گسترش فرش بیابان در خراسان رضوی/ خاک حاصلخیز مشهد در نبرد با انسان به باد می رود

به گزارش خبرنگار مهر، کارشناسان منابع طبیعی معتقدند منابع خاك خاصلخیز غیرقابل بازگشت است و در صورت ادامه روند از دست دادن خاك‌های حاصلخیز، آینده وحشتناكی در انتظار آبخیزداری خراسان رضوی است و متاسفانه بیش از یك‌میلیون از اراضی مناطق مختلف استان تحت تاثیر فرسایش بادی است، که با یك مدیریت صحیح و اصولی باید از افزایش مساحتی اراضی فرسایش زمین‌های حاصلخیز جلوگیری شود.

ساخت ساز در زمینهای کشاورزی شهر نیز در گسترش بیابان موثر است و بیابانهای اطراف مشهد به سرعت در حال گسترش هستند و باید با تدبیری آگاهانه و اقدامی علمی به سمت بیابانها یورش برد.

كويرزايي از جمله بلاي انساني، طبيعي، اقليمي است كه مي تواند آثار مخرب و زيانبار گسترده اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي ايجاد کند و آثار كوبر زايي در صورت عدم اجرايي راه كارهاي مناسب  تخريب اراضي، گسترش كوير و اثرات مخرب اقتصادی و اجتماعی است.

در خراسان رضوی از مبلغ هفت ميليارد و 500 ميليون تومان بودجه اختصاص يافته به سازمان منابع طبیعی يك ميليارد و 200 ميليون تومان آن در بخش بيابان‌زدايي هزينه مي‌شود و با وجود این ارقام، سالانه سه هزار هكتار بيابان‌زدايي ميسر است و اين امر نشانگر كم بودن اعتبارات دولتي در این خصوص است.

ساخت وساز در زمین های کشاورزی بیابان می زاید

ساخت ساز در زمینهای کشاورزی و یا برداشت بی رویه آب از حفره های زیر زمینی خود باعث پیشروی بیابان به دشت ها است و اداره منابع طبیعی خراسان رضوی اعلام کرده است که مسئول حفاظت از زمینهای واقع شده در محدوده شهری نیست و شهروندان در صورت مواجه با این موراد به متولیان شهری و اداره مسکن و شهرسازی اطلاع داده واین دستگاهها با توجه به در دست داشتن اختیارات لازم باید در راستای مقابله با این پدیده منابع طبیعی را یاری کنند.

خراسان رضوی اکو توریسمی شکننده دارد

مديركل اداره منابع طبيعي و آبخيزداري خراسان رضوي حفاظت از عرصه‌هاي طبيعي استان از مهم ترين وظايف منابع طبیعی استان می داند و تاکید می کند: خراسان رضوي علي‌رغم برخورداري از اقليم‌هاي مختلف، به دليل آنكه بيش از 70 درصد بيابان را به خود اختصاص داده است اكوسيستمي فوق‌العاده شكننده دارد.

حسن تقوایی منابع طبيعي خراسان رضوي را محيطي غير قابل ارتجاع دانست و افزود: اگر گونه‌اي درخت از محيط بياباني استان قطع شود جبران ناپذير است.

وی  گفت: در موضوع بيابان زايي ايران يكي از پرچالش‌ترين كشورها است و از 40 چالش جهاني حفاظت از منابع طبيعي، 38 مورد در ايران وجود دارد.

مديركل اداره منابع طبيعي و آبخيزداري خراسان رضوي مهم ترين چالش هاي جهاني در منابع طبيعي را اينگونه نام برد: تغيير اقليم، كاهش منابع آب شيرين و بيابان زايي كه عرصه‌هاي طبيعي جهان و ايران را تهديد مي‌كند.

عرصه هاي طبيعي استان در مسير فرسايش بادها

وي تاكيد كرد: وجود كانون‌هاي بحراني فرسايش بادي يكي ديگر از ضعف‌هاي عرصه‌هاي طبيعي استان خراسان رضوي است.

تقوايي گفت: براساس طرح ملي شناسايي كانون‌هاي بحراني فرسايش بادي كشور،‌ در خراسان رضوي يک ميليون و 651 هزار و 511 هكتار از اراضي واقع در مناطق بياباني تحت تاثير فرسايش بادي بوده كه معادل 29.7 درصد از مساحت كل بيابان‌هاي استان و هشت درصد از مساحت كل اراضي تحت تاثير فرسايش بادي كشور است.

وي ادامه داد: علاوه بر اين 755هزار و 529 هكتار از اراضي تحت تاثير فرسايش بادي استان، در كانون‌هاي بحراني فرسايش بادي قرار داشته كه معادل 13.6 درصد از مساحت كل بيابان‌هاي استان و معادل 12 درصد از مساحت كل كانون‌هاي بحراني كشور بوده كه در 15 كانون و در 16 شهرستان به نام‌هاي نيشابور، سبزوار، كاشمر، خليل‌آباد، بردسكن، بجستان،‌ گناباد، مه ولات،‌جغتاي، ‌داورزن، رشتخوار، خواف، ‌تربت‌جام، تايباد و سرخس و بخش‌هاي جنوب غربي شهرستان مشهد تعيين شده است.

مدير كل منابع طبيعي و آبخيزداري خراسان رضوي گفت: شعاع تاثير اين پديده يک ميليون و 600 هزار هكتار دانست، چرا كه به طور مثال كانوني در گنبد كه در فاصله چند كيلومتري از سرخس قرار دارد هنگام آغاز فرسايش بادي سرخس را هم در برمي‌گيرد.

طوفان‌هاي تهديد كننده طبيعت استان

وي افزود: ما در استان با طوفان‌هايي مواجه هستيم كه تهديد كننده طبيعت است به ويژه آنكه بدون اطلاع‌رساني به مردم اين تهديدات افزايش مي يابد.

وي حفاظت از داشته‌ها و جلوگيري از گسترش فرسايش بادي را از مهم ترين اهداف و فعاليت هاي اداره كل منابع طبيعي استان دانست و گفت: در شرايط بحران اعتبارات، حفاظت از عرصه‌هاي طبيعي حرف اول را مي‌زند.

وي در زمينه فعاليت هاي انجام شده در حوزه بيابان زايي گفت: تاكنون دو ميليون هكتار از اين اراضي شناسايي و نقشه اجراي آن تهيه شده اما اعتبارات استاني در اين زمينه محدود است.

تقوايي ادامه داد: از مبلغ هفت ميليارد و 500 ميليون تومان بودجه اختصاص يافته به اين سازمان، صرفا يك ميليارد و 200 ميليون تومان آن در بخش بيابان‌زدايي هزينه مي‌شود، بنابراين ارقام، سالانه سه هزار هكتار بيابان‌زدايي ميسر است و اين امر نشانگر كم بودن هزينه‌هاي دولتي است.

مسؤولیت ارتفاعات جنوبی مشهد با مدیران شهری

رئیس اداره حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری نیز با بیان اینکه حفاظت از عرصه‌های منابع طبیعی وظیفه همه ارگانها و دستگاه‌های اجرایی است، گفت: طبق قانون، پاسخگویی به نیاز دستگاه‌های دولتی در اختصاص زمین با منابع طبیعی و آبخیزداری است، اما به محض این واگذاری حفاظت از آن برعهده دستگاه اجرایی دریافت کننده است.

رمضان وندکی اضافه کرد:همچنین به محض اینکه اراضی متعلق به منابع طبیعی و ملی به محدوده شهری الحاق شود، مسؤولیت آن متوجه مسکن و شهرسازی و شهرداری خواهد بود مانند عرصه‌های ارتفاعات جنوبی مشهد که از حیطه نظارتی منابع طبیعی خارج است و مسؤولیت آن متوجه مسکن و شهرسازی است.

73 درصد منابع طبیعی خراسان رضوی سند دارد

وی می گوید:در 98  درصد عرصه استان اجرای قانون انجام شده است اما با وجود رأی وحدت رویه، دستگاه قضایی در بسیاری از این موارد حق را به منابع طبیعی نمی‌دهد و می‌گوید باید سند داشته باشید، این درحالی است که تنها برای73 درصد اراضی منابع طبیعی استان سند گرفته شده است.

سرهنگ معصومین ، فرنمانده یگان حفاظت از محیط زیست استان نیز در خصوص پرونده های رسیدگی شده در منابع طبیعی اعلام می کند: در دوماه اول سال جاری برای 652 هکتار پرونده تخریب تشکیل شده که این میزان نسبت به مدت مشابه سال گذشته از رشد صد درصدی برخوردار است.

وی یادآور می شود: برای 313 هکتار پرونده جلوگیری از تصرف تشکیل شده که در مقایسه با سال گذشته دو برابر رشد داشته است و اجرای احکام خلع ید را نیز برای 73 هکتار در دو ماه اول امسال صورت می گیرد.

رشد بیابانها با قطع درختان

یک فعال منابع طبیعی در این زمینه می گوید، پیش از بیابان زدائی برای موارد مانند افزایش و احیای جنگلها که هر روز خبر قطع درختان آن منتشر می شود و یا آتش زدن و از بین جنگلها توسط اشخاصی شناخته شده انجام می شود چه کرده ایم.

حسین عبیری معتقد است که، باید برای حفاظت از دشتها و مراتع که هر روز بهترین و حاصل خیزترین مناطق دشت ؛ صحرا به خانه ؛ ویلا؛ کارخانه وجاده تبدیل می شوند یا خبر برداشت بیش از حد آب از سفره های زیر زمینی فلان دشت باید کار جدی کرد.

ساخت ساز در مرغوبترین زمین های کشاورزی

وی با این پرسش که کدامین سازمان یا نهاد باید از ساخت و ساز خانه؛ ویلا یا از برداشت به رویه آب و یا چرای بی رویه دام در مراتع باید جلوگیری کند می افزاید: آیا ساخت ساز در مرغوبترین زمینهای کشاورزی و یا برداشت بی رویه آب از حفره های زیر زمینی خود باعث پیشروی بیابان به دشت ها نیست.

عبیری تاکید می کند: ما با ساختن انواع و اقسام سدها و یا برداشت بیش از حد شن؛ ماسه در رودخانه ها؛ بدون آنکه این ساخت ساز و برداشتهای ماسه ارزیابی زیست محیطی شده باشند باعث شدیم که جهت رفع تشنگی آدمها خیلی از بهترین زمینهای کشاورزی خود را به بیابان و کویر تبدیل کنیم.

وی با بیان اینکه در مورد مشکلات و معضلات منابع طبیعی برخی دلایلی می آورند که مشکلات امروز کشاورزی بعلت نباریدن نزولات آسمانی است، می افزاید: و اینکه اگر ما در بخش کشاورزی به مشکلات زیست محیطی برخورد کرده ایم دلیلش نباریدن باران است ؛ ولی این بهانه بیش نیست زیرا پدرانمان و تاریخ گواه هستند که خشکسالی هایی در این کشور اتفاق افتاده است که خیلی بدتر از این سال بوده است ولی طبیعت توانسته است خود را با آن شرایط وقف دهد و خود را بازسازی کند.

لزوم توجه به صنعت گردشگری کویر

وی می گوید: در کشورهای که میزان بارندگی آن بالاست و در آن کشورها هیچ بیابانی وجود ندارد از جمله کشور های اروپای  یکی از بهترین در آمد های آژانس های گردشگری این است که توریست ها و جهانگردان این کشورها را به دیدن بیابان به کشورهای دیگر می برند.

عبیری معتقد است که می توانیم به جای خرج کردن پولهای زیاد ؛ برای بیابان زدائی و کویر زدائی به احیای این مناطق به پردازیم وما فقط می توانیم جلوی پیشروی آنان را بگیریم لذا نمی توانیم بیابان و کویر را حذف کنیم.

وی پشنهاد می کند با توجه به اینکه اکوسیستمهای بیابان و کویر یک از اکوسیستمهای زنده دنیا می باشند که در آن از تنوع گونه های گیاه گرفته تا انواع و اقسام تنوع زیستی همه در کنار هم زندگی می کنند و بسیاری زیادی از انسانهای ساکن این مناطق در مناطق بیابانی و حتی کویر از این نعمت خدا دادی در آمد زائی دارند از زایش بیابان جلوگیری کنیم ولی بیابان زدایی نکنیم.

........................................

گزارش : زهره رنگ آمیز