به گزارش خبرگزاری مهر، آیت الله جوادی آملی در بخشی از تفسیر آیه 164 سوره بقره ﴿إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّيلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِى فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللّهُ مِنَ السَّماءِ مِن مَاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ﴾که به مسئله توحید و آفرینش هستی اشاره دارد، درباره خلقت باد می گوید:در جريان نازل كردن باران اول مسئله باد و همچنين مسئله ابر را مطرح ميكند، آنگاه مي‌فرمايند به اينكه به‌وسيله ابرها باران مي‌بارد.
وی با بیان اینکه همه قسمتهايي كه مربوط به باران است در قرآن كريم تا حدودي آمده است، می افزاید: در بعضي از بخشها بدء پيدايش ابرها را ذكر ميكند كه خداي سبحان ابر را انشاء ميكند و مي‌آفريند. در قسمت ديگر مي‌فرمايد به اينكه اين هوا كه بسيار نرم و لطيف است و مايه استنشاق همه انسانها است (خواه انسان خردسال و خواه انسان سالمند، همه با اين هوا استتنشاق مي‌كنند) اين هوا را خداي سبحان طوري آفريد كه در تحت تصرف اوست و وقتي هم كه دستور داد اين هوا متراكم شدند، فشرده شدند، به سرعت حركت كردند، مي‌توانند سنگين‌ترين بار را بردارند. همين نسيم به صورت طوفان درمي‌آيد؛ چون طوفان چيزي جزء هواي متراكِم مركب فشردهِ متحركت نيست؛ پس اين رياح در تحت تصرف خدای سبحان است كه از رقيق‌ترين مرحله شروع مي‌شود به نام نسيم تا شديدترين مرحله به نام طوفان كه در تحت تصرف خداي سبحان است.
رسالت باد
صاحب تفسیر تسنیم در ادامه به رسالت باد اشاره کرده و می گوید: اين بادها كه در تحت تصرف خداي سبحان است چندين كار از او ساخته است: يكي تلقيح گياهان است كه اينها را به صورت يك نكاح و زواج باهم مرتبط ميكند، يكي هم تلقيح ابرها است كه يك نكاح و ازدواجي هم در سطح ابرها است تا ابرها را باردار بكند، يكي هم باربرداري اين بادها است كه اين ابرهاي سنگين را اين بادها به دوش مي‌كشند و از جايي به جايي ديگر مي‌برند كه حمل اين ابرهاي سنگين بوسيله اين بادها است پس باد انحاء و اقسام گوناگون دارد و در تحت تصرف ذات اقدس الهي است و سِمَتها و مأموريت‌هاي او را هم قرآن يكي پس از ديگري باز گو كرد.
باد، حامل ابرهاي واجد رحمت الهي
آیت الله جوادی آملی با اشاره به آيه 57 سوره اعراف﴿وَهُوَ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ﴾تصریح می کند: يعني قبل از اينكه باران ببارد كه مصداق رحمت است، خداي سبحان اين رياح را به عنوان عامل بشارت و مژده مي‌فرستد. وقتي اين بادهاي مشخص وزيدن گرفت نشانه آن است كه خداي سبحان مي‌خواهد باران بفرستد كه يكي از مصاديق رحمت باران است، لذا از باران به عنوان رحمت ياد فرمود: ﴿وَهُوَ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ﴾ پس اين رياح رسالت الهي را به عهده دارد، ﴿حَتَّى إِذَا أَقَلَّتْ سَحَاباً ثِقَالاً سُقْنَاهُ لِبَلَدٍ مَيِّتٍ﴾ ؛ وقتي اين بادها اين ابرهاي سنگين را به دوش گرفتن ما دستور مي‌دهيم كه اين ابرها اين بارها را به كدام مقصد برسانند. اقلال يعني به دوش گرفتن، در مقابل اظلال. اينكه گفته شد «ما اظلت الخضرا و لا أقلت الغبراء» اين اقلال يعني به دوش گرفتند و اظلال يعني سايه انداختن. آسمان اظلال دارد (ظل و سايه دارد) وزمين اقلال دارد يعني اين بار را به دوش مي‌كشد.
وی در ادامه یادآور می شود:اين ابرها را خداي سبحان به عنوان ثقال ياد كرده است؛ براي اينكه گرچه اول يك ابر رقيق است بعد متراكم مي‌شود بعد باردار مي‌شود بارش به صورت سيل ظهور ميكند كه هرجا برسد، آنجا را ويران ميكند و چيزي در برابر سيل قدرت مقاومت ندارد، همين سيل سنگين را اين ابرها دربر دارند و همين ابرهاي ثقال را آن بادها جابجا مي‌كنند، اين بادها همان نسيمها رقيق و ملايم‌اند كه امروز اين قدر قدرتمند شدند كه ابرهاي حامل سيل را هم جابجا كنند: ﴿حَتَّى إِذَا أَقَلَّتْ سَحَاباً ثِقَالاً سُقْنَاهُ﴾ ؛ آن سحاب را ﴿لِبَلَدٍ مَيِّتٍ﴾ يعني «الي بلد ميت»، ﴿فَأَنْزَلْنَا بِهِ الْمَاءَ فَأَخْرَجْنَا بِهِ مِن كُلِّ الَّثمَرَاتِ كَذلِكَ نُخْرِجُ الْمَوْتَى﴾ كه اين هم نشانه توحيد و مبدأ است و هم نشانه معاد.در سوره مباركه اعراف كه الان بحثش گذشت نتيجه‌اي كه گرفته شد مسئله معاد بود، ولي از مبدأ شروع كرد. آغاز آيه اين بود: ﴿وَهُوَ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ﴾ پايان آيه، اين بود ﴿كَذلِكَ نُخْرِجُ الْمَوْتَى﴾ ، هم از مبدأ شروع كرد، هم به معاد ختم شد.
كيفيت پيدايش رعد و برق
این مدرس عالی حوزه علمیه به بیان کیفیت رعد و برق در سوره مباركه رعد اشاره کرده و می گوید:آيه 12 به بعد سوره رعد فرمود: ﴿هُوَ الَّذِي يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفاً وَطَمَعاً﴾ ؛ خداي سبحان آن مبدئي است كه ابر را مي‌آفريند، اين ابرها در هنگام شكاف رعد و برقي دارد، آن خروشي كه از شكاف اين ابرهايِ متراكم به گوش مي‌رسد رعد است و آن نوري كه در هنگام جهش اينها به چشم مي‌رسد برق است. فرمود: خداي سبحان برق را براي اخافه يك عده و براي رجا و اميد عده‌اي ديگر ايجاد كرد؛ آن مسافر راه گم كرده وقتي برق مي‌بيند هراسناك مي‌شود، آن كشاورزي كه به انتظار آب ياري مزرعه به سر مي‌برد وقتي برق مي‌بينيد خوشحال مي‌شود؛ فرمود: اين خوف است براي بعضيها و طمع و رجاست براي عده‌اي ديگر ﴿وَيُنشِئُ السَّحَابَ الثِّقَالَ﴾ ؛ خداي سبحان اين ابرهاي سنگين را انشاء ميكند (ايجاد ميكند). ابر مي‌آفريند آن هم ابرهاي سنگين ﴿وَيُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَالْمَلاَئِكَةُ مِنْ خِيفَتِهِ وَيُرْسِلُ الصَّوَاعِقَ فَيُصِيبُ بِهَا مَن يَشَاءُ وَهُمْ يُجَادِلُونَ فِي اللَّهِ وَهُوَ شَدِيدُ الْمِحَالِ﴾ كه بحث صاعقه است و از بحث اين آيه فعلي بيرون است.
رسالت باد در تلقيح ابرها و گياهان/ رسالت باد ، در حركت دادن كشتي‌ها
وی در ادامه می افزاید: در سوره مباركه حجر بحثي درباره اصل باران بود كه كيفيت نزولِ باران را آنجا ذكر ميكند؛ آيه 21 و 22 سوره حجر اين است: ﴿وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّماءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ﴾ ؛ ما اين بادها را به عنوان عامل تلقيح مي‌فرستيم، پس رياح رسالت الهي را به عهده دارند كه هم ابرها را تلقيح كنند، ابر عقيم از ابر زائو جدا بشود يك نكاحي در بين ابرها به بار بيايد تا اينها باردار بشوند و يك نكاحي هم در بين گياهان ظهور كند تا اينها اين بار را بپذيرند؛ چون هر درختي محصول نمي‌دهد [و] هر ابري هم باران ندارد. اين بادها براي تلقيح و نكاح ابرهاست باهم و گياهان است باهم: ﴿وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّماءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ﴾ ؛ ما اين بادها را براي تلقيح ابرها فرستاديم [و] آنها را باردار كرديم و براي تلقيح نباتات فرستاديم كه آنها را پذيرايِ تأثير اين باران قرار بدهند.
آیت الله جوادی آملی به تشریح نحوه ريزش باران پرداخته و تأکید می کند: ريزش چكيدنی آيه الهي است، فرمود: اين مي‌چكد نه نظير نهر بريزد و إلاّ زمين قابل زيست نبود. فرمود: ودق و قطره از او مي‌ريزد يعني اين را اول بعد از اينكه خداي سبحان باردار كرد، مثل غربالش ميكند روزنه روزنه به او اعطاء ميكند، آن وقت از هر روزنه يك قطره مي‌ريزد كه قطره قطره بريزد: ﴿فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلاَلِهِ﴾ خب اگر اين را به صورت يك نهر مي‌ريخت، اينجا قابل زيست نبود نه مزرع، نه مرتع و نه انسان مي توانست از آن استفاده كند.
وی در ادامه تفسیر آیه 164 بقره، به نوع حرکت کشتی ها توسط باد اشاره کرده و می گوید: در سوره مباركه روم آيه 46 به بعد اين است ﴿وَمِنْ آيَاتِهِ أَن يُرْسِلَ الرِّيَاحَ مُبَشِّرَاتٍ وَلِيُذِيقَكُم مِن رَّحْمَتِهِ وَلِتَجْرِيَ الْفُلْكُ بِأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ﴾ ؛ فرمود: از آيات الهي اين است كه اين بادها را به عنوان مژدگاني مي‌فرستد (يعني بشارت بخشي) تا شما را از رحمت خودش برخوردار كند، به‌وسيله اين باران بياورد و در درياها به‌وسيله آب و همچنين به‌وسيله اين بادها كشتي به امر خدا حركت كند تا شما از فضل الهي برخوردار باشيد و زمينه شكرگذاري شما فراهم بشود.
رسالت باد در گستراندن ابرها و ظهور آثار رحمت الهي
این مفسر قرآن با اشاره به آيه 47 سوره روم تصریح می کند: ...خداي سبحان بادها را مي‌فرستد كه باد رسالت الهي را به عهده دارند، آن بادها ابرها را پراكنده مي‌كنند، خب گاهي ازجاء ابر را به خود نسبت مي‌دهد، گاهي هم اثاره ابر را به باد نسبت مي‌دهد. گاهي به عامل قريب و گاهي به عامل بعيد: ﴿اللَّهُ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ﴾ آن رياح ﴿سَحَاباً﴾، درحالي كه قبلاً خوانديم: ﴿أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُزْجِي سَحَاباً﴾ ؛ خداست كه سحاب را ازجاء و اثاره ميكند. در اين كريمه فرمود: خداست كه رياح را إرسال ميكند [و] آن رياح سحاب را اثاره مي‌كنند و پراكنده مي‌كنند.آنگاه خداي سبحان ﴿يَجْعَلُهُ كِسَفاً﴾ ؛ خداي سبحان اين را متكاسف ميكند، ﴿فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلاَلِهِ﴾ يعني بعد از اينكه اين ابرها را جمع كرد. تلقيح‌شان كرد (باردار كرد) اينها را روزنه روزنه مي‌دهد تا از رحمِ اين ابرها، قطرات باران به دنيا بيايد. اين‌طور نيست كه يك سر هرچه دارند بريزند (به صورت نهر بريزند)، ﴿فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلاَلِهِ فَإِذَا أَصَابَ بِهِ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ إِذَا هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ﴾ ؛ وقتي خداي سبحان اين قطرات را به يك جايي رساند، اهل آن سرزمين خوشحال خواهند شد. آنگاه از همين راه مسئله مبدأ و معاد را هم بازگو ميكند.
باران، آيت مهر و قهر حق
وی در بخشی از تفسیر آیه 164 بقره، با بیان اینکه باران آیت مهر و قهر الهی است، یادآور می شود: واما اينكه چطور گاهي اين باران رحمت است، گاهي عذاب؛ چون خداي سبحان فرمود: همه اينها در تحت اراده حق است و فرمود: ﴿وَأَ لَّوِ اسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْنَاهُم مَاءً غَدَقاً﴾ يعني اين مردم روي زمين (هر گروهي) اگر اهل استقامت و باتقوا باشند، ما آب فراوان به موقع و ملايم مي‌فرستيم و اگر چنانچه اهل طغيان باشند، ما همين باران را عامل عذاب براي آنها قرار بدهيم، لذا گاهي همين باران عامل رحمت است، گاهي عامل عذاب... در جريان نوح (ع) همين دو مطلب هست يعني ممكن است كه باران عامل رحمت باشد، گاهي هم ممكن است همين باران عامل غضب باشد؛ در سوره نوح آيه 10 به بعد خود نوح (ع) طبق نقل قرآن كريم اين‌چنين فرمود: ﴿ فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّاراً ٭ يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُم مِدْرَاراً ﴾ ؛ نوح به قومش فرمود: شما استغفار كنيد دست از تبه‌كاري برداريد، خداي سبحان آسمان را با باران فراوان براي شما مي‌فرستد.
احتمال وجود موجودات زنده در آسمانها
آیت الله جوادی آملی وجود موجودات زنده در آسمانها را بر اساس آیات قرآن محتمل دانسته و تأکید می کند: در سوره مباركه شوريٰ اين مسئله را به صورت ديگر بيان ميكند، آيه 28 به بعد فرمود: ﴿وَهُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِن بَعْدِ مَا قَنَطُوا وَيَنشُرُ رَحْمَتَهُ وَهُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ ٭ وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِن دَابَّةٍ وَهُوَ عَلَى جَمْعِهِمْ إِذَا يَشَاءُ قَدِيرٌ﴾ كه اين ناظر به آن است كه فرمود: ﴿فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَابَّةٍ﴾ چون در آيه محل بحث اين بود كه دابه‌اي را خداي سبحان در زمين مبثوث كرد و پراكنده كرد. از اين آيه سوره شوري معلوم مي‌شود كه دابه تنها در زمين نيست، در آسمان هم هست، خداي سبحان در آسمان موجودات زنده‌اي هم دارد كه اين ارتباطي با مسئله ﴿بَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَابَّةٍ﴾داشت.
بدترين جنبنده‌ها نزد خداي سبحان
صاحب تفسیر تسنیم در بخشی از تفسیر آیه 164 بقره تصریح می کند: درباره دابه در اين آيه محل بحث فرمود كه به وسيله باران خداي سبحان زمين را زنده ميكند، ﴿وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَابَّةٍ﴾ اين ﴿دَابَّةٍ﴾ يعني جنبنده، اختصاصي به حيوانات ندارد حيوان بالمعني الأعم را مي‌گويند ﴿دَابَّةٍ﴾ ولو انسان، منتها بدترين دابه كافر و منافق است. سوره أنفال آيه 22 اين است: ﴿إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِندَ اللّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لاَيَعْقِلُونَ﴾ ؛ خب اگر كسي لايعقل بود و از آن آيات الهي بهره‌اي نبرد، خودش جزء بدترين جنبنده‌ها خواهد بود. بدترين دابه يعني پيش خدا كه ملاك ارزش را خدا بايد تعيين كند، بدترين دابه پيش خدا آن انسانهايي هستند كه ناشنوايند و ناگويا؛ نه حق را مي‌شنوند، نه حق مي‌گويند؛ از گفتن حق ابكم‌اند و از شنيدن حق أصم: ﴿إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِندَ اللّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لاَيَعْقِلُونَ﴾ ، در همين سورهٴ انفال آيه 55 اين است: ﴿إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللّهِ الَّذِينَ كَفَرُوا فَهُمْ لاَيُؤْمِنُونَ﴾.
نظر شما