دستانی که زنگار روزگار را می زداید/ امید بر سپیدی دل

به گزارش خبرنگار مهر، زندگی امروزی ارمغان های جدیدی برای ما آورده است، تکنولوژی، آسایش و در سایه آن شغل های و حرفه های جدید نیز با توجه به نیاز روز پدید آمده است، شغل هایی چون مهندسی رایانه، سدسازی... و قطعا در این رهاورد حرفه های گذشته نیز منسوخ شده اند، حرفه هایی که زمانی نیازهای اسای مردم ان دوران را رفع می کردند. حرفه هایی چون مس گری، نعل بندی، سفیدگری، سماور سازی و.. اما هنوز با همه این قلب بعضی از این کارگاه ها ی قدیمی  می تپد و گرد فراموشی را می تکاند.

سفیدگری یکی از حرفه هایی است که زمانی در شهر اراک رونق زیادی داشته است، زمانی که ظرف ها مسی بود.

پیرمرد کنار کوره ایستاده است و ظرفی مسی را بر روی شعله های آبی و زردی که از کوره بیرون زده گرم می کند، سپس قطعه ای فلزی را بر روی ظرف می کشد و بعد با پنبه ای که آغشته به پودری خاکستری رنگ، تمام ظرف را تمیز می کند. نقش های برجسته سینی از زیر سیاهی بیرون می آیند و سینی برق می زند.

بله این دستان هنرمندِ "حبیب سالی" است که از پنج سالگی پا به کارگاه سفیدگری گذاشته و تا الان که 81 سالش است و کمی گوش هایش سنگین شده و تمام موهایش سفیدف پایبندش است.

دستان پر چین و چروک اوستا حبیب هنوز به چابکی جوانیش ظرف را در دستانش می چرخاند تا همچون هفتاد سال گذشته زنگار از ظروفی بزداید که سفیدی شان زیر سیاهی پوشیده شده است.

اوستا حبیب می گوید : زمانی در این محله ( دروازه شهرجرد و ادبجو) پر بود از کارگاه های سفیدگری ولی الان فقط کارگاه من است.

او یادش است که در خیلی سال های دورتر آن زمان ها که هنوز نه استیلی بود نه تفلونی و نه پلاستیکی حتی قاشق و بشقاب های مردم نیز از مس بود و برای سفید کردنشان سالی یکبار مهمان کارگاه او بودند.

اوستا حبیب می گوید: در آن زمان قزقونهای بزرگ برای نذری،ملاقه، کف گیر، کاسه لیوان و تشت حتی آفتابه را نیز برای سفیدگری پیش من و بقیه سفیدگران می آوردند ولی حالا فقط قابلمه و گاه کاسه یا مجمع های سینی است که سفید می کنیم و دیگر خبری از خیلی وسایل نیست.

او معتقد است که کار سفیدگری در گذشته سخت تر بوده آن زمان ها کوره با روش سنتی گرم می شد و دم می خورد و دم زمان قدیم دستی بود و بعد بادی و بعد چرخی تا اینکه برقی شد.

اوستا حبیب که در کودکی کوره دم می داده، می گوید: الان موادی مانند تیزاب و جوهر نمک آمده و برای جرم گیری ظرف ها از شن و ماسه استفاده می کردیم.

اوس حبیب در کارگاهش تنها نیست، پسرش حمیدرضا سالی نیز مدت هاست که در کارگاه پدرش به او کمک می کند، وی می گوید: برای اینکه این کارگاه برپا باشد و پدرم برای اداره آن مشکلی نداشته باشد به کمکش آمده ام.

حمیدرضا سالی معتقد است: چندسالی است که با توجه به آگاهی هایی مردم به خواص مس استفاده از آن باز رایج شده است اما نه مانند گذشته.

وی می گوید: مس فلز گرانی است و شاید استفاده کمتر مردم به دلیل قیمتش باشد، زیرا بیشتر مشتریان ما از قشرهای مرفه جامعه هستند.

سالی با بیان اینکه هر ظرف مسی تا یکسال نیاز به سفیدگری نداد، می افزاید: ظرف مسی قبل از عرضه به بازار با قلع سفید می شود، زیرا خواص مس در کنار قلع نمایان می شود بنابراین وقتی که قلع آن از بین می رود نیاز به سفیدگری دارد.

وی مراحل سفید گری را اینطور توضیح می دهد: ظروف مسی در ابتدا باید جرم گیری شوند که این کار با موادی چون تیزاب ، اسید سولفوریک و جوهر نمک خالص انجام می شود.

سالی می افزاید : از اسید سولفوریک برای جرم گیری ظروفی که برای اولین بار سفید می شوند و قرمزند، ازتیزاب برای ظروفی که قبلا سفید شدند و از جوهر نمک خالص برای ظروفی که لعاب آب دارند و یا خیلی مانده استفاده می شود.

وی ادامه می دهد: ظروف بعد از جرم گیری با شن الک شده شسته می شوند و بعد بر روی کوره گرم می شوند و فلز قلع را بر روی آن کشیده و با پنبه و نشادور قلع بر روی ظرف پخش می شود.

سالی قرار دادن ظرف داغ ، درآب را مرحله آخر سفیدگری عنوان و می افزاید: پس از خشک شدن ظرف آماده استفاده است.

به بخاری که  از ظرف بزرگ آب بیرون می آید نگاه می کنم و به سینی براق که در دستان اوستا حبیب از میان بخار پیداست.تا شاید این صنعت دست هنرمندان اراک که در حال فراموشی است رونقی تازه بگیرد... .
....
سمیه انصاری فر