"بیشه دالان" در کشاکش مرگ و زندگی/ تالابی که مزرعه شد

به گزارش خبرنگار مهر، حیات در روی زمین وابسته به آب است و تالابها، شریانهای حیاتی زیست کره محسوب می شوند. همچنین تالابها جزء پرتولیدترین محیط‌های طبیعی هستند به طوریکه این مناطق دارای فواید اقتصادی فراوانی از جمله تولید محصولات شیلاتی، حفظ سطح آب برای مناطق کشاورزی، تولید چوب، ذخیره آب و کاهش بلایای طبیعی و بویژه سیلاب هستند.

این در حالیست که تالاب‌ها جزو تهدید شونده‌ترین زیستگاه‌ها به‌شمار می‌روند که این موضوع به‌طور عمده ناشی از خشکاندن و تغییر کاربری، ایجاد آلودگی و برداشت بی‌رویه از گونه‌های زیستی تالابهاست.

روزگار ناخوش تالابهای لرستان

مصارف آب تالاب برای کشاورزی، وارد شدن سموم کشاورزی و مواد زائد به تالابها، خشکسالی، صید و شکار بی‌رویه و فعالیت‌های کشاورزی در حریم تالاب‌ها از دیگر عواملی هستند که در نابودی این اکوسیستم‌های کم‌نظیر تاثیر دارند.

این در حالیست که استان لرستان با ظرفیتی بی نظیر در حوزه طبیعت گردی و صنعت اکوتوریسم دارای تالابهای 11 گانه ای است که هر کدام می توانند به عنوان فرصتی بی بدیل در این حوزه مورد توجه قرار گیرند.

بیشه دالان نام تالابی است در شهرستان بروجرد که نام محلی آن بیشه دالون است و مساحت عمومی آن - قبل از خشکانده شدن - حدود ۹۱۳ هکتار برآورد شده‌است. تالاب بیشه دالان در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر بروجرد و در دشت سیلاخور قرار گرفته‌است.

"بیشه دالان"، تالابی که مزرعه شد

بیشه دالان از گذشته زیستگاه پرندگان مهاجری بوده‌است که برخی ماههای سال را در این منطقه می‌گذرانند. علاوه بر آن جانوران بومی دیگری از گروه پرندگان، دوزیستان، خزندگان و پستانداران در این منطقه زیست می‌کنند. مار، مرغابی، خرگوش، لاک پشت، حواصیل، گرگ، شغال و سگ آبی از حیواناتی هستند که در این ناحیه یافت می‌شوند.

در سالهای اخیر به دلایل مختلف از جمله تغییر کاربری اراضی، استفاده بی رویه از منابع آبی این تالاب و نیز ورود فاضلاب روستاهای مجاور به درون آن، تالاب بیشه دالان مورد تهدید جدی قرار گرفته و مساحت آن به میزان چشمگیری کاهش یافته‌است.

تالاب بیشه دالان از جمله تالاب هایی است که از گزند شرایط نامساعد در امان نمانده و از یک سو تصرفهای غیرقانونی اراضی اطراف بیشه دالان توسط کشاورزان و جاری شدن فاضلاب های خانگی، صنعتی و کشاورزی در محیط زیست تالاب، استفاده بیش از حد سموم رفع آفات، بهره برداری تجاری از نیزار اطراف تالاب و شکار بی رویه و غیر مجاز اهالی منطقه، و از سوی دیگر چندگانگی مدیریتی بین منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، سازمان محیط زیست موجب شده تا وسعت آن تا حد زیادی کاسته شده و نمونه های نادر گیاهی و جانوری تالاب نابود شود.

کانالهای انتقال آبی که شیره جان "بیشه دالان" را کشید

همه عوامل یاد شده دست به دست هم داده تا این روزها روزگار ناخوش بیشه دالان موجب نگرانی دوستداران طبیعت شود، تالابی که سالهاست مامن پرندگان آبزی و کنار آبزی است که با مرگ تالاب چاره ای جز مهاجرت و یا گرفتار شدن در چنگال شکارچیان نخواهند داشت.

رئیس اداره محیط زیست شهرستان بروجرد در این رابطه در گفتگو با مهر اظهار داشت: در طول چهار دهه گذشته وسعت تالاب بیشه دالان که در ابتدا 913.5 هکتار بوده به دلیل کشیدن کانالهای آب توسط اداره جهاد کشاورزی و هدایت منابع آب تالاب به زمین های کشاورزی منطقه به طور چشمگیری کاهش داشته است.

امیر ساکت با تاکید بر اینکه کانالهای احداث شده و انتقال آب تالاب مهم ترین دلیل خشک شدن "بیشه دالان" بوده است، افزود: البته در سالهای اخیر کاهش بارندگیها موجب فشار مضاعف بر این تالاب شده است.

وی بیان داشت: در گذشته این تالاب تحت مالکیت منابع طبیعی بوده که در نهایت با پیگیریهای صورت گرفته حدود 80 هکتار از باقی مانده این تالاب ارزشمند به اداره محیط زیست واگذار شده است.

تغییر کاربری تالاب را نابود کرد

ساکت ادامه داد: با واگذاری مالکیت این بخش از تالاب به محیط زیست ماموران این اداره به صورت گشت روزانه در این منطقه حضور دارند و با افراد متخلفی که اقدام به تغییر کاربری اراضی کرده و برای محیط تالاب خطر ایجاد می کنند برخورد صورت می گیرد.

وی با اشاره به ضربه ای که تغییر کاربریها به این تالاب ارزشمند وارد کرده است، تصریح کرد: متاسفانه توسط برخی از دستگاهها بخش زیادی از زمینهای تالاب به کشاورزان واگذار شده و همین تغییر کاربری به تالاب لطمات جبران ناپذیری وارد کرده است.

رئیس اداره محیط زیست شهرستان بروجرد با اشاره به اقدامات انجام شده برا احیا باقی مانده تالاب بیشه دالان، یادآور شد: این تالاب به دلیل دارا بودن ظرفیت بالای زیست محیطی و پناهگاهی برای برخی پرندگان مهاجر قرار است در آینده نزدیک نسبت به ایجاد یک سایت پرنده شناسی در این محل اقدام شود.

مردمی که سند تالاب را در دست دارند!

وضعیت تالاب بیشه دالان به گونه ای است که کارشناسان امر معتقدند که تنها راهکار احیا و جلوگیری از آسیب های بیشتر به تالاب، مسدود کردن کانالهای حفر شده و جلوگیری از انتقال آب تالاب است و تنها در این صورت است که می توان امیدوار بود که بیشه دالان به روزهای گذشته خود بازگردد.

این در حالیست که هم اکنون بخش عمده ای از اراضی این تالاب در دست کشاورزان قرار دارد و حتی در برخی موارد روستائیان نسبت به گرفتن سند اراضی نیز اقدام کرده اند.

مدیر کل محیط زیست استان لرستان در این رابطه به خبرنگار مهر گفت: به منظور تحویل باقی مانده تالاب بیشه دالان یک جلسه با منابع طبیعی گرفته و مقرر شد که باقی مانده اراضی موجود در تالاب که حدود 80 هکتار است تحویل محیط زیست داده شود.

محمد حسین بازگیر با بیان اینکه منابع طبیعی متعهد شده که حداکثر ظرف 10 روز نسبت به تحویل این تالاب اقدام کند، بیان داشت: این مجموعه تقریبا در حدود 913 هکتار بوده که با فعالیتهای صورت گرفته از قدیم الایام تاکنون بخش عمده ای از آن از دست رفته است.

وی با تاکید بر اینکه تالاب بیشه دالان تحت حفاظت محیط زیست نبوده است، افزود: این تالاب جزء اراضی ملی بوده و متاسفانه با زهکشی های صورت گرفته بخش زیادی از آن خشک و با تغییر کاربری به زمین کشاورزی تبدیل شده است.

مدیر کل محیط زیست استان لرستان تصریح کرد: متاسفانه مردم منطقه سالهاست اراضی مربوط به این تالاب را تملک کرده و سند آن را نیز گرفته اند.

80 هکتار از مساحت 900 هکتاری تالاب به محیط زیست واگذار شد

بازگیر با اشاره به پیگیریهای صورت گرفته توسط این سازمان برای احیا باقی مانده تالاب، عنوان کرد: در این راستا سال گذشته قرار شد که 80 هکتار از این تالاب به محیط زیست واگذار شود تا به حالت تالاب باقی بماند و بتوان از آن برای استفاده پرندگان مهاجر، آبزی و کنار آبزی و همچنین تغذیه آبهای زیرزمینی منطقه استفاده کرد.

وی ادامه داد: این موضوع در شورای حفاظت اراضی مصوب و این بخش از تالاب به محیط زیست واگذار شد اما محدوده واگذار شده را قرار بود که منابع طبیعی مشخص کند و تحویل دهد.

مدیر کل محیط زیست استان لرستان افزود: در این راستا محدوده مورد نظر روی کاغذ مشخص شد ولی هنوز این محدود روی زمین پیاده نشده که با توجه به وعده متولیان منابع طبیعی قرار است ظرف 10 روز آینده حریم واگذاری به محیط زیست مشخص شود.

برنامه ریزی برای ارتقا سطح حفاظت تالاب بیشه دالان

بازگیر با اشاره به برنامه های محیط زیست برای احیا این تالاب و جلوگیری از دسترسی و تجاوز به محدوده باقی مانده یادآور شد: در این راستا به محض واگذاری 80 هکتار از تالاب به محیط زیست از سال گذشته تیم های گشت و کنترل در منطقه برقرار شد تا علاوه بر جلوگیری از صید و شکار غیرمجاز از آتش زدن اراضی و همچنین شخم باقی مانده تالاب توسط مردم منطقه جلوگیری شود.

وی با بیان اینکه در گام اول بخش باقی مانده تالاب صید و شکار ممنوع اعلام خواهد شد، عنوان کرد: در گام های بعدی در صورت تقویت اکوسیستم منطقه پیگیری برای ثبت تالاب به عنوان منطقه حفاظت شده صورت خواهد گرفت.

مدیر کل محیط زیست استان لرستان با تاکید بر ضرورت حمایت مسئولان از محیط زیست برای حفظ و احیا تالابهای استان و همچنین تبدیل آنها به منطقه حفاظت شده، یادآور شد: برنامه متنوعی برای احیا تالاب بیشه دالان در دستور کار داریم که یکی از آنها ایجاد سایت پرنده شناسی است.

بازگیر ابراز امیدواری کرد که با اجرای این برنامه زمینه احیا مجدد این تالاب ارزشمند در شهرستان بروجرد فراهم شود.