فاجعه ای در راه است/ شریان حیات بخش "کشکان" رو به خشکی می رود

به گزارش خبرنگار مهر، شهرستان پلدختر در مرز استان لرستان و خوزستان یکی از پر آب ترین شهرستانهای لرستان محسوب می شود که بستر رودخانه خروشان کشکان در آن جای گرفته است.

این شهرستان دارای آب و هوای معتدل در زمستان و گرم در تابستان است. جاده سراسری تهران به خوزستان از این منطقه می‌گذرد و رودخانه دائمی کشکان نیز از دره‌های تنگ "کوههای زاگرس" منطقه عبور می کند و کار بیشتر مردم منطقه کشاورزی است.

کشکان دیگر رمق ندارد

سالانه 12.5 میلیارد متر مکعب آب از استان لرستان خارج می شود که 63 درصد از این میزان آب از حوزه کارون بزرگ و به طور عمده رودخانه دز و مابقی از حوزه کرخه خارج می شود و در پشت سدهای دز، کرخه و کارون در استان خوزستان جمع می شود.

روزهای خروشان کشکان

این در حالیست که از میزان آب خارج شده از استان لرستان در حوزه کرخه 66 درصد از سیمره تخلیه و 33 درصد باقی مانده از حوزه کشکان شهرستان پلدختر خارج می شود.

و اما در سالهای اخیر با شدت گرفتن خشکسالیها و تغییرات اقلیمی بستر خروشان رودخانه کشکان روز به روز خشک تر می شود و دیگر آن رمق گذشته را ندارد، موضوعی که کارشناسان امر را نگران کرده است.

یک کارشناس ارشد منابع آب در این خصوص در گفتگویی مشروح با مهر چالش های ناشی از خشکسالی در شهرستان پلدختر را تشریح کرد، وی معتقد است که رودخانه کشکان نفسهای آخر را می کشد و در صورت تداوم خشکسالیها در سال آینده، رودخانه کشکان خشک می شود.

کاهش 90 درصدی آبدهی رودخانه کشکان

رضا میرزایی در این رابطه اظهار داشت: بر اساس آمار ایستگاه هیدرومتری کشکان - پلدختر، آبدهی رودخانه کشکان در تاریخ 14 مردادماه سالجاری معادل 1.33 متر مکعب در ثانیه بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل که مقدار آن معادل 3.07 متر مکعب در ثانیه بوده 56 درصد و نسبت به آمار بلند مدت 56 ساله که معادل 15.04 متر مکعب در ثانیه بوده 91 درصد کاهش نشان می دهد.

وی با اشاره به بی سابقه بودن کاهش آبدهی رودخانه کشکان در طول دوره آماری گفت: رودخانه کشکان نفس های آخر را می کشد و در صورت تداوم خشکسالیها در سال آینده، احتمال خشک شدن رودخانه کشکان وجود دارد.

بار تامین آب 82 درصد اراضی پلدختر بر روی دوش کشکان است

میرزائی با بیان نقش مهم رودخانه کشکان و سرشاخه های آن در تأمین آب کشاورزی شهرستانهای الشتر، خرم آباد و پلدختر بیان داشت: منبع تأمین آب حدود 82 درصد از اراضی کشاورزی شهرستان پلدختر، رودخانه کشکان است و این رودخانه در واقع شاهرگ حیاتی پلدختر محسوب می شود، لذا در صورت خشک شدن رودخانه کشکان علاوه بر مشکلات زیست محیطی، بیشترین آسیب به اقتصاد کشاورزی شهرستان پلدختر وارد می شود.

خشکسالی کشکان را از رمق انداخت

مدیر امورآب شهرستان پلدختر گفت: چنانچه برداشت های آب از رودخانه کشکان و سرشاخه های آن به طور صحیح ساماندهی و مدیریت نشود، حق آبه بران و کشاورزان بهره بردار حاشیه کشکان در آینده با چالش جدی کم آبی مواجه خواهند شد.

اجرای ایستگاههای پمپاژ بدون مطالعه و مصوبه

میرزایی افزود: اجرای ایستگاههای پمپاژ بدون مطالعه و مصوبه و فاقد تخصیص و مجوز بهره برداری در بالادست ایستگاههای پمپاژ واشیان، جایدر و بان بازه چم مهر، توسط سازمان جهاد کشاورزی استان، نه تنها مشکلی از کشاورزان منطقه را حل نمی کند بلکه بحران کم آبی رودخانه کشکان و ایستگاههای پمپاژ فوق الذکر را در پایین دست شدیدتر می کند و علاوه بر هدر رفت اعتبارات، باعث تحمیل هزینه های سنگین و ضرر و زیان به کشاورزان و حق آبه بران پایین دست می شود.

میرزایی تصریح کرد: برداشت های آب از رودخانه کشکان و سرشاخه های آن بایستی به طور صحیح مدیریت شود و نبایستی فقط بر روی توسعه منابع آب تمرکز کرد، بلکه باید با شناخت صحیح، طرحهای توسعه منابع آب را متناسب با توان رودخانه و با در نظر گرفتن همه جوانب کار، به گونه ای مدیریت کرد که توسعه پایدار و بلند مدت را فراهم کند.

وی ادامه داد: وقوع خشکسالیهای پی در پی سالهای اخیر، تأثیر منفی شدیدی نیز بر منابع آب زیرزمینی منطقه داشته به طوریکه بر اساس آمارهای موجود تراز سفره های آب زیرزمینی در همه دشت منفی و آب بسیاری از چشمه ها نیز خشکیده است.

تأثیر سوء خشکسالیها بر منابع آب شرب

این کارشناس ارشد منابع آب در رابطه با تأثیر سوء خشکسالیها بر منابع آب شرب اظهار داشت: وقوع خشکسالیهای اخیر بر روی منابع آب شرب شهری و روستایی پلدختر نیز تأثیر منفی شدیدی داشته و ضعف مدیریت در بخش توزیع و مصرف آب مشکل را دوچندان کرده است.

وی افزود: در بخش آب شرب روستایی از 247 روستای دارای سکنه شهرستان پلدختر فقط تعداد 84 روستا با جمعیتی معادل 30366 نفر تحت پوشش آبفار بوده و تعداد 163 روستای دیگر با جمعیتی معادل 13534 نفر تحت پوشش آبفار نبوده و مدیریتی بر منابع و مصارف آنها وجود ندارد و بسیاری از این روستاها در حال حاضر با مشکل آب شرب سالم و بهداشتی مواجه اند.

میرزائی با بیان اینکه در حال حاضر آب شرب حدود 52 درصد از جمعیت شهری و روستایی پلدختر از هفت حلقه چاه آهکی آبخوان روستای گل گل تأمین می شود، اظهار داشت: بر اساس اندازه گیریهای انجام شده برای 40 هزار نفر جمعیت فوق الذکر 351 لیتر در ثانیه با کارکرد 18 ساعت ( در فصول سرد ) و 24 ساعت ( در فصول گرم ) در شبانه روز توسط شرکت های آبفا و آبفار از این آبخوان آب برداشت می شود که براساس استانداردهای مهندسی کشور با احتساب حتی سرانه مصرف 200 لیتر، حدود سه برابر نیاز فعلی جمعیت آب تولید می شود.

چالش تامین آب پیش روی 52 درصد جمعیت پلدختر

وی ادامه داد: با توجه به برداشت های اضافی و بی رویه از آبخوان گل گل، سطح این آبخوان در مرداد ماه سال جاری نسبت به یک دوره ده سال و شش ماهه به میزان 10.5 متر افت داشته و این یک تهدید جدی برای آبخوان گل گل و یک چالش برای 52 درصد جمعیت شهرستان پلدختر محسوب می شود.

مدیر امور آب شهرستان پلدختر در رابطه با مشکل تأمین آب عشایر منطقه گفت: بسیاری از چشمه سارهای کوچک و پراکنده که عشایر از آب آنها مصارف شرب خود و دامهایشان را تأمین می کرده اند به طور کامل خشک شده که به همین سبب طی روزهای اخیر درخواست های متعددی از طرف عشایر جهت تأمین آب دریافت شده است.

میرزائی تصریح کرد: با توجه به احتمال تداوم خشکسالیها، بهترین گزینه برای حل مشکل تأمین آب عشایر، حفر چاههای مالداری در محل اسکان آنهاست که این کار نیازمند منابع مالی است.

هیچ برنامه ای برای مقابله با خشکسالی در لرستان تدوین نشده است

این کارشناس ارشد آبهای زیرزمینی اظهار داشت: وقوع خشکسالیها و کم آبی از ویژگیهای ذاتی، طبیعی و اقلیمی کشور ماست و خشکسالی ها غالبا در دوره های 10 و 30 ساله در ایران اتفاق می افتد.

وی افزود: مقابله با خشکسالی زمانی موفق است که با پیش بینی و برنامه ریزی دوره های خشکسالی و ایجاد ظرفیت های لازم، هم در بعد تأمین و هم در بعد مصرف و با روشی پایدار به عبور از دوره خشکسالی نائل آییم.

میرزائی ادامه داد: با وضعیت موجود و رخداد بحران خشکسالی در استان، متأسفانه تاکنون هیچگونه برنامه ای برای مقابله با خشکسالی از طرف دستگاههای متولی استانی و کشوری به زیر مجموعه های شهرستانی اعلام نشده و اعتباری نیز در این خصوص تخصیص داده نشده است.

برخی دستگاهها خسارات و پیامدهای خشکسالی را پنهان می کنند!

وی مدعی است که حتی دستگاههای ذیربط نسبت به مسائل و مشکلات خشکسالی بی تفاوت و به جای مستند سازی و ارائه آمار و ارقام خسارات و پیامدهای خشکسالی، سهل انگاری و پنهان کاری می کنند.

میرزائی افزود: خشکسالی بر همه فعالیت های اقتصادی تأثیر گذار است به ویژه در جوامع روستایی و عشایری که زندگی عمومی در سطح پایینی است اثرات منفی شدیدتری بر روی درآمد، اشتغال، بازپرداخت اقساط وامها و وضعیت بهداشت و کیفیت زندگی آنها می گذارد و حتی در برخی موارد نیز موجب افزایش منازعات محلی و درگیری بین مصرف کنندگان آب در این مناطق می شود.

ضرورت مدیریت منابع آب و تدوین برنامه های جامع مقابله با خشکسالی

به هر روی این روزها که خشکسالی در مناطق مختلف ایران هر روز با شدت بیشتری نفوذ می کند باید ضمن برنامه ریزی جامع برای مقابله با این پدیده از طرح های غیرکارشناسی که محیط زیست ایران را در مقابل این پدیده آسیب پذیرتر می کند به شدت خودداری کرد.

تداوم خشکسالی در کشور عزیزمان درس های بسیاری را در خود نهفته کرده که باید از این هنگامه تلخ درس گرفته و به صورت عملی نشان دهیم که به روح حاکم بر اصل 50 قانون اساسی کشور اعتقاد داشته و در همین راستا از هر نوع فعالیتی که محیط زیست را تخریب کرده و منابع آبی این سرزمین را به هر دلیلی آلوده و یا از بین ببرد، ممانعت به عمل خواهیم آورد.

از سوی دیگر باید در شرایط بحرانی کنونی مدیریت منابع آب و تدوین برنامه های جامع مقابله با خشکسالی را در دستور کار قرار داد تا قبل از بحرانی شدن این وضعیت بتوان کشور را در مقابل آن تجهیز کرد.