زكات عملي شايسته براي زدودن فقر از جامعه است

از امام باقر و امام صادق (ع) نقل شده كه فرمودند : "خداوند زكات را به نه چيز واجب كرد و پيامبر سنت قرار داد كه طلا ، نقر ، شتر، گاو ، گوسفند ، گندم ، جو ، خرما و كشمش هستند و اجناس ديگر را مورد بخشودگى قرار داد. "

انسان بايد زكات را به قصد قربت يعني براي انجام فرمان خداوند عالم بدهد و در نيت معين كند كه آنچه را مي دهد زكات مال است يا زكات فطره .

زكات براي فقرا، مساكين ، كاركنانى كه براى جمع آورى آن كار مى كنند ، كسانى كه براى جلب محبتشان اقدام مى شود ، براى " آزادى" بردگان ، بدهكاران و در راه " تقويت آئين" خدا و كمك به واماندگان در راه ، مصرف مي شود . 

با توجه به اينكه اسلام بصورت يك مكتب صرفا اخلاقى ، فلسفى و يا اعتقادى ظهور نكرده ، بلكه بعنوان يك آئين جامع كه تمام نيازهاي مادى و معنوى در آن پيش بينى شده ، پا به عرصه ظهور گذاشت و با توجه به اينكه اسلام ، از همان عصر پيامبر (ص)، با تأسيس حكومت همراه بود و توجه خاصى به حمايت از محرومان و مبارزه با فاصله طبقاتى دارد ، روشن مى شود كه نقش بيت المال و زكات كه يكى از منابع درآمد بيت المال است ، در سازندگي و بهبود وضعيت جامعه ، نقش بسيار مؤثري است .

شك نيست كه هر جامعه اى داراى افرادى از كار افتاده ، بيمار ، يتيمان بى سرپرست ، معلولين و ديگر كساني است كه مي بايست مورد حمايت قرار گيرند .

به همين دليل در اسلام مسئله زكات كه در حقيقت يكنوع ماليات بر درآمد و ماليات بر ثروت راكد محسوب مى شود ، از اهميت خاصى برخوردار است ، تا آنجا كه در رديف مهمترين عبادات قرار گرفته و در بسيارى موارد همراه با نماز ذكر شده است .

حكم زكات مانند بسيارى از احكام قرآنى ، گر چه تعبدى است ولى داراى انگيزه و فلسفه اى قابل فهم براى مكلفان است ، از جمله انگيزه هاى واجب بودن زكات ، ايجاد عدالت اجتماعى و رفع نياز نيازمندان است .

قانون زكات ، همچون ديگر قانونهاى الهى ، جارى در بستر زمان بوده و پاسخگوى نيازهاي جامعه انسانى در هر عصر و هر محيط است و اين چنين رواياتى به طور معمول بيانگر واقعيتهاى زمان صدور بوده اند.

زكات يك منبع تأمين مالي حكومت اسلامي است كه اين منابع حسب اعصار و زمان ، با يكديگر متفاوت است . در واقع ممكن است محدود بودن حكم وجوب زكات در مواردى خاص ، حكمى ولايى و حكومتى بوده باشد ، يعنى در زمان و مكاني خاص كه ثروتها و منافع اموال براساس شرايط زمانى و مكانى متغير است ، اسلام تعيين موارد وجوب زكات را از اختيارات ولى امر مسلمانان قرار داده است ، بنابراين محدود بودن زكات از سوى پيامبر (ص) و ائمه (ع) حكمى ولايى ، متناسب با شرايط خاص آنزمان در آن سامان بوده است ، همان گونه كه رسول خدا (ص) نيز بعنوان حاكم اسلامي بر حسب مقتضيات زمان خويش ، موارد مشمول زكات را نه قلم اعلام داشته و مابقي را مورد عفو قرار داده‌اند.

زكات به معناي تزكيه ، تطهير و اصلاح است ، بنابراين مي توان گفت زكات عملي شايسته براي تزكيه و تطهير كردن اموال و اشياء از هر نوع آلودگي و شائبه ناخالصي است .