"شیش و هشت" صدای جیرجیر مغز نیما دهقان/ حمله به منتقدان تئاتر

به گزارش خبرنگار مهر، نیما دهقان در نشست خبری نمایش "شیش و هشت" که روز یکشنبه 14 مهرماه با حضور منوچهر شجاع طراح صحنه و گلناز گلشن طراح لباس در خانه هنرمندان ایران برگزار شد، گفت: اگر کار من در این نمایش جنجال داشت و درباره مدیران فرهنگی حرفی می زدم حالا همه خبرگزاری ها به آن می پرداختند.

وی ادامه داد: خبرگزاری ها در دهه 70 جریان تئاتری کشور را انعکاس می‌دادند اما حالا حاشیه تئاتر از اصل آن مهمتر شده است و ما نمی توانیم بفهمیم جریان تئاتری کشور چیست. البته شرایط سیاسی هم در این امر تاثیر دارد. به طور مثال در این سالها آنقدر آدم های شاخص حذف شده‌اند که ما هیچ رشدی در جریان نمایشنامه نویسی کشور نمی بینیم و اصلا نمی توان فهمید که نمایشنامه نویسان ما چه جریانی را دنبال می کنند.

این کارگردان تئاتر درباره شرایط تئاتری های امروز کشور گفت: تئاتری های جوان ما مثل گل‌هایی هستند که کاشته می شوند؛ در جشنواره ها می شکفند و بعد از آن این گل‌ها می خشکند. من در جریان جشنواره ها جوانانی را دیدم که بضاعت فراوانی داشتند تا رشد کنند ولی در نطفه خفه شدند. نمی دانم نمایشنامه نویسان خوب ما چه شدند، آیا با تبر قطعشان کردند؟

دهقان از علاقه خود به ریسک کردن در تجربه های نو سخن گفت و اظهار کرد: این نو بودن مخاطب را فعال می کند. مخاطب فعال صادقانه می گوید که کار را دوست نداشته است و به راحتی واکنش نشان می دهد. در این کار هم من واکنش های ضد و نقیض زیادی داشتم. عده ای از کار تعریف می کردند و عده ای هم حتی عصبانی می شدند.

کارگردان نمایش‌های "ترن" و "خنکای ختم خاطره" درباره متن و اجرای "شیش و هشت" توضیح داد: کوروش نریمانی متن خود را نوشت و اجازه داد که این متن با نگاه گروه اجرا شود. این اجرا با واکنش های عجیب و غریبی مواجه شد و شاید هر کارگردانی این ریسک را نپذیرد. با این حال من گرفتن این واکنش ها را دوست دارم. اینکه کار را به شکل های مختلفی تاویل و تفسیر می کنند، آن را به شرایط امروز نسبت می دهند و یا حتی واکنش های منفی نشان می دهند. این طبیعت من است که به گروهم بگویم ساختارشکنی کنند.

وی در بیان دغدغه خود از اجرای این نمایش گفت: مغز من جیرجیر می کند این را خیلی ها به من می گویند. با این حال اگر مغز جیر جیر نکند که حرکتی بوجود نمی آید. دغدغه من هم در این نمایش این است که از یک نفر می خواهند به میدان بیاید، بازی کند و بعد خودشان او را حذف می کنند. من ابتدا می خواهم مخاطبم را سرگرم کنم اما در طول نمایش حرفم را هم می زنم و اهمیتی ندارد که کسی این حرف را می فهمد یا خیر.

دهقان ادامه داد: من در این نمایش حرفم را به شکلی سخت بیان کردم. با این حال به واکنش های مخاطبانم هم توجه دارم و حتی در روند اجرای نمایش بر اساس بعضی از پیشنهادهای مخاطبان بعضی از قسمت های نمایش را عوض کرده ام.

کارگردان "خاموشی دریا" درباره شیوه اجرایی متن و اینکه ممکن است مخاطبان با آن ارتباط برقرار نکنند، پاسخ داد: نمی شود همیشه پیروز بود. ممکن است گاهی هم شکست بخورید.

در ادامه این نشست منوچهر شجاع طراح صحنه "شیش و هشت" با بیان اینکه وظیفه هر اثری که خلق می شود ایجاد سلیقه های جدید است، یادآور شد: نمی توان همیشه یک نوع راه ارتباطی پیدا کرد وگرنه همه چیز تکراری، یکسان و خطکشی شده می شود. البته باید این خطر را هم پذیرفت که عده ای این نوع ارتباط را نپذیرند. با این حال در فرهنگ ما به دلیل وجود تعارف ها نقدهای مستدل و مستقیم کمتر وجود دارد. باید منتقدان اثر جدید دهقان را با استفاده از نقدهای مستقیم و البته مستدل نقد کنند و بگویند کجای کار مشکل دارد و نقاط ضعف و قوت آن را بیان کنند.

وی همچنین درباره المان هایی که برای طراحی صحنه  "شیش و هشت" به کار گرفته است، توضیح داد: بعضی گروه ها نگاه مستقلی به طراحی صحنه دارند و خود را با این بخش درگیر نمی کنند و شما باید به عنوان یک طراح صحنه بتوانید به این کار مستقل نگاه کنید و  بعد در همفکری با گروه ایده های اجرایی خود را به کار وصل کنید. من تجربه دیگری هم در این کار داشته ام و آن این است که من در مرحله خوانش و تحلیل و ایده پردازی متن با کارگردان و طراح لباس و سایر افرادی که در طراحی اسکلت نمایش تاثیر دارند، به گفتگو درباره ایده ها پرداختیم و در طول این پروسه المان های کار را درمی آوردیم.

شجاع طراحی صحنه را برآمده از یک کار گروهی دانست و بیان کرد: من و نیما دهقان روحیه یکدیگر را می شناسیم. از ابتدا درباره اسکلت کار با هم صحبت کردیم و آنچه که می بینید ترکیبی از ایده های هر دوی ماست. این ایده ها در راستای روش نوینی برای ایجاد ارتباط با مخاطب بود و اینکه مخاطب چقدر می تواند با آنها ارتباط برقرار کند در نهایت مشخص می شود.

گلناز گلشن طراح لباس "شیش و هشت" نیز با اشاره به همکاری خود با نیما دهقان برای سومین بار اشاره کرد و گفت: از این همکاری رضایت دارم چون دهقان برای طراحی لباس اهمیت می دهد و در عین حال از نوعی آزادی در کارش برخوردار است. برای این کار هم مثل "ترن" و "خاموشی دریا" از ابتدا با دهقان گفتگو می کردیم تا بتوانم به طراحی مورد نظر برسم. چون من از ابتدا نمی دانستم این طراحی در فضای نیمه سوررئالیستی چگونه خواهد بود.

وی درباره تفاوت ها در طراحی لباس برای یکی از کاراکترهای نمایش عنوان کرد: طراحی لباس راوی داستان با بقیه متفاوت است چون او داستان را خلق می کند و کاراکتر متفاوت تری دارد.

دهقان در ادامه به تغییراتی که در متن نریمانی وارد کرده است اشاره و بیان کرد: متن ابتدایی کاملا رئالیستی بود و فضای آرایشگاه و خانه کفاش وجود داشت اما اگر من می خواستم متن را به این شکل اجرا کنم می شد اجرای کوروش نریمانی نه من. تجربه به من ثابت کرده است که کارهای شسته رفته‌ای مثل "خاموشی دریا" نقدهای زیادی دریافت نمی کنند. این کار جایزه گرفت و همه خوش‌شان آمد اما من دلم تنگ شده است که یک نفر بیاید و بگوید که چقدر کارت مزخرف بود.

کارگردان "ترن" افزود: من حتی پایان بندی این نمایش را چندبار در طول اجرا تغییر دادم چون تصویری که مدنظرم بود بوجود نیامده بود. من در این کار کلیتی داشتم اما چون واکنش های دقیق مخاطبان را نمی دانستم در بعضی از صحنه ها با نظرهای آنان این انعطاف را داشتم که تغییراتی در نمایشم بدهم. من مخاطب فعال را دوست دارم. حتی بدم نمی آید اگر تماشاگرم به شدت از دیدن نمایش عصبانی شود چون از او چیزی یاد می گیرم.

وی همچنین با بیان اینکه مخاطبان این سالها عجیب و غریب شده اند، بیان کرد: فضا سیاست زده شده و هر کاری که رنگ و بوی متلک های سیاسی داشته باشد بیشتر مخاطب پسند می شود.

دهقان در انتقاد به منتقدان که تا حدی در شکل گیری این فضا مقصر بوده اند، تصریح کرد: منتقدان کنونی ما بی خاصیت ترین منتقدان هستند. آنها واکنش نشان نمی دهند که چرا یک کار دیر روی صحنه می رود و کارها را نقد نمی کنند.

وی در پایان این فضا را مربوط به این سالها دانست و گفت: در زمان ریاست جهوری خاتمی سخت گیری بیشتری می شد و اگر یک کارگردان قوی کار ضعیفی ارائه می داد، اجازه نمی دادند که آن را اجرا کند اما در این 8 سال فقط مهم این بود که فلان شخص می تواند کار کند و اینکه چگونه کاری ارائه می دهد اهمیتی نداشت.