نمی‌توان درباره معصومین رمان نوشت/ سریال نامیرا به دلیل کمبود بودجه ساخته نشد

به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد کتاب نامیرا نوشته صادق کرمیار صبح امروز چهارشنبه 8 آبان با حضور محمدرضا گودرزی منتقد، سیدمظفر شجاعی قائم مقام انتشارات نیستان و نویسنده اثر در خبرگزاری تسنیم برگزار شد.

شجاعی در ابتدای این برنامه گفت: تا به حال 40 عنوان کتاب تحت عنوان مجموعه متون فاخر به چاپ رسیده است و اخیرا طرح جلد کتاب های این مجموعه از حالت یونیفرم جدا شده است، تعریف ما در انتشارات نیستان از متون فاخر آثاری اعم از رمان، فیلمنامه یا نمایشنامه است که یک سنگینی و وزانت خاص داشته باشند و اگر مخاطب خواست کار متفاوتی مطالعه کند به این مجموعه ها مراجعه کند و همینطور آثار نویسندگان مشهوری باشند که در جامعه ادبی شناخته شده هستند.

وی افزود: مجموعه دیگر ما ادبیات برتر است که مطابق متون فاخر آثار برجسته ای هستند اما تفاوتشان با مجموعه متون فاخر در این است که ممکن است اولین یا دومین کار نویسنده باشند اما خود نویسنده شناخته شده نباشد یا اگر هم پیش از این از نویسنده کاری چاپ شده در مجموعه کتاب های فاخر بوده و حالا به مجموعه ادبیات برتر راه پیدا کرده است.

در ادامه این برنامه گودرزی در نقد رمان نامیرا گفت: وقتی رمان یا داستان کوتاهی را می خوانیم در نقد آن با دو وجه بوطیقایی و تاویلی روبرو هستیم. وجه بوطیقایی به عناصر فنی و داستانی و... و وجه تاویلی به معناها و امکانات معنایی متن می پردازد در حوزه بوطیقا توافق لازم است، اما در وجه تاویلی ممکن است تفاوت آراء وجود داشته باشد چون در بحث های جدید معتقد نیستم که فقط یک معنا وجود دارد بلکه امکانات معنایی متفاوتی در یک اثر نهفته است. خواننده بنابر مطالعاتی که دارد طبیعتا می تواند معنای متفاوتی را از اثر استنتاج کند. بنابراین وارد بحث تاویل شدن باعث ابراز نظرهای شخصی می شود.

وی افزود: یکبار در برنامه ای که آقای کرمیار و فراست حضور داشتند گفتم نمی توان در مورد ائمه رمان نوشت چون با یک وجود مقدس روبرو هستیم و در رمان، تخیل و گاهی جعل هم مجاز است که البته در آن جلسه با من موافق نبودند و زیاد هم در این زمینه بحث نکردیم. به هر حال نامیرا یک رمان است و آقای کرمیار با یک زیرکی که معصوم شخصیت اصلی رمانش نباشد، این کتاب را نوشته است. این رمان، واقع گرا است چون استناد تاریخی دارد و از این حیث می تواند تاریخی هم باشد. ما برای تاریخ نیست که رمان تاریخی می خوانیم بلکه بخاطر ویژگی جذاب بودن رمان است که رمان می خوانیم. در رمان تاریخی نویسنده می تواند از شخصیت های فرعی و خیالی هم استفاده کند در این گونه رمان ها بیشتر هم به وجه اجتماعی و جایگاه شخصیت ها پرداخته می‌شود. رمان های تاریخی خیلی روانشناسانه نیستند و به مسائل درونی و شخصیت ها اشاره چندانی ندارند اگر هم داشته باشند در حد تردیدهای شخصیت است.

این منتقد ادامه داد: شخصیت های رمان تاریخی رابطه تنگاتنگی با جهان اطرافشان دارد رمان نامیرا محتوا و مفهوم محور است یعنی دغدغه بیان مطالبی را دارد اما نویسنده با استفاده از شگردهای زیبایی شناختی آن را در دسته رمان های هنری قرار داده است ولی در کل می توان آن را متعلق به ادبیات متعهد دانست.

نویسنده مجموعه داستان «چرا می زنی؟» گفت: تفاوتی که راوی رمان نامیرا با راوی های دانای کل رمان های کلاسیک دارد در این است که آنها تفسیر می کنند و تفاسیرشان هم بارز است ولی آنچه کار کرمیار را به یک اثر هنری نزدیک تر کرده، این است که راوی اش قضاوت نمی کند و هنر هم همین است که بگذاریم خواننده خودش قضاوت کند. این رمان در هفت فصل روایت شده که چه عامدانه و چه ناخودآگاه، اشاره ای به عدد اسطوره ای و  افسانه ای هفت دارد. در این رمان شخصیت‌ها در فصل هفتم به کمال می رسند.

گودرزی در بخش دیگری از سخنانش گفت: این رمان با رخداد آغاز می شود، نویسنده کلاسیکی مانند بالزاک برای شروع رمانش چندین صفحه مقدمه می نویسد و از توصیفات بهره می گیرد این شیوه کلاسیک امروز زیاد پسندیده نیست و این اعتقاد وجود دارد که باید خواننده را به وسط رخداد پرتاب کنیم. تناسب میان روایت و توصیف بحث دیگری در حوزه بوطیقا است. در متن های جذاب کنش بر توصیف غلبه دارد و علتش هم این است که به اثر ضرباهنگ بیشتری بدهد و آن را جذاب تر کند. من از آقای کرمیار کتاب های دیگری هم خوانده ام و به نظرم قصه گوی ماهری است چون می داند چگونه تعلیق ایجاد کند.

این منتقد ادامه داد: در اوایل دوران حکومت رضاخان که نوشتن رمان تاریخی در حال رونق بود، شخصی بنام شیخ زنجانی مبانی و اصول نگارش اینگونه رمان ها را تدوین کرد. آقای کرمیار، شیخ زنجانی را نمی شناسد، اما در رمان نویسی اش از او پیروی کرده است. شیخ زنجانی می گوید وقتی رمان تاریخی می نویسید برای ایجاد جذابیت چاشنی یک روایت عاطفی را باهم بیافزایید. این همان کاری است که در رمان نامیرا هم انجام شده است.

وی گفت: کرمیار در رمانش مدام از عنصر تعلیق استفاده کرده است اما چون فرجام کار معلوم است و ما می دانیم پایان قصه چه خواهد شد، کار نویسنده بسیار سخت است. این رمان 29 شخصیت حاضر و سه شخصیت غایب دارد که این سه شخصیت با وجود غیبتشان سمت و سوی رمان را تعیین می کنند دو تا از این شخصیت ها امام حسین(ع) و یزید هستند همچنین در این گونه رمان‌ها در فرجام کار نویسنده ناچار است شخصیت ها را به خیر و شر تقسیم کند. این انتخاب و پردازش در اسطوره ها هم صورت می گرفته است.

گودرزی تصریح کرد: کرمیار خیلی غرق رخداد نشده و به نکات ریز هم توجه داشته است حتما باید به این نکته اشاره کنیم که شخصیت های مونث رمان نیز به اندازه شخصیت های مذکر و گاها بیشتر از آنها تاثیرگذار هستند. لحن رمان خوب است و معتقد نیستم که در رمان تاریخی حتما باید لحن همان دوره و زمانه داستان را به نثر داد. در این رمان نیز نیاز به این کار نبوده و کرمیار هم این کار را انجام نداده است.

این منتقد در پایان سخنانش گفت: یک اشکال که به این رمان وارد است درباره چرخش شخصیت امربن حجاج است که این چرخش باورناپذیر است قبل از تغییر شخصیت او مطالبی درباره اش به خواننده گفته می شود که یا اغراق هستند و یا آن چرخش شخصیت صریح و شتابزده انجام شده است.

کرمیار نیز در پایان این جلسه در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره نگارش جلد دوم این رمان گفت: جلد دوم این رمان نیازمند تحقیقات گسترده ای است و من در حال حاضر مشغول جمع آوری منابع هستم.

شجاعی این مطلب را اضافه کرد: که این کتاب پیش از چاپ شدن در قالب یک رمان فیلمنامه بوده است و با ترغیب سیدمهدی شجاعی مدیر انتشارات نیستان به شکل رمان درآمده است.

کرمیار نیز در پاسخ به سوال دیگری درباره تولید سریال تلویزیونی بر اساس این کتاب گفت: فیلمنامه این اثر نوشته شد و در سیما به تایید رسید، اما به دلیل مشکلات بودجه ای تولید آن انجام نشد.