گونه‌های موجود پارک‌ملی کویر در حال انقراض هستند/حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با مشارکت سازمان ملل

به گزارش خبرنگار مهر، پارک ملی کویر را می توان از بزرگترین پارکهای ملی جهان دانست که به لحاظ جغرافیایی این منطقه از شرق به کویر مرکزی، از جنوب شرق به اردستان و کاشان، از جنوب به قم، از شمال غرب به گرمسار و از غرب به ورامین و جنوب شرق استان تهران محدود و وصل می شود.

منطقه حفاظت شده پارک ملی کویر که دارای هوای خشک همراه با بارش باران بسیار محدود است از پوشش گیاهی مانند تاغ، قیچ، گز، اسکنبیل، افدرا، آتی پیکلس و... برخوردار بوده و از طرفی جانوران، خزندگان و پرندگان مانند گورخر، پلنگ، یوزپلنگ، آهو، کل، قوچ، گرگ، کفتار، روباه، خرگوش، شغال، لاک پشت، اردک، کبک، درنا، قرقاول و... یافت می شود.

بنا به همین جاذبه های طبیعی و وحشی، خبرنگار مهر برای شناخت بیشتر منطقه پارک ملی کویر به سراغ اسماعیل میران زاده از پژوهشگران و کارشناسان برتر محیط زیست رفته است.

میران زاده سابقه 20 سال خدمت در پارک ملی کویر را دارد که پنج سال به عنوان محیط بان و 15 سال به عنوان مسئول پارک ملی مشغول بوده است و همچنین رئیس اداره حفاظت محیط زیست ورامین بوده که از سال 89 تا کنون به عنوان فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان تهران مشغول خدمت است.

میران زاده علاوه بر سوابق اجرایی، دارای کارهای پژوهشی مانند تألیف کتاب "کویر ارواح" نیز هست که به منطقه "ریگ جن" و پارک ملی کویر پرداخته است؛ به همین دلیل، خبرنگار مهر گفتگوی تفصیلی با ایشان ترتیب داده که می خوانید:

اکثر گونه های موجود در پارک ملی کویر در حال انقراض هستند

اسماعیل میران زاده در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص جاذبه های طبیعی پارک ملی کویر گفت: پارک ملی و منطقه حفاظت شده کویر با وسعتی معادل 700 هزار هکتار از سال 1355 به عنوان قرق دولتی تحت نظر کانون شکار قرار گرفت، سپس با ارتقای کانون شکار به سازمان شکاربانی و نظارت بر صید، این محدوده در سال 1346 به منطقه حفاظت شده و در سال 1350 به پارک ملی تبدیل شد.

وی افزود: پارک ملی و منطقه حفاظت شده کویر به عنوان نمادی از کویرهای بکر ایران، زیستگاه حیات وحش متنوعی است که اکثر گونه های موجود در آن جزو گونه های نادر و کمیاب و در خطر انقراض هستند.

پوشش گیاهی منطقه کویر شور و خشکی پسند است

این پژوهشگر و کارشناس محیط زیست تصریح کرد: در این منطقه به دلیل کمبود آب، هیچ گونه کاربری کشاورزی وجود ندارد و پوشش گیاهی منحصر به فردی در آن قادر به حیات هستند.

وی ادامه داد: اغلب گونه های گیاهی آن شور و خشکی پسند هستند، پوشش گیاهی منطقه عمدتاً اسکنبیل، کاروان کش، شکر تیغال، آتی پیکلس و درختچه هایی چون بادام تلخ، بنه(پسته وحشی)، آلبالوی وحشی، بدبید، تنگس، گز و تاغ را تشکیل می دهد.

گونه های جانوری و پرندگان شکاری و مهاجر در منطقه کویر زیست می کنند

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان تهران اظهار داشت: در کنار تنوع گیاهی، گونه های جانوری مانند قوچ و میش، کل و بز، آهو، جبیر، یوزپلنگ، گربه کاراکال، گربه شنی، گربه پالاس، روباه شنی، روباه معمولی، شغال، کفتار، گرگ، خرگوش و جوجه تیغی زیست می کنند.

وی اضافه کرد: پرندگانی نیز مانند کبک، تیهو، باقرقره، هوبره و انواع پرندگان شکاری و سنگ چشمها به صورت بومی هستند، همچنین این منطقه کویری پذیرای پرندگان مهاجری چون انواع مرغابی ها، غازها و پرندگان شکاری مهاجر است.

این پژوهشگر و کارشناس محیط زیست در خصوص  منطقه کویری "ریگ جن" نیز اظهار داشت: منطقه ریگ جن را می توان به عنوان جزیره ای خشک و برهوت با بافت خاکی ماسه های روان محصور در بین اراضی باتلاقی و شوره زارهای مرکزی مورد شناسایی قرار داد.

وی افزود: این منطقه کاملاً بکر و دست نخورده بوده که به دلیل نبود منابع آب در آن محدوده حیات وحش قابل ملاحظه ای مشهود نیست.

مردم "ریگ جن" را مأمن اجنه و جایگاه شیطان می دانند

این پژوهشگر و کارشناس محیط زیست تأکید کرد: البته پوشش گیاهی آن تا حدودی برای جانوران گیاه خوار مناسب است، لکن چون فاقد منابع آب است جانوری در آن زیست نمی کند.

وی افزود: این ریگستان به دلیل بعد مساحت تا روستاها و نهرهای مجاور قبل از تولد ماشین به ریگ جن معروف شد و مردمان حاشیه کویر، آنجا را مأمن اجنه و جایگاه شیطان می نامند که البته وجود نوارهای باتلاقی و نمکزارها موجب رعب و وحشت مردم از آن منطقه شده است.

"ریگ جن" دارای پوشش گیاهی چشم اندازهای زیبا و دست نخورده

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان تهران عنوان داشت: بنده زمانی که سرپرست پارک ملی بودم به منظور بررسی ارزش زیستگاهی و همچنین وجود حیات وحش در منطقه ریگ جن تلاش بسیار زیادی برای شناسایی آن کردم و به آنجا سفر کردم.

وی ادامه داد: این منطقه از پوشش گیاهی، چشم اندازهای زیبا و دست نخورده ای برخوردار است و از لحاظ گردشگری یکی از جاذبه های بی نظیر طبیعت کشورمان به شمار می آید که مشابه آن در هیچ کشور و یا قاره ای وجود ندارد.

این پژوهشگر و کارشناس محیط زیست در توصیف منطقه "ریگ جن" تصریح کرد: وقتی وارد ریگ جن می شوید، احساس می کنید که به کره ای دیگر سفر کرده اید و سیمای ظاهری برخی از قسمتهای آن فرقی با سطح کره ماه ندارد.

منطقه حفاظت شده کویر از چشمه سارهای متنوع آب شور و شیرین برخوردار است

وی به وضعیت منابع آب پارک ملی کویر اشاره کرد و گفت: خوشبختانه پارک ملی و منطقه حفاظت شده کویر از چشمه سارهای متنوع با آبهای شور و شیرین برخوردار است، گرچه چشمه ها از آب دهی غنی برخوردار نیستند، اما تکافوی جانوران منطقه را می کنند.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان تهران همچنین با اشاره به وضعیت جانوران وحشی منطقه حفاظت شده پارک ملی کویر افزود: یوزپلنگ نادر ایرانی، توسط بنده در سال 1373 زنده به دام افتاد و تا آن زمان محیط بانان منطقه معتقد بودند که یوزپلنگ در پارک ملی و منطقه حفاظت شده کویر منقرض شده است.

وی اظهار داشت: در آن زمان بنده به عنوان مسئول پارک، چندین مرحله رد پای این حیوان را با گچ قالب گیری کرده و به سازمان محیط زیست فرستادم، اما به دلایل مختلف این ردها و قالبها با شک و یقین همراه بود.

این پژوهشگر و کارشناس محیط زیست ادامه داد: تا اینکه در روز بهاری که مشغول گشت زنی و کنترل منطقه به اتفاق دو تن از همکاران بودیم، دو قلاده یوزپلنگ که یک رأس جبیر را شکار کرده بودند، مشاهده کردیم.

یوزپلنگ نادر ایرانی را با ترفندی خاص صید کردیم

وی عنوان کرد: در آن لحظه آرام آرام با خود روی لندرور به سمت آنها حرکت کردیم، یوزپلنگ نر با مشاهده خورو طعمه را رها کرد و متواری شد، اما یوز ماده در محل ماند و از لاشه جبیر دفاع و مقاومت می کرد.

میران زاده اضافه کرد: با تنظیم فاصله و استفاده از ترفندهای خاص ابتدا با استفاده از یک کاپشن سر و کله حیوان را مهار و سپس آن را به داخل لندرور منتقل و به قصر بهرام عزیمت کردیم.

وی در ادامه گفت: با بیسیم موضوع را به اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران اطلاع دادیم و در اسرع وقت تعدادی کارشناس و دامپزشک در قالب تیمی وارد منطقه شدند و حیوان مورد نظر را بیهوش و مورد بررسی و بیومتری قرار دادند و پس از دو روز قرنطینه و اتمام معاینات پزشکی و حصول اطمینان از سلامت یوزپلنگ به همان محل اول بازگردانده و در منطقه رهاسازی شد.

حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با مشارکت صندوق حمایت از حیات وحش سازمان ملل متحد

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان تهران در پایان افزود: متعاقب این زنده گیری، پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با مشارکت صندوق حمایت از حیات وحش سازمان ملل متحد در کشور ایران کلید خورد که تا کنون نیز ادامه دارد و موفق شده اند تا حدودی آماری از موجودی یوزپلنگ آسیایی برآورد کنند و زیستگاه آن را تحت حفاظت مضاعف قرار دهند.

گفتگو: احسان تاجیک