شهر چشمه ها در هراس روزهای گرم تابستان/ سفره های زیرزمینی "آب" رفت!

به گزارش خبرنگار مهر، یکی از خطراتی که محیط زیست بسیاری از کشورهای جهان را تهدید می کند چالش کم آبی است؛ موضوعی که در کنار تغییرات اقلیمی شرایط را برای زندگی سالم سخت و دشوار کرده است؛ در حقیقت ما در جهانی زندگی می کنیم که با کمبود آب شیرین روبروست و هر ساله بر اثر افزوده شدن 80 میلیون نفر بر جمعیت جهان تقاضا برای آب بیشتر و بیشتر می شود.

متاسفانه هم اکنون بسیاری از کشورهای جهان نمی توانند نیاز های روزمره خود را برای تولید آب آشامیدنی، حمام کردن و حتی تولید غذا بر طرف سازند به همین دلیل اینک بیش از یک میلیارد انسان به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند و این بدین معنی است که بحران آب را باید بیش از گذشته جدی بگیریم.

این در حالی است که پیش بینی می شود تنها تا 37 سال بعد یعنی تا سال 2050 میلادی جمعیت بسیاری از کشورهای در حال توسعه تا 50 درصد افزایش یابد؛ چالشی که می تواند جمعیت کره زمین را تا مرز 9 میلیارد نفر افزایش دهد.

خرم آباد و چالشی به نام "آب"

یکی از سرزمین هایی که استعداد پذیرش بحران آب را دارد ایران است؛ بیش از 90 درصد از اقلیم ایران خشک و نیمه خشک که همین موضوع مدیریت صحیح منابع آب را طلب می کند.

بر اساس آمارهای منتشر شده استاندارد بارش در ایران 250 میلی متر است که تنها یک سوم استاندارد جهانی است؛ از سوی دیگر نرخ تبخیر در کشور نیز بالاست اما نگاهی که بر روی منابع آب وجود دارد از محدودیت طبیعی خطرناکتر است، زیرا ما امروز بیش از گذشته نیازمند نگاه خردمندانه بر روی منابع آب به خصوص منابع آب زیرزمینی هستیم.

و اما در لرستان و مرکز آن خرم آباد اوضاع چگونه است؟!

آب شرب شهر خرم آباد از قدیم الایام از طریق چشمه ها و سراب های داخل شهر تأمین می شده، اما طی سالهای اخیر به علت تغییر اقلیم، کاهش شدید بارندگیها و وقوع خشکسالیهای متوالی و به دنبال آن کاهش آبدهی چشمه ها، بخش هایی از شهر در فصول گرم سال با قطعی آب و یا کاهش فشار آب مواجه شده و هر ساله وضعیت بحرانی تر می شود.

با این توصیف این روزها برای هر شهروند خرم آبادی جای سوال است که آیا در فصل تابستان مشکل آب شرب مرکز استان حل خواهد شد یا با شروع فصل تابستان مشکل حادتر شده و محله های بیشتری در سطح شهر با قطعی آب مواجه می شود؟    

چالش کمبود آب شرب خرم آباد بسیار جدی است

رضا میرزایی کارشناس ارشد آب زیرزمینی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: آب بعد از هوا مهمترین ماده ای است که زندگی همه موجودات زنده به آن وابسته است که این ماده حیاتی در کشور ما به لحاظ شرایط اقلیمی و ویژگیهای طبیعی و همچنین نحوه حفاظت و بهره برداری، از نظر کمی و کیفی محدود و رو به نقصان است.

وی ادامه داد: از طرفی با افزایش جمعیت و ارتقاء سطح بهداشت، نیاز روزافزون به آب در آینده نیز بیشتر خواهد شد.

مشاور اجرایی مدیر عامل شرکت آب منطقه ای استان لرستان اظهار داشت: لذا با توجه به عدم تناسب بین روند افزایش جمعیت و مصرف و محدودیت های ذاتی آب، چالش های مربوط به آب در آینده نیز شدیدتر خواهد شد و اکثر کارشناسان آب اتفاق نظر دارند که با ادامه این روند در سال 1404 کشور با بحران کم آبی مواجه خواهد شد که استان لرستان هم از این قضیه مستثنی نیست.

میرزایی در رابطه با چالش های مربوط به آب شرب شهر خرم آباد گفت: اگر نگاهی به گذشته منابع آب شهر خرم آباد داشته باشیم، با اینکه جمعیت فعلی شهر خرم آباد نسبت به 25 سال قبل حدود دو برابر شده و نیاز به آب شرب و سایر مصارف خانگی به تناسب این افزایش جمعیت، نیز بیشتر شده ولی بالعکس آبدهی چشمه ها و سرابهای داخل شهر خرم آباد نسبت به 25 سال گذشته، به شدت کاهش یافته است.

وضعیت چشمه های شهر خرم آباد

وی ادامه داد: در سالهای اخیر حتی با حفر حدود 26 حلقه چاه آهکی و آبرفتی، باز هم کمبود آب شرب شهر خرم آباد جبران نشده و در فصول گرم سال با کمبود فصلی آب شرب مواجه هستیم.

میرزایی در رابطه با وضعیت آبدهی چشمه ها و سراب های داخل شهر که منبع عمده تأمین آب شرب شهر خرم آباد هستند نیز اظهار داشت: براساس آمارهای موجود در دفتر مطالعات آب منطقه ای لرستان، میانگین آبدهی چشمه های گلستان، مطهری و گرداب سنگی در شش ماهه زمستان و بهار سال آبی 91-90 که فصول بارندگی و پرآبی چشمه هاست، نسبت به دوره مشابه 25 سال گذشته  به ترتیب حدود 53 درصد، 83 درصد و 90 درصد کاهش داشته است.

این کارشناس ارشد آب زیرزمینی ادامه داد: آبدهی سراب گرداب دارایی هم بعلت نداشتن آمار دراز مدت، نسبت به دوره مشابه سال 87-86 مقایسه شده که حدود 52 درصد در این پنج سال کاهش داشته است. 

جبران کسری آبخوان خرم آباد امکانپذیر نیست

میرزایی با تاکید بر اینکه جبران کسری آبخوان خرم آباد و برگشت آبدهی چشمه ها به حالت قبل، امکانپذیر نیست، افزود: با توجه به حفر چاههای متعدد شرب در طی سالهای اخیر در آبخوان آهکی و آبرفتی شهر خرم آباد و ارتباط هیدرولیکی بین چاههای حفر شده و چشمه ها، حتی اگر روند بارش ها در سالهای آینده به طور نرمال نیز ادامه پیدا کند، جبران کسری آبخوان و امکان برگشت آبدهی چشمه ها به حالت اولیه امکان پذیر نیست.

وی افزود: با این تفاسیر با افزایش جمعیت شهر خرم آباد و برداشت بیشتر آب از سفره های زیرزمینی، آبدهی این چشمه ها در آینده با نقصان نیز روبرو خواهد شد و در آینده مرگ این چشمه ها اتفاق خواهد افتاد.    

میرزایی گفت: چالش کمبود آب شرب شهر خرم آباد جدی است و با انجام یک کار پژوهشی بر روی آبخوان آهکی خرم آباد و بررسی روند تغییرات آبدهی چشمه ها از گذشته تاکنون، می توان زمان مرگ چشمه ها و سراب های شهر خرم آباد را محاسبه کرد و براساس آن تصمیم پیشگیرانه گرفت.

راهکارهای مقابله با چالش کم آبی شهر خرم آباد

این کارشناس ارشد آب زیرزمینی در رابطه با حفر چاههای بیشتر برای جبران کمبود آب شرب شهر خرم آباد گفت: تأمین آب شرب خرم آباد از طریق منابع آب زیرزمینی و حفر چاههای متعدد، نمی تواند به عنوان یک منبع مطمئن در بلند مدت قلمداد شود، بلکه بایستی آب مورد نیاز از منابع دیگری غیر چاه تأمین شود.

میرزایی یادآور شد: راهکارهای مقابله با چالش کم آبی شهر خرم آباد، درگرو تأمین منابع مالی و نیازمند مشارکت عمومی و عزم جدی مردم و مسئولین است.

وی در رابطه با راهکارهای مقابله با چالش کم آبی در خرم آباد بیان داشت:  با توجه به محدودیت های آبی موجود، لازم است آب در خرم آباد به درستی مدیریت شود و این مدیریت می تواند شامل مجموعه ای از اقدامات هماهنگ و برنامه ریزی شده در حوزه های مختلف تأمین، توزیع و مصرف آب باشد که این کار در گرو تأمین به موقع منابع مالی است.

میرزایی حفاظت کمی و کیفی از منابع آب موجود، اصلاح خطوط اصلی و شبکه، استفاده از شیرهای کاهنده و هوشمند، اصلاح الگوی مصرف و کاهش سرانه مصرف آب به زیر 200 لیتر در شبانه روز، ترویج فرهنگ سازگاری با کم آبی، تفکیک و تأمین آب فضای سبز از منبع دیگری غیر از چشمه ها و چاهها و یافتن منابع جدید آب و به ویژه تسریع در اجرایی شدن سد مخزنی سراب تلخ در شمال خرم آباد را از راهکارهای مؤثر مقابله با چالش کم آبی دانست.

بازیافت آب در دستور کار قرار گیرد

سخنان این کارشناس ارشد منابع آب زیرزمینی در حالیست که پیش از این نیز فعالان محیط زیست خواستار توجه هرچه بیشتر مسئولان استان به موضوع بازیافت آب شده بودند.

یکی از راهکارهایی که می تواند در این برهه زمانی نجات بخش باشد، بازیافت آب است؛ اینک پژوهشگران توانسته اند با استفاده از ایده های نوین به پیشرفت های قابل توجهی در این زمینه برسند.

در حال حاضر در دو بخش کشاورزی و صنعت که از آب فراوانی استفاده می کنند می توانیم با استفاده از بازیافت آب نه تنها در ذخیره آب پیشگام باشیم بلکه در در دراز مدت نیز شاهد بهبود اقتصاد کلان کشور خواهیم بود.