بازار اراک میزبان آئین های عزاداری/ تعزیه سیار بخشی از مراسم سنتی اراک

به گزارش خبرنگار مهر، تعزیه سیار بازار اراک از قدیمی ترین آئین های عزاداری در اراک است که پس از سه دهه دوباره با همت پیشکسوتان و فعالان عرصه تعزیه شهر اراک، امروز 21 آبان مصادف با هشتم محرم الحرام در بازار سرپوشیده اراک اجرا شد.

طبق رسوم گذشته ابتدا نقاره زنان و شتران وارد بازار می شوند ، سپس گروه سینه زنان و بعد از آن شبیه خوانان می آیند و طول بازار را از ابتدا تا انتها طی می کنند.

نور تابیده شده از سقف بازار به صورت مورب تمام مسیر را روشن کرده است، چلچراغ ها یکی یکی روشن می شوند، صدای سنج و دمام می آید و حالا موسم اشک ریختن است برای گهواره ای که خالی است، برای طبق و حجله ای که نو داماد ندارد. اینجا هرچه که هست گرد آمده تایک چیز را یادآوری کند، آن هم شهد شیرین شهادت در روز عاشورا را.

دسته شبیه خوانان وارد می شوند، هر دسته به طور مجزا گوشه هایی از یک تعزیه را می خوانند. امروز بازار سرپوشیده اراک مهمانانی عاشق داشت. مردمانی که با اشتیاق برای دیدن سنت دیرینه شهرشان آمده اند.

یکی اشک می ریزد، یکی لحظات را با دوربینش ثبت می کند، دود اسفند فضای بازار را پر کرده است.

چهار تعزیه در یک روایت

تعزیه سیار بازار اراک امسال در ابتکاری تازه چهار تعزیه مسلم بن عقیل، حر، عباس بن علی و علی اکبر را در یک روایت آورده است.

گوشه هایی که به ترتیب زیر اجرا می شدند: گفتگوی امام حسین (ع) با مسلم، گفتگوی مسلم با طفلان، گفتگوی حُر و ابن زیاد، گفتگوی شمر و ابن زیاد، گفتگوی حر و عباس (ع)، آب آوردن علی اکبر از فرات، گفتگوی شمر و عباس، به فرات رفتن حضرت عباس، گفتگوی امام و علی اکبر، گفتگوی علی اکبر و ام لیلا، گفتگوی علی اکبر و سکینه، به میدان رفتن علی اکبر.

اینجا بزم عاشقی است که پیر و جوان در آن حضور دارند، بازاریان مغازه هاشان را بسته اند و آن هایی که بازند هم کسب و کار نمی کنند بلکه مغازه خود را جایگاهی برای نشستن بینندگان و مردم قرار داده اند.

در میان تعزیه خوانان کودکان و جوانان در محضر استادانی چون ابوالحسن کزازی، محمد حسن نظام آبادی و سایراستادان درس پس می دهند.

از اینکه این مراسم سنتی دوباره زنده شده است بسیار خوشحالم

پیشکسوت تعزیه استان به خبرنگار مهر می گوید: از اینکه این مراسم سنتی دوباره زنده شده است بسیار خوشحالم و احساس خیلی خوبی دارم.

ابوالحسن کزازی با اشاره به اینکه 32 سال از آخرین اجرای تعزیه سیار بازار اراک می گذرد، ادامه می دهد: مردم مشتاق برگزاری چنین مراسم هایی هستند و این نوع عزاداری الگوی بزرگ و خوبی از عزاداری در اراک است که می تواند، به سراسر ایران هم معرفی شود.

وی می افزاید: در گذشته اجرای تعزیه سیار به این صورت بود که هر روز از ایام محرم متعلق به یک تعزیه بود و تعزیه خوانان پس از تقسیم نسخه ها به گروه هایی تقسیم می شدند و هرکدام بخشی از تعزیه را در بازار که حسینیه اراک بود،می خواندند.

کزازی می گوید: در تعزیه سیار چون هر بخش به عهده یک گروه بود، هر نقش را بیش از پنج نفر اجرا می کردند، مثلا در تعزیه مسلم با توجه به تقسیم بندی ها ممکن بود پنج شبیه مسلم، پنج شبیه شمر و.. داشتیم.

بخاطر علاقه به تعزیه ، با وجود بی سوادی درس خواندم

وی که از جوانی به تعزیه مشغول است و هنوز در 70 سالگی لباس موافق خوان به تن دارد، می افزاید: من بخاطر علاقه به تعزیه ، با وجود بی سوادی درس خواندم تا بتوانم نسخه ها را بخوانم و الان این عشق به حسین است که اشتیاق برای خواندن تعزیه را هر روز در من بیشتر می کند.

کزازی معتقد است حضور پیشکسوتان و آموزش های آنان در حفظ و پایداری هنر اصیل و سنتی تعزیه بسیار مهم است.

آیت الله هداوند یکی دیگر از شبیه خوانان تعزیه سیار بازار در امروز بود.وی می گوید: من یکبار در کودکی در تعزیه سیار حضور داشتم و بچه خوان بودم.

هداوند با بیان اینکه تعزیه آن زمان هم تقریبا به همین شکل برگزار می شده است، می افزاید: البته استقبال در گذشته بیشتر بوده اما شاید یکی از دلایل استقبال کم مردم این بوده که برخی با این مراسم آشنایی نداشتند و البته اطلاع رسانی خیلی زیاد هم نبوده است.

وی که از هفت سالگی موافق خوان تعزیه بوده است معتقد است تعزیه نماد عزاداری سنتی در اراک است که ظرفیت بالایی برای ارائه به سراسر ایران دارد.

گذشته انس مردم با تعزیه بیشتر بود

یکی دیگر از پیشکسوتان تعزیه استان نیز به خبرنگار مهر می گوید: احیای دوباره تعزیه سیار اتفاق خوبی است که در سالجاری افتاده است.

عباس کاووسی با بیان اینکه چنین سنت های خوبی باید ادامه داشته باشد، می افزاید: این امر همکاری و مساعدت مسئولین را می طلبد.

وی معتقد است در گذشته انس مردم با تعزیه بیشتر بوده است ولی هم اکنون نیاز به آشنا کردن بیشتر مردم با این هنر دارد .

کاووسی که نسل ششم تعزیه در خانواده شان است، می گوید: تعزیه در اراک هنری پدر پیشه است و هنرمندان زیادی در این عرصه فعالیت دارند.

وی که مخالف خوان است و با بیش از 50 سال سن هنوز به خواندن تعزیه ادامه می دهد، می افزاید:  تعزیه خواندن یک عشق است.

کاووسی که در جوانی در تعزیه سیار حضور داشته، بیان می کند: آن زمان ها تعزیه سیار از روز ششم محرم آغاز می شد و هر روز یک تعزیه خوانده می شد که آن هم به صورت کاروانی و بخش بخش اجرا می شد.

محمدحسن نظام آبادی دیگر پیشکسوت عرصه تعزیه اراک نیز می گوید: پس از 32 سال از تعطیلی این تعزیه امروز شاهد اجرای نسبتا خوبی بودیم.

وی می گوید: در گذشته نیز تعزیه سیار اراک نیز به همین شکل برگزار می شده است البته در برخی موارد تغیراتی داشته است.

نظام آبادی با تشکر از همکاری بازاریان بیان می کند: در گذشته در تمام روزهای اجرای تعزیه همه مغازه های بازار باز بود البته بازاریان به کسب و کار نمی پرداختند بلکه مغاره هاشان را برای حضور اقوامشان و برخی بینندگان باز می کردند.

حفظ تعزیه بعنوان سنت اصیل و ارزنده

وی با بیان اینکه حفظ تعزیه بعنوان سنت اصیل و ارزنده بسیار مهم است، می افزاید: خیلی ها می خواهند که پرچم ارادت و اسلام را بخوابانند در این میان تعزیه نیز مستثنی نیست و باید با وجود فرقه هایی چون وهابیت که شیعه کُشی را در راس امور خود قرار داده است چنین مراسم ها و عزاداری هایی نیز حفظ شود.

عضو شورای اسلامی شهر اراک نیز می گوید: تعزیه ریشه در اعماق فرهنگ و تاریخ مردم دارد که متاسفانه در مقطعی بدون تحقیق و دلیل به حاشیه رانده شده بود.

اسماعیل تاج آباد با بیان اینکه زمینه اجرا در اراک تاکنون مهیا نبود، می افزاید: هم اکنون علاقمندی مردم به تعزیه بیشتر شده است و مردم به ریشه و سنت های خوذ بازگشته اند.

وی که از کودکی در حوزه تعزیه حضور داشته، ادامه می دهد: تعزیه آمیخته از هنر نمایش، موسیقی و تصویر است که فرهنگ و رسالت عاشورایی را به نمایش می گذارد.

تاج آباد معتقد است که شهر اراک دارای دو هویت تاریخی و صنعتی است و می گوید: هویت تاریخی عجین با هویت مذهبی است که برپاداشتن تعزیه در اراک یکی از همین نمادهای هویت است.

وی بیان می کند: تعزیه سیار اراک قدمتی طولانی دارد، در گذشته بازار اراک حسینیه اصلی مردم اراک بوده که از قدیم دو هیئت بزرگ محله های قلعه و حصار در آن عزاداری می کردند.

تعزیه سیار بخشی از مراسم سنتی اراک است نیاز به آشنایی و معرفی بیشتر دارد

عضو شورای شهر اراک اضافه می کند: احیا و بازسازی فرهنگ بومی و سنتی باید در دستور کار قرار بگیرد.

یکی دیگر از فعالان عرصه تعزیه اراک نیز می گوید: من از کودکی در هیئات و تعزیه ها حضور داشتم و با توجه به برخی کاستی ها که طبیعی هم بود نسبتا خوب برگزار شد.

امیرحسین پزشکیان که یکی از حامیان مالی و معنوی راه اندازی مجدد تعزیه سیار اراک است، می افزاید: آشنایی نسل جدید نسبت به نسل گذشته از تعزیه بسیار کمتر است و چون تعزیه سیار بخشی از مراسم سنتی اراک است نیاز به آشنایی و معرفی بیشتر دارد.

وی ادامه می دهد: با توجه به محدودیت زمان ، وضعیت بازار، فرصت محدود تمرین و تهیه لباس باز هم شاهد اجرای خوبی بودیم که امیدواریم در آینده با تبلیغات بیشتر از سوی صدا وسیما آن را به مردم معرفی کنیم.

 پزشکیان در خصوص اهمیت احیای تعزیه سیار اراک می گوید:عزاداری ها جز سنت و هنجارهای یک جامعه هستند که بخشی از هویت جامعه را تشکیل می دهند و برای حفظ هویت خود باید به عزاداری ها سنتی و خویشتن خویش رجوع کنیم.

این استاد جامعه شناسی می افزاید: مردم جامعه برای رسیدن به خودباوری باید بنیادهای دینی و فرهنگی خود را حفظ کنند.

تجربه دیداری مردم از اجرای چنین مراسمی کم بود

دبیر شورای تعزیه استان در خصوص اجرای تعزیه سیار می گوید: با توجه به محدودیت های تبلیغات و اجرا در یک روز غیرتعطیل، استقبال از سوی مردم خوب بود.

 محمدرضا نظام آبادی می افزاید: با توجه به اینکه تجربه دیداری مردم از اجرای چنین مراسمی کم بود در برخی موارد با بی نظمی ها و تردد مردم روبه رو شدیم.

وی در خصوص ادامه این مراسم بیان می کند: پس از دریافت بازخورد ها از سوی مردم و مسئولین و هیئات، در صورت نگرش مثبت و حمایت ارگان های دولتی و مردمی این مراسم را در سال های آینده در تعداد روزهای بیشتری اجرا خواهیم کرد.

نظام آبادی با بیان این که در گذشته تعزیه سیار با 30 تا 40 کوپه اجرا می شده است، می گوید: مجوز اجرای این مراسم زمانی گرفته شد که بسیاری از تعزیه خوانان استان و اراک برای اجرای برنامه با استان های دیگر قرار داد بسته بودند، بنابراین در اجرای امروز تمام تعزیه خوانان اراک حضور نداشتند و اجرا با 20 کوپه برگزار شد.

وی ادامه می دهد: البته تعزیه خوانان استان از برگزاری چنین مراسمی ابراز خرسندی کردند و قول همکاری و حضور در سالِ آینده را داده اند.

علی اکبر در میدان به خون غلتیده می شود، سینه زنان بر سر و صورت خود می زنند و حسین را صدا می زنند.

....

گزارش: سمیه انصاری فر