كشف و ثبت گونه جديد گياهي در بجنورد/ پياز وحشي خراسان جهاني شد

به گزارش خبرنگار مهر، خراسان شمالي یکی از غنی‌ترین استان‌های ايران از لحاظ تنوع گونه‌های گیاهی است چرا كه با وجود شناسايي هزار و 100 گونه گياهي در اين استان، به اعتقاد كارشناسان هنوز برخي از گياهان موجود در خراسان شمالي به صورت علمي شناسايي و بررسي نشده است.

تنوع و رویش طبیعی گیاهان مختلف در اين استان به دليل شرایط اقلیمی خاص خراسان شمالي و وضعیت توپوگرافی منطقه است، شرايطي كه سبب شده تا در جاي جاي اين استان گونه‌هاي خاص و منحصر به فردي رشد كنند.

اكنون اما به اين مجموعه سبز ثبت شده، گونه‌اي ديگر اضافه شده؛ پياز وحشي آلادغ كه در سال 88 شناسايي شده بود سرانجام با تلاش پژوهشگران داخلي و همكاري دانشمندان خارجي به عنوان گونه اي جديد در جهان به ثبت رسيد.

گیاه‌شناسان پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد با همکاری دانشمند آلمانی، راینهارد فریش موفق شدند گونه اي گياهي پياز وحشي كه خود آنها، آن را در سال 88 در كوه هاي آلاداغ خراسان شمالي شناسايي كرده بودند، به ثبت جهاني برسانند.

اين گونه جديد گياهي را محققان گیاه‌شناس پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد در ارديبهشت ماه سال 88 و در حين انجام ماموريت علمي خود در دامنه كوه هاي آلاداغ در شهرستان مانه و سملقان خراسان شمالي شناسايي و جمع آوري كرده بودند.

بعدها اين گونه گياهي كه بر اساس مشخصات ظاهري آن در خانواده liliaceae طبقه‌بندي مي‌شد در اختيار راینهارد فریش، دانشمند گیاه‌شناس آلمانی و از متخصصان به نام شناسايي انواع گونه هاي Allium (پيازها) است قرار گرفت تا او اين گونه جديد را بررسي و شناسايي كند.

بررسي‌هاي اين دانشمند با همكاري پژوهشگران داخلي نتيجه داد و سرانجام پس از تكميل تحقيقات، اين گونه گياهي در اواخر سال 2013 به عنوان گونه اي جديد در دنيا به ثبت رسيد.

خطر انقراض گونه گياهي كشف شده

مدیر گروه گیاه شناسی پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد در زمينه شناسايي و كشف اين گونه جديد پياز وحشي در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار مي كند كه محققان اين پژوهشكده گونه گياهي جديدي به نام علمي Allium aladaghense را در ارتفاعات آلاداغ و سالوك خراسان شمالي شناسايي و ثبت كرده اند.

فرشيد معمارياني اضافه كرد: شناسايي و ثبت اين گونه گياهي جديد از سال 87 با جمع آوري اين گونه از رويشگاه هاي خراسان شمالي توط پژوهشگران اين پژوهشكده آغاز شد و در سال هاي اخير پس از طي شدن مراحل مختلف شناسايي، بررسي و تاييد سرانجام در قالب مقاله اي علمي در شماره 56 نشریه Phytotaxa به چاپ رسيد.

به گفته مدیر گروه گیاه شناسی پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی اين پياز وحشي براي نخستين بار در دنيا شناسايي شده و با نام پياز آلاداغي(Allium aladaghense) نيز به ثبت رسيده است.

او مي افزايد: اين گونه پياز وحشي در ارتفاعات دو هزار و 350 تا دو هزار 600 متري كوه هاي آلاداغ و در ميان پوشش گیاهی بالشتکی و مناطق سنگلاخی اين مناطق مي رويد و با توجه به اطلاعاتي كه در اختيار پژوهشگران اين پژوهشكده هست گونه جديد شناسايي شده از جمله گياهان انحصاري(اندميك) خراسان به شمار مي رود و وضعيت فعلي آن نيز در خطر انقراض برآورد شده است.

معمارياني با بيان اين كه نام علمی این گونه جدید گیاهی، در نمایه بین‌المللی نام‌های گیاهان به نشانی www.IPNI.org به ثبت رسیده است، اظهار مي كند: همچنين نمونه تیپ این گیاه نيز در هرباریوم پژوهشکده علوم گیاهی (FUMH) دانشگاه فردوسی مشهد به شماره 41896 نگهداري مي شود.

لزوم انجام مطالعات بيشتر بر روي پياز آلاداغي

يك گياه شناس و كارشناس ارشد كشاورزي خراسان شمالي نيز در زمينه ثبت اين گونه جديد گياهي در گفتگو با خبرنگار مهر، با بيان اين كه رويشگاه اصلي پياز آلاداغي در ارتفاعات خراسان شمالي است، اظهار مي كند: گونه گياهي جديد كشف شده از جمله گونه هاي بسيار نادر محسوب مي شود واز نظر ژنتيكي نيز قرابت زيادي با گروهي از پيازهاي زينتي دارد.

حسين صمدي با تاكيد بر لزوم مطالعه و بررسي بيشتر اين گونه گياهي جديد براي حفظ و استفاده مناسب از آن، مي افزايد: گونه هاي وحشي همه گياهان اهلي شده داراي خواص خاص خود هستند كه بخشي از اين خواص در گونه هاي اهلي شده از بين رفته؛ به گونه اي كه به عنوان مثال در برخي از گونه هاي گياهي خوراكي شماري از ژن هاي مقاومت به بيماري ها از بين رفته و در گونه هاي اصلاح شده وجود ندارد.

به گفته وي اين خصوصيات خاص و مفيد در گونه هاي وحشي گياهان وجود دارد و مي توان با بررسي و تحقيق بر روي گونه هاي وحشي اين خصوصيات مفيد از دست رفته را به گونه هاي اصلاح شده و اهلي بازگرداند.

صمدي تصريح مي كند: گياهان خانواده liliaceae از جمله گونه هايي هستند كه در طي سال ها اصلاح، بسياري از خصوصيات مناسب و مفيد خود از جمله مقاومت در برابر بيماري هاي ويروسي و قارچي را از دست داده اند در حالي كه گونه هاي وحشي همان گياهان، اين خصوصيات مفيد را در خود حفظ كرده اند.

وي اضافه كرد: در مورد پياز آلاداغي(Allium aladaghense)، گونه گياهي جديد كشف شده در خراسان شمالي نيز بايد دانست كه گونه مزبور متعلق به زیرجنس Melanocrommyum و از گروه پیازهای زینتی محسوب می‌شود كه از ارزش ژنتیکی زیادی برخوردار است و مي تواند نارسايي هاي برخي از گونه هاي اهلي ليليوم كه شامل گياهان زينتي و غيرزينتي زيادي هستند را جبران كند.

اين گياه شناس اظهار مي‌كند: اما با وجود شناسايي و ثبت اين گونه گياهي در خراسان شمالي و اميدواري براي استفاده مناسب از اين ظرفيت، به دليل جمعيت هاي اندك شناسايي شده و تخريب زيستگاه هاي اين گونه گياهي، در حال حاضر پياز آلاداغي در زمره گونه هاي گياهي در معرض خطر انقراض محسوب مي شود و لازم است در اولين فرصت براي حفاظت از زيستگاه‌ها و جمعيت‌هاي اين گونه اقدامات مناسب و سازنده اي صورت گيرد.

صمدي مي‌گويد: اگر با حمايت و محافظت از اين گونه جديد گياهي، زمينه افزايش و توسعه سطح رشد آن فراهم شود مي توان اميدوار بود كه در سال هاي آينده بتوان با تحقيقات بيشتر، اقداماتي در جهت رفع كاستي هاي گونه هاي اهلي پيازهاي زينتي با استفاده از خواص اين گونه وحشي انجام شود.