به گزارش خبرنگار مهر، ایران با 33 تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی هر چند عنوان بزرگترین دارنده ذخایر متعارف گاز طبیعی جهان را یدک می کشد اما سهمی کمتر از دو درصد در بازار جهانی گاز دارد.
در این بین کلید قراردادهای صادرات گاز ایران در گروی توسعه فازهای پارس جنوبی است و با توجه به منفی بودن تراز فعلی تولید و مصرف گاز، پیش بینی می‌شود تا چند سال آینده امکان صادرات گاز بیش از سقف قراردادهای فعلی برای ایران فراهم نشود.
از سوی دیگر در کنار تراز منفی تولید گاز، دستیابی آمریکا به فنآوری استخراج و اکتشاف گازهای نامتعارف "شیل گس ها" به یکی از چالش های تمامی کشورهای صادرکننده گاز همچون ایران، قطر و روسیه تبدیل شده است.
با این وجود در شرایط فعلی ایران در سه جبهه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا و کشورهای اروپا برای صادرات گاز مذاکراتی را با کشورهای مختلف آغاز کرده است.
احتمال لغو قرارداد صادرات گاز به پاکستان
بر اساس قرارداد گازی تهران – اسلام آباد، تا سال آینده ایران باید به طور متوسط روزانه حدود 21.5 میلیون مترمکعب گاز به پاکستان صادر کند و با وجود مراحل نهایی ساخت و آماده سازی خط لوله انتقال گاز ایران اما طرف پاکستانی هنوز ساخت لوله گاز در خاک کشور خود را آغاز نکرده است.
بیژن زنگنه وزیر نفت اخیرا در جمع خبرنگاران با بیان اینکه شخصا امیدی به قرارداد صادرات گاز به پاکستان ندارم، گفته است: به کار صادرات گاز به پاکستان اصلاً امیدوار نیستم و با این شرایط که پاکستانی‌ها می‌گویند، بعید به نظر می‌رسد صادرات گاز به پاکستان عملیاتی شود.
بر اساس توافق تهران- اسلام آباد چنانچه تا پایان سال ٢٠١٤ میلادی ایران و یا پاکستان موفق به صادرات و یا دریافت گاز طبیعی نشوند، طرفی که تخلف و یا تعلل داشته باشد به ازای هر روز بین یک تا سه میلیون دلار باید جریمه پرداخت کند.
در این بین قطعا امکان صادرات گاز ایران به پاکستان از سال 2014 میلادی وجود ندارد و از این رو یا طرف پاکستانی حاضر به پرداخت غرامت به ایران خواهد شد و یا این قرارداد لغو می‌شود.
امید وزارت نفت به قرارداد گازی هند و چین
مسئولان مختلف وزارت نفت در دولت تدبیر و امید و به ویژه وزیر نفت بارها تاکید کرده اند که صادرات گاز به پاکستان به تنهایی از توجیه اقتصادی بالایی برخوردار نیست و در صورت پیوستن هند و چین صادرات گاز به پاکستان توجیه دارد.
علی ماجدی معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت اخیرا با استقبال از بازگشت هند به مذاکرات خط لوله صلح، تاکید کرده است: با توجه به طراحی اولیه خط لوله صلح، حتی چین هم می‌تواند به این خط بپیوندد.
در این بین در سال های اخیر مذاکرات با شرکت های هندی برای صادرات گاز انجام شده به طوری‌که هم اکنون دو سناریوی صادرات گاز از مسیر دریای عمان و یا انتقال گاز از خاک پاکستان روی میز مذاکرات تهران – دهلی است.
پیش بینی می شود با کاهش تحریم‌های بین‌المللی، از سال آینده دور جدید مذاکرات گازی ایران و هند به منظور امضای قرارداد بلند مدت فروش گاز و یا ال.ان.جی آغاز شود.
چین هم یکی از مشتریان صلح بوده اما این کشور تمایل دارد گاز را به صورت مستقل و بدون واسطه از ایران خریداری کند و از این رو صادرات ال.ان.جی بیش از گاز با خط لوله برای این کشور اهمیت استراتژیک دارد.
توافق با عمان و ورود به بازار خرده فروشی گاز
از دو سال گذشته تاکنون مذاکرات متعددی بین ایران و عمان به منظور امضای قرارداد صادرات گاز آغاز شده بود و در نهایت تابستان سالجاری با سفر سلطان قابوس سلطان پادشاه عمان به تهران، وزیران نفت و انرژی دو کشور تفاهم نامه جدیدی برای نهایی کردن ساز و کار فروش گاز امضا کردند.
بیژن زنگنه وزیر نفت با اعلام اینکه ایران در مدت دو سال می تواند گاز خود را به عمان از مسیر دریایی صادر کند، یادآور می شود: یکی از مهمترین اهداف امضای قرارداد گاز با عمان حضور ایران در بازار خرده فروشی گاز خواهد بود.
پیش از این عمان برای تامین خوراک واحدهای LNG و صنایع خود درخواست روزانه 2 میلیارد فوت مکعب گاز از ایران کرده بود که مذاکرات مربوط به توسعه میدان کیش و صادرات گاز به دلیل اختلاف نظر دو طرف بر روی فرمول فروش از پیشرفت قابل توجه‌ای برخوردار نبوده است.
طرح صادرات گاز میدان کیش به عمان شامل یک خط لوله 200 کیلومتری است که بخش عمده‌ای از آن زیرآب خواهد بود. در فاز نخست پروژه گاز معادل یک میلیارد فوت مکعب و با توسعه فازهای بعدی به سه میلیارد فوت مکعب در روز قابل افزایش است.
عراق قرارداد دست به نقد گاز ایران
ایران و عراق سالجاری اولین قرارداد صادرات گاز را در بغداد امضا کردند و مطابق با این توافق روزانه 20 تا 25 میلیون مترمکعب گازهای ترش پارس جنوبی به نیروگاه های اطراف بغداد صادر خواهد شد.
از سوی دیگر مذاکرات مقامات تهران- بغداد برای امضای دومین قرارداد فروش گاز از خرمشهر به بصره ادامه دارد که در صورت امضای قرارداد دوم هم روزانه 20 میلیون مترمکعب گاز به جنوب عراق صادر خواهد شد.
علیرضا غریبی مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز اخیرا در گفتگو با مهر از تکمیل ساخت اولین خط لوله مشترک گازی ایران – عراق تا پایان سالجاری خبر داده و گفته است: تا اسفند ماه امکان صادرات روزانه 8 تا 10 میلیون مترمکعب گاز به عراق فراهم می‌شود.
بیژن زنگنه وزیر نفت هم با تاکید بر اینکه ایران به قرارداد صادرات گاز طبیعی به عراق پایبند است، بیان کرده است: گاز مورد نیاز به منظور صادرات به این کشور همسایه از محل فازهای جدید پارس جنوبی تامین می‌شود.
اختلاف نظر قیمت با بزرگترین مشتری گاز
به گزارش مهر، ترکیه قدیمی ترین مشتری گاز ایران در طول دو دهه گذشته تاکنون بوده است و حتی این کشور همسایه در شرایط تحریم واردات نفت و گاز از ایران را متوقف نکرده است، با این وجود هم اکنون مهمترین چالش گازی پیش روی تهران – آنکارا، اختلاف نظر قیمتی است.
حمیدرضا عراقی مدیرعامل شرکت ملی گاز با اشاره شکایت ترکیه از ایران، بالا بودن قیمت گاز و مطمئن نبودن روند صادرات گاز ایران را دو عامل شکایت گازی ترکها عنوان کرد و افزود: با این وجود تمامی مدارک و مستندات به دادگاه و داوری بین‌المللی ارائه شده است.
در طول یک دهه گذشته تاکنون ترکیه یکی از مشتریان سنتی گاز طبیعی ایران بوده است به طوری‌که در طول چند سال اخیر به طور متوسط روزانه 25 میلیون مترمکعب گاز به این کشور همسایه صادر شده است.
با این وجود با کاهش قیمت گاز صادراتی روسیه به ترکیه، شرکت بوتاش این کشور نسبت به گران بودن بهای گاز وارداتی از ایران انتقاد کرد و حتی خواستار کاهش بهای قیمت گاز وارداتی از ایران شد.
جودت ییلماز وزیر توسعه ترکیه در سالجاری بارها در جمع خبرنگاران از مذاکره با ایران برای کاهش قیمت گاز صادراتی این کشور خبر داده و اعلام کرده است: اگر این مذاکرات به نتیجه برسد ترکیه به داوری بین‌المللی مراجعه نمی‌کند.
تانر ییلدیز وزیر نفت و انرژی ترکیه هم تاکنون بارها نسبت به کاهش قیمت گاز وارداتی از ایران هشدار داده و تاکید کرده است: در صورت عدم کاهش بهای گاز ترکیه به داوری بین‌المللی مراجعه نخواهد کرد.
بیژن زنگنه وزیر نفت اخیرا در یک برنامه تلویزیونی درباره گران بودن بهای گاز صادراتی ایران به ترکیه با تاکید بر اینکه در تمامی قراردادهای صادرات گاز وجود چنین ادعاهایی طبیعی و عادی است، تاکید کرده است: از این رو در تمامی قراردادهای صادرات گاز بندی به نام "بازنگری در قیمت و شرایط قرارداد" نهفته است.
آخرین وضعیت صادرات گاز ایران به اروپا
همزمان با اوج گیری مجدد اختلاف گازی روسیه و اکراین و توافق بزرگ هسته ای ایران و 5+1 در ژنو، درهای بازار گاز اروپا بار دیگر بر روی ایران باز شده است.
در دولت نهم، ایران قراردادی به منظور صادرات گاز به سوئیس با شرکت ای.جی.ال امضا کرد اما این شرکت سوئیسی در سایه تحریم ها هرگز موفق به خریداری گاز از ایران نشد.
با این وجود تاکنون ایران با ترکیه و عراق برای ترانزیت و انتقال گاز طبیعی به توافق نهایی دست یافته و این توافق حتی در دولت و پارلمان این دو کشور رسما به تصویب رسیده است.
در این بین ایران مذاکراتی را هم با یونان به منظور صادرات و حتی ترانزیت گاز انجام داده است که پیش بینی یم شود در صورت لغو کامل تحریم ها قطعا بازار گاز اروپا یکی از بازارهای استراتژیک ایران باشد.
از سوی دیگر تاکنون مسیرهای جدید انتقال گاز به اروپا همچون ناباکو و ترانس آناتولین به دلیل عدم اطمینان از تامین بلند مدت صادرات گاز به نتیجه نرسیده است و از این رو شانس ایران بریا حضور در بازار گاز قاره سبز بالا است.
توافق گازی ایران و امارات و احتمال فسخ کرسنت
به گزارش مهر، شیخ عبدالله بن زاید آل‌نهیان وزیر خارجه امارات متحده عربی هفته گذشته به تهران آمد و با مسئولان دولت و رئیس جمهور دیدار و گفتگو کرد.
همزمان با مذاکرات دیپلماتیک ایران و امارات در تهران، این کشور شیخ نشین حاشیه جنوبی خلیج فارس یکی از مشتریان گازی ایران بوده اما قرارداد کرسنت به عنوان تنها قرارداد موجود صدور گاز به این کشور تاکنون به نتیجه نرسیده است.
از سوی دیگر پیش بینی می‌شود در صورت توافق دولت ایران و امارات برای صادرات گاز، با توجه به پیچیدگی‌های قرارداد کرسنت، قطعا فروش گاز ایران به این کشور از مسیر قراردادهای دیگری دنبال خواهد شد و احتمال فسخ قرارداد کرسنت هم محتمل به نظر می رسد.
در حال حاضر مراحل داوری قرارداد گازی کرسنت در مجامع بین‌المللی دنبال می‌شود و حتی وزیر نفت هفته گذشته در نشست ویژه با برخی از نمایندگان و اعضای کمیسیون انرژی مجلس پاسخ‌هایی درباره نحوه رسیدگی به این داوری بین‌المللی گازی از سوی وزارت نفت ارائه کرده است.
* گزارش از محمدعلی زمان خانی
نظر شما