نگاه امنیتی به هنر بزرگترین اشتباه امنیتی است

به گزارش خبرنگار مهر، نشست صمیمی اهالی فرهنگ و هنر  با حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی رئیس جمهور شامگاه چهارشنبه 18 دی ماه با حضور جمع زیادی از هنرمندان، سینماگران ، نویسندگان، شاعران، اهالی  موسیقی، تئاتر و هنرهای نمایشی،  در تالار وحدت در تهران برگزار شد.

رئیس جمهور که میهمان ویژه این مراسم بود، پس از شنیدن دغدغه های نمایندگان مختلف صنوف فرهنگ و هنر،  در سخنانی گفت: امشب برای من شبی به یاد آمدنی است چون مهمان اصحاب فرهنگ و هنر و فرهیختگان هستم دعوت شما و میهمانی شما را پاس می دارم.

روحانی افزود: با اهل هنر، از هنر گفتن بسیار سخت است. معمولا دولتمردان، سیاستمداران و حتی فیلسوفات و روشنفکران چنان با هنرمندان سخن گفته اند که گویی قصد تعیین تکلیف برای آنان دارند آنان نگاه هنرمندان را چنان در قالب و فرم آن خلاصه دیده اند که فکر کرده اند هنر دستور دادنی و سفارش کردنی است.

رئیس جمهور ادامه داد: هنر قالب نیست، هنر قالب و معناست. هنر خلاقیت است این نوع جلسات هم برای هم اندیشی و همفکری اهالی اقلیم های متنوع فکری است تا از همدیگردرک نزدیک تر و متقابلی داشته باشیم ذات هنر با مفهوم خیر و نیکی یکی است.

وی سپس گفت: قبل از عصر جدید، هنر بسیار فراتر از هنرهای زیبا تفسیر می شد؛ هنر گفتگو، هنر معاشرت، هنر دیپلماسی، هنر زندگی مسالمت آمیز و هنر زندگی بدون کینه. هر کار بی عیبی هنر است و ما هم باید تلاش کنیم هنرمندانه حرف بزنیم، هنرمندانه عمل کنیم و هنرمندانه با هم تعامل داشته باشیم این یعنی هنر مردمداری.

رئیس جمهور تاکید کرد: هنر، با ارزش پیوند ذاتی دارد، هنر یعنی عروج فکر از سطح عادی به سطح متعالی، همان که در عرفان و فلسفه اسلامی به عالم اعلام تعبیر می شود هر هنرمندی می خواهند به معنای جهان و عمق جهان برسد علاوه بر اینکه هنر به همه جان می دهد، این هنرمند است که رودخانه، کوهها، بلبل ، شمع و پروانه را به سخن وا می دارد.

روحانی با بیان اینکه اگر بگوییم هنر، مرده را زنده می کند، سخن به گزاف نگفته ایم، تاکید کرد: تقسیم هنرمندان به هنرمندان ارزشی و غیر ارزشی بی معنا است، هنر یعنی ارزش و هنرمند ارزشمندی است که با کار خلاقانه به تعالی می رسد که خلقت بزرگترین مظهر قدرت خدای لایزال است  و فقط در این زمینه است که فتبارک اللهُ احسن الخالقین، تفسیر می شود. هنرمند جهان را بازآفرینی می کند و کار او در مسیر ارزش های الهی است، هنرمند البته در مسیر هنر باید خود را به مردم ، ذوق مردم و خواست مردم نزدیک کند.

وی با تاکید بر اینکه هنر بدون آزادی معنا ندارد و خلاقیت تنها در سایه حریت امکانپذیر است یادآور شد: اما اِعمال  محدود کننده ای نیز برای هنر وجود دارد؛ قبل از اینکه شما از سانسور و ممیزی نام ببرید، خود جوامع بشری و اجتماع، اولین قدم در قرار دادن چارچوب برای هنر است، عادات، رسوم ، اخلاق جامعه، فهم ها و درک ها، مرزبندی هایی را برای هنر مشخص می کنند.

رئیس جمهور با نقل سخنی از فردوسی گفت: همه هنر همان است که حکیم سخن، فردوسی بزرگ گفته است؛ مردمی بودن و صداقت. این همه هنر است. من گاهی اوج هنر ایرانی را در حافظ می بینم.هنرمند ایرانی می تواند مقتدایش حافظ باشد، حافظ حافظیه تاریخی ادبی و هنری ملت ایران است با سینه ای مالامال از آموزه های دینی  و قرآنی اما بیزار از جهل و خرافه و ریا.

روحانی ادامه داد: هنر شاعری یکی از قالب های باستان این سرزمین است و در واقع شاعری هنر ملی ایرانیان است. حافظ با همه نقد و انتقادی که به حکومت و جامعه داشت، کتابش در طول تاریخ قدر دیده و بر صدر نشسته است و گاهی آنچنان تعالی یافته که جایگاهش در کنار حق و قرآن مجید قرار گرفته است. حافظ به قول بعضی ها رِند و روشنفکر زمان خود بود در عین ایمان و در عین انتقاد. او هرگز از ایمانش دست برنداشت و هرگز از انتقادش پشیمان نشد.

وی سپس گفت: هنرمند نه قرار است زینت المجالس باشد و نه قرار است اپوزیسیون، هنرمند نه قرار است نوک پیکان تحولات سیاسی باشد و نه قرار است گوشه نشین خرابات و خانه. هنرمند قرار نیست هر چه دولت یا جامعه یا حتی روشنفکران می گویند، به تصویر بکشد  و قرار هم نیست که با دولت یا جامعه در ستیز باشد. هنرمند انسان اهل فکر و فن و اهل دل است. برای برخی از هنرهایی که هنرمند در آنها نیاز به کمک دیگران دارد، او نباید در این زمینه دچار تردید و هراس شود.

رئیس جمهور با بیان اینکه اگر کاری به هنرمند واگذار می شود، در روایات تاریخ هم هنرمند باید کار خود را انجام دهد، به نقل از خاطره ای از همکاری اش با علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در اوایل انقلاب در صدا و سیما پرداخت و گفت: اولین روزهایی که با جناب آقای جنتی در سال 1359 به صدا و سیما رفتیم جزو اولین آثاری که بنا شد برای تکمیل آن تصمیم بگیریم، کار مرحوم علی حاتمی بود آن کار آن زمان با بودجه عمومی انجام می گرفت و کار هم هنوز تمام نشده بود و ما قطعه قطعه داشتیم فیلم ها را می دیدیم اما معنایش این نیست که اگر هنرمند صاحب نامی سفارشی را قبول کرد، ذوق هنری او تسلیم این سفارش باشد.

روحانی همچنین گفت: این چنین مشهور است که شاهنامه نیز به سفارش سلطان محمود سروده شد اما در واقع این شاهنامه سفارش یک ملت و یک تاریخ بود. آثار عظیم معماری از جمله تخت جمشید به آثار اسلامی در اصفهان هم  با حمایت حکومت انجام شد اما امروز به عنوان نماد یک ملت از آنها یاد می شود.

روحانی با بیان این نکته که هنر و آزادی با هم رابطه ای مستقیم دارند یادآور شد: در غیر وجود آزادی، آثار هنری واقعی خلق نخواهند شد. ما نمی توانیم با دستور، هنر را بیافرینیم و خلق کنیم هرگونه فضای امنیتی می تواند جوانه هنر با بخشکاند و به تعبیر اقبال لاهوری هرگاه خشک مغزی کوته نظر زمام امور را در دست گرفت، هنر مجال بروز نداشت.

وی نتیجه گرفت پس ما باید نتیجه مناسب را برای هنر فراهم کنیم دولت برای خود رسالت ترویج را بر عهده می گیرد نه اینکه هنر فرمایشی  را در دستور کار قرار دهد البته در بعضی موضوعات معرفتی فرهنگ ایرانی و اسلامی، دولت موظف است نگاه حمایتی و اقدامات داشته باشد آنچه که هویت اسلامی و ایرانی ما را نگه می دارد.

رئیس جمهور گفت: ای کاش می شد افتخارات هنری ما به نمایش در می آمد، ای کاش می شد داستانهایی که در شاهنامه فردوسی و در مثنوی مولوی که هر دو آکنده از قصه های دینی و ایرانی است، به صورت آثار نمایشی ، سینمایی و تئاتری اجرا می شد و رمان هایی خواندنی از آنها خلق می شد.

روحانی تاکید کرد: دولت خود را موظف می داند در این گونه امور قدم های تشویقی و حمایتی بردارد.

روحانی در بخش دیگری از سخنانش به نقش انقلاب اسلامی در شکوفایی فرهنگ و هنر در ایران پرداخت و یادآور شد: قبل از پیروزی انقلاب، بخش بزرگی از جامعه ما از هنر فاصله داشت امام به عنوان احیاگر قرن که آزادی را برای این سرزمین به ارمغان آورد یکی از خدماتش این بودکه بین مردم متدین و هنر آشتی برقرار کرد. در دوران او بود که وی به عنوان فقیه، حلیت هنر موسیقی با سرودهای انقلابی  فراهم شد. در عصر او بود که بسیاری از آثار ادبی و هنری اجازه نشر یافت. امام تنها فقیهی بود که در یک فیلم از یک روشنفکر به نیکی یاد کرد.

رئیس جمهور تاکید کرد: انقلاب راه را برای توسعه هنر در همه لایه های اجتماعی فراهم کرد، انقلاب ، موسیقی سنتی و یا به بیانی بهتر موسیقی ملی ایران را احیا کرد، قبل از انقلاب، موج موسیقی های غربی و پاپ به گونه ای بود که داشت موسیقی سنتی را ویران می کرد اما انقلاب شرایطی را فراهم کرد که هنرمندان در همان زمان در فضای انقلاب رشد کردند و باریدند.

روحانی همچنین درباره تحولات در عرصه سینما متاثر از انقلاب اسلامی گفت: در حوزه سینما و هنر نمایشی نیز انقلاب اسلامی برکات زیادی داشت و دهه 70 اوج سینمای ایران بود و آثار بزرگ بحث انگیز و متفکرانه و هنرمندانه به جامعه ما عرضه شد تا جایی که امروز ایران یکی از مدعیان جوایز جهانی مانند اسکار است.

وی افزود: در فضای بعد از انقلاب، زنان هنرمند بسیاری در بخش های مختلف هنر از جمله سینما رشد کردند تا جایی که نه تنها بازیگری را برعهده گرفتند، کارگردانی و نویسندگی هم جزو مواردی بود که بانوا ن ما توانستند در آن نقش خود را ایفا کنند این یکی از خدمات انقلاب اسلامی بود.

رئیس دولت یازدهم تاکید کرد: این دولت قصد ندارد ممیزی را در فرهنگ و هنر به صورت راه و مسیری که مانع کار هنرمندان باشد، ادامه دهد. ممیزی باید در چارچوب قانون و هدفمند باشد.اگر قانون ابهام دارد، ما باید و چارچوب شفافی را در اختیار همه قرار دهیم. کار وزارت ارشاد باید تقریبا یک کار اداری باشد اگر ما می خواهیم کار ممیزی را انجام دهیم باید گروهی از فریختگان، اندیشمندان و هنرمندان و حتی عالمان دینی بر هنر نظارت کنند.

رئیس جمهور تاکید کرد: هنرمند می تواند بر هنر نظارت کند. کارمند دولتی نمی تواند ناظر خوبی برای هنر باشد چرا نظارت بر سینما و کتاب و موسیقی را به اهلش واگذار نکنیم؟ چه اشکال دارد که انجمن های صنفی بخشی از بار مسئولیت وزارت ارشاد را بردوش بگیرند؟ به هم اعتماد کنیم،  دوران اعتماد است.

روحانی همچنین گفت: وظیفه دولت مداخله در هنر نیست وظیفه ذاتی دولت اراده و تامین مسائل مهم و ملی است مثل مسئله امنیت، مسئله سیاست خارجی که اعمال دیپلماسی صرفا از طریق دولت انجام می گیرد و نهاد دیگری حق مداخله ندارد البته خطوط کلی سیاست خارجی طبق قانون اساسی توسط رهبری معظم نظام تعیین می شود.

وی تصریح کرد: در حوزه های دیگر مثل اقتصاد و فرهنگ، باید تصدی گری دولت باید به حداقل برسد ما در شرایطی نیستیم که دولت بتواند آثار هنری خلق کند و هیچ دولتی نتوانسته است آثار هنری فاخری را بوجود بیاورد دولت کتاب نمی نویسد، دولت فیلم نمی سازد، دولت موزیک نمی سازد و دولت شعر نمی سراید، دولت باید تسهیل کننده راه برای اصحاب فکر و هنر باشد.

رئیس جمهور در بخش دیگری از سخنانش تاکید کرد: یادمان باشد و همه بدانیم که هنر خطر نیست و هنرمند امنیت کشور را به مخاطره نمی اندازد. به هنر و هنرمند اعتماد کنیم، نگاه امنیتی به هنر، بزرگترین اشتباه امنیتی است.

وی تاکید کرد: در موضوع امنیت، اولین قدم تشخیص مانع ِ تهدید است. در جامعه امروز ما منابع تهدید، آسیب های اجتماعی است از فقر و فحشا گرفته تا رواج بی اعتمادی  اجتماعی و تا فساد اقتصادی. این آسیب هاست که رابطه صحیح بین دولت و ملت را - اگر سریع چاره نکنیم- می خشکاند.

رئیس جمهور گفت: تهدید آسیب هاست نه هنرمندی که می توانند مظهر نشاط، امید، اتحاد و همبستگی ملی ما شود. صدا و نوا و توانایی در نمایش و ساخت یک اثر تجسمی گاهی می تواند دردها را کاهش دهد و گاهی می تواند آرزوهای یک ملت را محقق کند. همین هنرمند است که می تواند با خلق آثارش و با تحلیل و هوشمندی اش، آینده را نقد کند و راه آینده را بهتر مشخص کند.

روحانی خاطرنشان کرد: ما اگر به هنر و هنرمند با نگاه امنیتی نگاه کردیم، اولا تهدیدات اصلی را فراموش کرده ایم و ثانیا هنرمندی را که می تواند ما را متوجه تهدیدات واقعی کند، از وظیفه اش باز داشته ایم. ما اگر پر و بال هنرمند را ببنیدم، در حقیقت باند فرود را برای هواپیماهای دشمن آماده کرده ایم.

وی گفت: وقتی فرزندان این سرزمین نتوانند قهرمانان خود را در میان محصولات داخلی و وطنی ببینند، ناچار به دنبال قهرمانان آن سوی آب می روند. اگر کشوری بخواهد در برابر دشمن بایستد، این هنرمند است که می تواند روح مقاومت را در میان مردم زنده نگه دارد. اگر فضای هنری فعال در عراق و افغانستان بود، اشغال این دو کشور امکانپذیر نبود.

رئیس جمهور افزود: نکته دیگر اینکه برخی هنرمندان ما را به غرب زدگی متهم می کنند آنها استدالشان این است که وضعیت هنری جامعه ما را فساد فرا گرفته و باید این بنا را ویران کرده و از نو ساخت . این یکی از تفکرات غلط و اشتباهی بود که در ذهن  بعضی آمد و متاسفانه در این زمینه قدمهایی برداشته شد. بعضی گفتند اگر آنچه ما گفتیم، انجام دادند، می شود هنر خوب و آنچه ما گفتیم انجام ندادند می شود هنر فاسد. نمی توان چنین مجموعه فرهیخته ای را زیر سئوال برد این قضاوتی نابحق، نابجاو ظالمانه است.

وی ادامه داد: اصحاب هنر مشکلات  فراوانی دارند. دولت وظایف خود را در چارچوب قانون اساسی انجام خواهد داد و در حد و امکاناتش از هنر حمایت خواهد کرد شاید لازم است دولت در زیر ساخت ها بیشتر وارد شود اما در حد توان قدمها را برخواهد داشت.

رئیس جمهور از تعطیلی ارکستر سمفونی ملی ایران ابراز تاسف کرد و تصریح کرد: من از اینکه ارکستر سمفونی و ارکستر موسیقی ملی به تعطیلی کشیده شده، بسیار متاسفم و حتما این دولت در همین ماههای آینده اینها را احیا خواهد کرد اگر چه وزیر باز هم کارت زرد بگیرد.

روحانی نقبی هم به  کارت زرد نمایندگان مجلس به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی زد و ادامه داد: این دولت به تمام تعهدات و قول هایی که در دوران انتخابات به مردم داده است، عمل خواهد کرد. کارت زرد برای این دولت، نگرانی نیست. ما به آقای جنتی به عنوان مدافع حقوق هنرمندان و آزادی بیان، افتخار می کنیم.

وی گفت: در هر مسیر مشکلات هست اما به قول مرحوم پروین اعتصامی که گفت: کس ندانست که من می سوزم/ سوختن، هیچ نگفتن هنر است. دولت انشاءالله به وعده های خود در زمینه هنر عمل خواهد کرد.

رئیس جمهور در عین حال به برخی خطوط قرمز نظام در حوزه فرهنگ و هنر اشاره کرد و یادآورشد: هر نظامی خطوط قرمزی دارد اما باید این خطوط قرمز کاملا شفاف، صریح و قانونی باشد تا از اعمال سلیقه جلوگیری شود. در این زمینه دولت تمام قدم های لازم را برخواهد داشت اگر ما قدم های شفاف را برداریم ، آنگاه می توانیم کار نظارت را به انجمن های صنفی واگذار کنیم. آنها بیشتر از کارمندان عاشق ایران هستند ما باید شرایط را برای هنرمندان تسهیل کنیم.

روحانی همچنین بر لزوم تقویت اقتصاد عرصه فرهنگ و هنر تاکید کرد و گفت: ما باید اقتصاد فرهنگ را پویا کنیم و دولت این مسئله را جزو مسائل خود می داند البته باید در حوزه تولید، اول تقاضا را تحریک کنیم، مردم باید کالای فرهنگی را ارج بنهند و در این زمینه باید کار فراوانی انجام دهند اینکه تیراژ کتاب 2 هزار و 3 هزار نسخه است و بقیه آثار هنری ما هم در بازار مشتری ندارند، اینکه گیشه سینماهای ما خلوت است نشان می دهد که باید تقاضا را تقویت کنیم.

وی گفت: مشکل دستوری شدن این است  که نمی گذارد آنچه خواست جامعه است عرضه شود، دولت تلاش خواهد کرد اقتصاد هنری ما پویا شود و ما حتی بتوانیم بازارهای منطقه ای و جهانی را به تصرف خود درآوریم.

رئیس جمهور خطاب به اهالی فرهنگ و هنر گفت: دولت برای اهدافش به سوی شما دست نیاز دراز می کند دولت تداوم امید را در میان مردم می خواهد من از شما می خواهم آثار امیدبخش و نشاط آور تولید کنید، آثار یاس آور کافی است. دولت در فکر ایجاد آشتی ملی و وحدت ملی است و می خواهد کینه ها از سینه ها برداشته شود شما هستید که می توانید زمینه را آماده کنید.

روحانی تاکید کرد: دولت می خواهد اعتدال در جامعه ایجاد شود و میانه روی را ترویج کند ما با همه توان می خواهید افراطیون را به انزوا برانیم. برخی هنوز صدای ملت را در 24 خرداد نشنیده اند، پنبه ها را از گوش درآورید. ایران امروز منادی مقابله با خشونت و افراطی گری در جهان است اینکه طرح ایران در سازمان ملل متحد ظرف چند ماه به اتفاق آرا به تصویب رسید، نشان عظمت ملت ایران است.

روحانی گفت: برای مبارزه با خشونت و دیپلماسی عمومی، دولت دست یاری به سوی هنرمندان به عنوان یاران نزدیک دولت بر می دارد.

رئیس جمهور سخنانش را با بیان این جمله به پایان برد که هنر همیشه خوب است و هنر همان خوبی است.