حمیدرضا شاه‌آبادی، نویسنده ادبیات نوجوان و مدیر طرح رمان نوجوان امروز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در گفتگو با خبرنگار مهر، نقد را فرآیندی دانست که به درک بهتر اثر توسط خواننده کمک می‌کند. وی گفت: درک بهتر یک اثر، زیرمجموعه‌ای از درک عمومی ادبیات است و خواندن یک نقد خوب، معیارهایی را برای رویارویی با کلیت ادبیات در اختیار خواننده قرار می‌دهد. به عبارتی دیگر، منتقد در هر نقد، ابتدا نظریه‌های کلی خود در ارتباط با ادبیات را مطرح می‌کند و بعد به اظهار نظرهای جزیی درباره اثری می‌پردازد که با آن روبروست. او در وهله نخست، موضع خود در برابر ادبیات و بعد اثر نوشته شده را روشن می‌کند.
نویسنده رمان «وقتی مژی گم شد» وجه تمایز نقد ادبیات کودک و نوجوان با بزرگسال را مخاطبان این دو دانست و افزود: تفاوت بنیادینی میان نقد ادبیات کودک و نوجوان و ادبیات بزرگسال وجود ندارد؛ جز اینکه نقد در برخورد با ادبیات کودک و نوجوان، معیارهای مربوط به این گونه ادبی را دربرمی‌گیرد و در مواجهه با ادبیات بزرگسال هم متر و معیارهای خاص خود را شامل می‌شود؛ به عبارتی تفاوت این دو در مخاطب است؛ مخاطب ادبیات بزرگسال با کودک و نوجوان متفاوت است و گاه این تفاوت تا آنجا پیش می‌رود و گسترده می‌شود که بین این دو نوع ادبیات، بسیار فاصله می‌افتد، اما آنچه اهمیت دارد در نظر گرفتن معیارهای نقد است نه چیز دیگر.
شاه‌آبادی به انواع مختلف نقد اشاره و بیان کرد: اگر رویکرد ما نقد ادبی باشد، تفاوتی میان ادبیات کودک و بزرگسال وجود ندارد، اما نقد انواع گوناگون دارد؛ بعضی به نقد روانشناسانه یا جامعه‌شناسانه یک اثر می‌پردازند. در هر حال اگر با یک اثر ادبی روبرو باشیم، خودبه‌خود، متنی قابل تاویل و تفسیر، رویاروی ماست، اما متن‌های غیرادبی که پیامی را روشن و صریح به خواننده منتقل می‌کنند، امکان تفسیر و تاویل را از او می‌گیرند.
نویسنده کتاب «لالایی برای دختر مرده» معتقد است: ما هنوز آنچنان که باید و شاید با معنی و مفهوم نقد آشنا نشده‌ایم و همچنان فکر می‌کنیم که نقد یا سکوت در برابر کاستی‌های یک اثر و برجسته کردن نقاط قوت آن است یا برخورد معترضانه با آن و داوری کردن صاحب اثر؛ گویا هنوز هم درک درستی از نقد وجود ندارد و منتقدان نمی‌دانند با یک اثر ادبی نباید جناحی برخورد کرد.
شاه‌آبادی با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر وضعیت نقد بهتر شده، گفت: با شکل گرفتن دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه شیراز، تا حدی مباحث نظری در حوزه ادبیات کودک و نوجوان تقویت شد؛ امروز آثار پژوهشی و نقدهای بیشتری به نسبت 10 سال گذشته منتشر می‌شود. اما بزرگ‌ترین مشکل ما نبود محل مناسب برای ارائه این نقد و نظرهاست.
نویسنده رمان «دیلماج» به جای خالی نقد ژورنالیستی اشاره کرد و افزود: مطبوعات، بهترین جایی است که می‌توان در آن به نقد آثار منتشر شده در حوزه ادبیات کودک و نوجوان پرداخت. اما تعداد نشریات تخصصی در این زمینه بسیار اندک و ترتیب انتشارشان با فاصله طولانی است. در صورتی که این نشریات هستند که می‌توانند جریان‌سازی کنند. امید می‌رود نشریه‌ها، سرعت بیشتری بگیرند؛ چرا که دوره جدید ادبیات کودک شروع شده و ما با نویسندگان تازه‌نفس در این زمینه روبرو هستیم.
نظر شما