وقتی شهرت و زیبایی کار دست "سمندر" داد/ ساکن آبشارها را دریابیم

به گزارش خبرنگار مهر، فرهنگ ترکی ظهر شنبه در سمینار تخصصی سمندر لرستانی با بیان اینکه بر اساس مطالعات انجام شده هشت گونه سمندر در دنیا وجود دارد، اظهار داشت: این در حالیست که برآورد می شود که این تعداد 12 گونه باشند.

وی با بیان اینکه زیستگاه سمندر لرستانی جنوب استان لرستان به سمت استان خوزستان است تصریح کرد: خصوصیت منحصر به فرد این گونه نسبت به سایر گونه ها وجود خط طولی بر پشت این گونه است.

این پژوهشگر برجسته لرستانی با بیان اینکه این خصوصیت موجب جدا شدن سمندر لرستانی از دیگر گونه ها می شود عنوان کرد: این ویژگی موجب شده که به سادگی این گونه اندمیک لرستان از سایر گونه ها تشخیص داده شود.

گونه ای ساکن آبشارها

ترکی با بیان اینکه زیستگاه سمندر لرستانی در محل آبشارها است، تصریح کرد: با توجه به مطالعات اکولوژیکی این گونه نیازمند آب پر اکسیژن بوده و برای همین در این گونه مناطق زندگی می کند.

وی با بیان اینکه آبشارها برای سمندر لرستانی منبع اکسیژن هستند گفت: در این راستا آب پر اکسیژن مهم ترین موضوع برای تکامل ژنتیکی سمندر لرستانی محسوب می شود.

مسئول مرکز تحقیقات خزنده - دوزیست شناسی استان لرستان رودخانه سزار را مهم ترین زیستگاه سمندر لرستانی برشمرد و گفت: در حال حاضر هشت زیستگاه برای سمندر در استان لرستان شناسایی شده است.

ترکی با تاکید بر اینکه نباید زیستگاههای سمندر لرستان به صورت واضح برای همه مردم اطلاع رسانی شود گفت: زیستگاه این گونه اندمیک لرستان با توجه به بی نظیر و زیبا بودن و بیم قاچاق آن تنها باید در محافل علمی مورد بحث قرار گیرد.

سمندر لرستانی متنوع ترین رنگ آمیزی را نسبت به سایر گونه ها دارد

وی وقوع سیلاب را یکی از عومل مهم در به خطر افتادن این گونه اندمیک لرستان عنوان کرد و بیان داشت: وقوع سیلاب منجر می شود که گونه های بالغ سمندر همراه با سیل و همچنین از طریق رودخانه سزار به جاههای دیگر منتقل شوند.

مسئول این مرکز تحقیقات خزنده - دوزیست شناسی همچنین خشکسالی را یکی دیگر از عوامل به خطر افتادن این گونه استان برشمرد و گفت: وقوع خشکسالی باعث می شود که این گونه اندمیک لرستانی به سراغ آب با اکسیژن بالا در مناطق دیگر برود و حیات این گونه منحصر به فرد لرستان به خطر افتد.

ترکی از ناهنجاریها به عنوان یکی دیگر از عوامل تهدیدکننده حیات سمندر لرستانی یاد کرد و یادآور شد: از بین رفتن چشم های سمندر، لبهای پایین، برآمدگی های ایجاد شده بر روی بدن این گونه منجر به خطر افتادن سمندر لرستانی می شود.

وی با تاکید بر اینکه سمندر لرستانی متنوع ترین الگوی بدنی و رنگ آمیزی را نسبت به سایر گونه ها دارد عنوان کرد: خوشبختانه با اقدامات صورت گرفته در حال حاضر سمندر لرستان به لحاظ حفاظتی و ژنتیکی در شرایط مطلوبی به سر می برد.

بهبود وضعیت سمندر از "در حال انقراض" به "در معرض تهدید"

این استاد دانشگاه و محقق محیط زیست با تاکید بر اینکه برای تکثیر سمندر لرستانی باید به موضوعاتی مانند تغییرات دمایی توجه کرد افزود: سمندر لرستانی در برابر این تغییرات همواره رفتارهای مختلفی از خود نشان می دهد.

ترکی با بیان اینکه با اقدامات صورت گرفته در حال حاضر سمندر لرستانی جزء گونه های در حال تهدید قرار گرفته است تصریح کرد: با این اقدامات سمندر لرستانی دیگر جزء گونه های در حال انقراض قرار ندارد.

وی به عوامل انسانی تهدید کننده سمندر لرستانی اشاره کرد و گفت: تخریب زیستگاهی یکی از عوامل انسانی تهدید کننده سمندر لرستانی محسوب می شود.

مسئول این مرکز تحقیقات خزنده - دوزیست شناسی همچنین نمونه برداری با اهداف تجاری، زینتی و علمی را یکی دیگر عوامل تهدید کننده انسانی سمندر لرستانی برشمرد گفت: فقدان برنامه ریزی مدون و پایدار نیز در این زمینه یکی دیگر از این عوامل است.

گونه ای که با پیدا کردن شهرت رو به نابودی رفت

ترکی به عوامل محیطی تهدید کننده سمندر لرستانی اشاره کرد و بیان داشت: سیلابها، خشکسالی، ناهنجاریها، صیادان طبیعی نیز از جمله عوامل محیطی تهدید کننده سمندر لرستانی است.

وی با بیان اینکه سمندر لرستانی به مرور زمان توسط مردم شناسایی شده است، تصریح کرد: شهرت این گونه و زیبایی آن موجب به خطر افتادن حیات این گونه اندمیک استان لرستان شد.

این پژوهشگر برجسته در حوزه محیط زیست با بیان اینکه در طول یک دهه اخیر بیشترین ضربه به سمندر لرستانی وارد شد گفت: انتقال این گونه اندمیک لرستان از طریق قطار به صورت غیر اصولی به شهرهای مختلف مانند اندیمشک، خوزستان، تهران و ... منجر به تهدید سمندر لرستان شد.

ترکی تاکید کرد: این امر موجب شد که سمندر لرستان در ایران شناخته و حیات این گونه اندمیک لرستان با تهدید مواجه شود.

فرزند آتش، موجودی زیبا در کوران تهدیدها

خانواده پهناور حیات وحش ایران راسته دوزیستان دم دار شامل هشت گونه سمندر بوده که اکثر آنها در شرایطی نامعلوم یا بحرانی به سر می برند. در بین این خانواده، سمندر کوهستانی لرستان در سال های اخیر تهدیدهای بسیاری را تجربه کرده و همچنان جمعیت این گونه با خطرات مختلفی روبروست.

این گونه ارزشمند در محیطی از بقایای جنگل‌های بلوط که حاوی آب ‌های خنک باشد زیست کرده و بر پشت خود خال‌ ها یا نوارهای زرد و نارنجی چشمگیر روی زمینه قهوه‌ ای داشته و زیر بدنشان زرد یا نارنجی قرمز است.

نام این گونه ترکیبی از دو کلمه سام (آتش) و اندر (درمیان) بوده و به همین دلیل در برخی از کتب قدیمی او را فرزند آتش نامیده اند. در حقیقت جوامع محلی سمندر را نماد پاکی، شجاعت و انسان راست ‌کردار دانسته و در بین آنها از احترام ویژه ای برخوردار است.

این‌ گونه 14 سانتی ‌متری آندمیک ایران بوده و تنها در خاک لرستان و در مرز با استان خوزستان یافت می‌شود. در حقیقت قرار گرفتن این گونه در بین دو استان خوزستان و لرستان به جای آنکه حفاظت و حراست بیشتری را به وجود بیاورد، سبب پاسکاری سمندر در بین این دو استان شده است تا در مقطعی از زمان شاهد کاهش جمعیت این گونه به علت نبود نظارت کافی باشیم.

نخستین عاملی که موجب شد سمندر لرستانی روند انقراض را آغاز کند، قاچاق بیش از حد این ‌گونه به دست سوداگران حیات‌ وحش بود. صادرات سمندر چنان رونق یافت که فروش سمندر در کنار خیابان و ماهی ‌فروشی‌ها به یک امر کاملا عادی تبدیل شد.

پای سمندر به "سایتس" هم کشیده شد

این در حالیست که در آستانه ایام نوروز فروش سمندر رونق بیشتری پیدا می‌‌‌کرد و در واقع هشتمین سین سفره عید سمندر بخت ‌برگشته محیط زیست ایران بود تا در نهایت در مسیر انقراض قرار گرفتن سمندر لرستانی به جلسه دو سال پیش کشورهای عضو قرارداد حمایت از گونه‌های طبیعی نیز کشیده شد.

در این جلسه بود که ممنوعیت خرید و فروش بین‌المللی سمندر لرستانی در دستور کار این اجلاس قرار گرفت و به تصویب همه کشورهای عضو نیز رسید.

سالهاست که خبرگزاری مهر پیشتاز اطلاع رسانی در زمینه این گونه اندمیک لرستان بوده است تا علاوه بر قرارگیری نام این گونه در فهرست سرخ قرارداد حمایت از گونه های طبیعی (سایتس) با حضور معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست، پاسگاه محیط بانی نیز برای "سمندر لرستانی" ایجاد شود.

از سوی دیگر کشف زیستگاههای جدید برای این گونه منحصر به فرد در سطح استان خود بارقه های امید را برای استمرار حیات این گونه ایجاد کرد. مجموع عوامل یاد شده موجب شد تا اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست دو درجه بهبود یافتن وضعیت سمندر لرستانی در لیست قرمز را بپذیرد.

........................

گزارش: فاطمه حسینی