استان را به ترتیب در شهرستان گرمی 58 درصد، بیله سوار 72 درصد و پارس آباد 47 درصد عنوان کرد.

وی با بیان اینکه این منطقه در سالهای اخیر با کاهش بارندگی و خشکسالی روبه رو شده است، افزود: در طول ده سال گذشته تنها سال 82 سالی پر بار برای این مناطق بود که در شهرستان بیله سوار به میزان 127 میلی متر باران باریده بود.

به گفته وی در شهرستان بیله سوار در مقایسه با بارندگی فروردین ماه سال گذشته 16.7 میلی متر و در مدت مشابه سالجاری 12.5 میلی متر باران باریده که حدود چهار میلی متر کاهش یافته است.

خشکسالی دشت مغان را تهدید می کند

دولتی مهر این میزان کاهش بارندگی را در منطقه شمال استان که قطب کشاورزی استان است علامتی هشداری در مواجه شدن با پدیده خشکسالی دانست.

وی تصریح کرد: بیشترین مجموع بارندگی استان در ماههای فروردین و اردیبشهت می باشد که با توجه به کاهش 60 درصدی بارش در فروردین ماه در شمال استان امکان جبران آن در ماه دوم کمتر است.

این کارشناس همچنین با اعلام اینکه در حال حاضر شهرستان اردبیل نسبت به متوسط ده سال اخیر با کاهش بارندگی روبه رو است، تصریح کرد: در فروردین ماه سالجاری در این شهرستان 34.6 درصد باران باریده است که نسبت به متوسط بارندگی با شش درصد کاهش بارندگی مواجه است.

آبهای سطحی به موقع جمع آوری شود

دولتی مهر جذب و جمع آوری به موقع آبهای سطحی را یک ضرورت اجتناب ناپذیر دانست و عنوان کرد: با توجه به اینکه توسعه بخش کشاورزی در این استان از اولویت زیادی برخوردار است باید تمهیدات ویژه ای برای پدیده خشکسالی که در مزارع و باغات استان احتمال دارد روی دهد ، صورت گیرد.

اما بارش های اخیر در استان اردبیل نویدهایی به کشاورزان ساکن در مناطق مرکزی استان اردبیل داده است یا حداقل سبب سرریز شدن آب بسیاری از سدهای اردبیل بعد از چندین سال شده است.

راندمان آبیاری در اردبیل 42 درصد است

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای اردبیل نیز در گفتگو با مهر عنوان کرد: امسال آب سدهای سبلان مشگین شهر و یامچی نیر به طور چشمگیری افزایش یافته است.

 به گفته داود نجفیان پشت سد یامچی هم اکنون 68 میلیون متر مکعب است که نسبت به سالهای گذشته 13 میلیون متر مکعب افزایش یافته است و پیش بینی می شود در هفته آینده نیز سرریز شود.

وی افزود: سد یامچی شهرستان نیر 80 میلیون متر مکعب ظرفیت دارد که آب آشامیدنی شهرستانهای اردبیل و سرعین و همچنین 7 هزار هکتار از اراضی پایاب را تامین می کند.

به گفته این مسئول به دنبال افزایش 61 درصدی بارندگی های اخیر در سال آبی جاری پس از گذشت شش سال سد سبلان در شهرستان مشگین شهر نیز به اندازه کافی پر و سیراب شد.

نجفیان میزان آییاری در سطح استان را 42 درصد اعلام کرد و عنوان کرد: طرحهای آبی متعددی برای کاهش کم آبی در سطح استان بویژه برای سیراب کردن مزارع کشاورزی در دست اجرا است.

 مدیر عامل شرکت آب منطقه ای اردبیل با بیان اینکه اردبیل با توجه به شرایط اقلیمی و قرار گرفتن در منطقه کوهستانی که در ظاهر پر آب بوده، اما با سرعت بیشتری روند کم آبی و خشکسالی را طی می کند، تصریح کرد: با صرفه جویی واقعی در آب و استفاده بهتر از آن میزان تولید محصولات نیز بیشتر شده و بهره وری در بخش کشاورزی افزایش می یابد.

میزان بارندگی در اردبیل نرمال است

رئیس اداره پیش بینی و تحقیقات کاربردی هواشناسی استان اردبیل با مقایسه درصد تغییرات بارندگی سال گذشته در طول دوره های آماری و سال 89 در استان اردبیل، اعلام کرد: در سال گذشته شهرستان اردبیل در دراز مدت ، 14 درصد کاهش بارندگی و نسبت به سال 89، 12 درصد افزایش بارندگی داشت.

دولتی مهر با بیان اینکه مشگین شهر در دراز مدت با هفت درصد کاهش نسبت به سال 89 و در سال گذشته با 21 درصد کاهش بارندگی روبه رو بود، افزود: در سال 90 شهرستان نمین نسبت به دوره های قبل 40 درصد افزایش بارندگی و نسبت به سال ما قبل آن  47 درصد افزایش داشت.

در شهرهای شمالی استان نیز شهرستان گرمی در سال گذشته نسبت به دراز مدت 44 درصد افزایش بارندگی و نسبت به سال 89، 66 درصد افزایش بارندگی را داشت.

همچنین وی با بیان اینکه بیله سوار در طول یک سال گذشته 43 درصد نسبت به دوره های آماری گذشته و سه درصد نسبت به سال 89 با بیشترین حجم بارش روبه رو بود، عنوان کرد: شهرستان پارس آباد نیز در دراز مدت 45 درصد و در مقایسه با سال 89 نزدیک به 9 درصد افزایش بارندگی را داشت.

به گفته دولتی مهر شهرستان سرعین در بین شهرهای استان چه در دراز مدت و چه در مقایسه با سال 89 با شش درصد کاهش بارندگی مواجه بود.

"خلخال" شهر پر باران طی دوره های آماری

این کارشناس هواشناسی با بیان اینکه شهرستان خلخال در سال گذشته نسبت به سال 89 با 74 درصد بارندگی روبه رو بود، اضافه کرد: در این مدت این منطقه در بین تمام شهرهای استان بیشترین بارندگی داشته است.

وی همچنین اعلام کرد: میزان بارندگی در شهرستان نیر سال گذشته در مقایسه با سال 89، 12 درصد و نسبت به دوره های آماری پنج درصد کاهش داشت.

شرایط اقلیمی تنها عامل خشکسالی نیست

آمارها نشان می دهد استان اردبیل از لحاظ وضیعت بارندگی در مقایسه با متوسط بارندگی تعریف شده وضیعت نرمالی داشته است و بنا به پیش بینی مرکز اقلیم شناسی و پژوهشکده هواشناسی امسال نیز شرایط نرمالی به اندازه 42 میلی متر بارندگی خواهد داشت، اما تنها عوامل اقلیمی را نمی توان عامل خشکسالی دانست.

به اعتقاد کارشناسان هواشناسی خشکسالی یک پدیده طبیعی و تکرار شونده اقلیمی است و وقوع این پدیده در تمام نقاط جهان محتمل است و ویژگیهای آن از نقطه ای به نقطه دیگر متغیر و متمایز است.

شرایط اقلیمی به عنوان عامل اصلی و اولیه خشکسالی شناخته می شود اما نمی توان از نقش سایر عوامل موثر و تشدید کننده پدیده خشکسالی مانند تغییرات وسیع در کاربری زمین، تخریب خاک، بهره برداری بی رویه از آبهای زیر زمینی، تخریب اراضی ناشی از چرای مفرط و روشهای نامناسب کشاورزی و آبیاری و یا عملیات عمرانی از قبیل ساخت سدهای بزرگ که مشخصات هیدرولوژیکی حوزه آبخیز را تحت تاثیر قرار می دهند، غافل بود.

همچنین کارشناسان راندمان آبیاری را از مهمترین عوامل خشکسالی می دانند و به گفته آنها در ایران راندمان آبیاری حداکثر 35 درصد است که دو برابر آبی که مورد استفاده قرار می گیرد به هدر می رود و استان اردبیل نیز از این امر مستثنی نیست و باید در نحوه مصرف آب بیش از پیش دقیق بود.

گزارش: خدیجه سلمانی