فرهنگنامه کودک و نوجوان، دیجیتالی می‌شود/ داستان‌های تالیفی به‌دور از نوآوری است

به گزارش خبرنگار مهر، نوش‌آفرین انصاری عضو هیات مدیره و دبیر شورای کتاب کودک در مراسمی که عصر دیروز هفتم اسفند ماه در سالن اجتماعات حسینیه ارشاد و به بهانه پنجاه‌ویکمین سالگرد شکل گیری این شورا برگزار شده بود، یاد سه نفر از اعضای کتاب کودک را گرامی داشت و گفت: سال پیش سه عزیز در این تالار با ما بودند پس ما باید با هم بودن خود را قدر بدانیم و عزیز بداریم یاد کسانی را که با ما نیستند من با این عزیزان چند دهه آشنایی داشتم و خاطرات بسیاری از آنها دارم. پس دلم می خواهد در مورد هر کدام از این سه بزرگوار فقط به گفتن یک ویژگی تاثیرگذار بسنده کنم.

یحی مافی از سال 1346 با ما همراه بود و همواره از نسل پرسشگر امروز سخن می گفت. به تعبیر او معلمان و والدین امروز از پاسخگویی به کودکان عاجز هستند و وظیفه نویسندگان، شاعران و تسهیل گران کودک و نوجوان است که نسل آینده این مملکت را نسلی پرسشگر بار آورند. فرهنگ‌نامه کودک و نوجوان زمینه را برای رسیدن به چنین فضایی آماده می کند.

ناصر میناچی یکی دیگر از کسانی بود که نوش‌آفرین انصاری به او اشاره و بیان کرد: میناچی چند دهه از جریانی حمایت کرد که در رشد مدنی جامعه تاثیرگذار بود و آن توسعه کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد بود.

پرویز عازم و مهرناز خراسان‌چی دو مدیر لایق این کتابخانه بودند و مدیریت آنها باعث شد، شورا جلسات بسیاری را در این محیط مقدس تشکیل دهد و این نقش بسیار مهمی بود. کافیست سیاهه ای از جلسات شورا در کتابخانه حسینیه ارشاد تهیه کنیم تا متوجه شویم که صدای جامعه مدنی از حسینیه ارشاد برخاسته است.

پس از گفته های دبیر شورای کتاب کودک کلیپی پخش شد که سخنان علی شریعتی درباره حسینیه ارشاد و خطاب به ناصر میناچی بود.

عباس حری سومین و آخرین کسی بود که نوش‌آفرین انصاری به او اشاره کرد و گفت: حری از سال 1350 تا روزهای آخر زندگی خود را با شورا همراه بود. او علم کتابداری و اطلاع رسانی را به خوبی می دانست و همواره توصیه می کرد تنها راه موفقیت اعضای شورای کتاب کودک احترام به مخاطب است. او یک سرمایه عظیم فکری و حمایتی برای شورای کتاب بود.

چهاردهمین جلد از فرهنگنامه کودک و نوجوان منتشر می‌شود

توران میرهادی، از بنیان‌گذاران و اعضای هیئت مدیره شورای کتاب کودک به فعالیت‌های این شورادر زمینه انتشار «فرهنگ‌نامه کودک و نوجوان» اشاره و تصریح کرد: سی‌وچهار سال است کار فرهنگ‌نامه ادامه دارد. در این سی‌وچهار سال همه ما دانشجو بوده و هستیم و خوشحالیم که بزرگان این سرزمین، کتابداران، استادان دانشگاه و متخصصان بر ارائه این کار به ما یاری رسانده اند ما قدم به قدم یاد گرفته ایم و با کمک مخاطبان علاقه‌مند کار فرهنگ‌نامه را جلو برده ایم.

عضو هیات مدیره شورای کتاب کودک به انتشار چهاردهمین جلد از فرهنگ‌نامه اشاره کرد و افزود: همزمان با نمایشگاه کتاب جلد چهارده فرهنگ‌نامه کودک و نوجوان منتشر می شود و ما از این پس چهار جلد از این فرهنگ‌نامه را همزمان پیش می بریم و در اختیار مخاطب قرار می‌دهیم. واقعیت ماجرا من به 86 سالگی رسیده ام، نمی دانم تا کی می توانم در خدمت فرزندان این سرزمین باشم، اما طبیعت به من هشدار می دهد که گوشت نمی شنود، فکرت زود متوقف می شود، بنابراین تا می توانی آنچه را که آموخته ای به دیگران هم بیاموز.

میرهادی انتشار فرهنگ‌نامه کودکان و نوجوانان را در گرو حمایت های مالی و معنوی خیرخواهان این سرزمین دانست و افزود: سال 92 نه تنها شاهد کمک های بی دریغ اشخاص از داخل و خارج ایران بودیم که بسیاری از نقاشان این سرزمین هم کارهای هنری خود را به شورای کتاب کودک هدیه کردند تا شورا با فروش این آثار اندوخته ای برای ادامه کار داشته باشد.

فرهنگنامه دیجیتال می‌شود

پس از آن، پروین فخارنیا یکی دیگر از اعضای هیات مدیره شورای کتاب کودک در سخنانی با عنوان «فرهنگ‌نامه؛ در کجا ایستاده ایم» گفت: جلد چهارم فرهنگ‌نامه کودک و نوجوان به دو حرف «د و ذ» می پردازد، جلد پانزده در مراحل پایانی صفحه‌آرایی است و امیدواریم این دو جلد همزمان با نمایشگاه کتاب در اختیار علاقه‌مندان قرار گیرد.

به گفته او، از انتشار دیجیتال فرهنگ‌نامه کودک و نوجوان خبر داد و افزود: بر اساس پیشنهاد شرکت نشر فرهنگ‌نامه و هیات مدیره شورای کتاب کودک بر آن شده ایم تا در کنار چاپ کاغذی فرهنگ‌نامه به انتشار دیجیتال آن هم بپردازیم.

فخارنیا به ضرورت وجود فرهنگ‌نامه در کتابخانه های مدارس اشاره و بیان کرد: آکسفورد کودکان 190 صفحه دارد با تنها یک مقاله درباره ایران، در صورتیکه ما در چهارده جلد فرهنگ‌نامه دو هزار و 707 مقاله تالیفی و 600 مقاله مستقیم درباره ایران داریم بنابراین ترجمه دانشنامه‌ها، جوابگوی نیاز بچه‌های ایرانی نیست و فرهنگ‌نامه سند هویت کودکان ایرانی است. همه ما باید راهی پیدا کنیم تا فرهنگ‌نامه بدست کودکان و نوجوانان برسد.

ادبیات نوین کودک از غرب آغاز شده است

جهان حلو، نویسنده فلسطینی یکی دیگر از کسانی بود که در پنجاه‌ویکمین مراسم سالگرد شورای کتاب کودک سخن گفت.او گفته های خود را اینگونه آغاز کرد: من حامل سلام کودکان فلسطینی به همه دوستانشان در ایران هستم، کودکانی که آرزو دارند روزی در سرزمینشان صلح، آسایش و آرامش برقرار شود. این اولین سفر من به ایران است و من از این همه پویایی و علاقه به کتاب شگفت‌زده هستم.

او با اشاره به اینکه کتاب هایی چون «هزار و یک شب» در رشد ادبیات کودک و نوجوان در مغرب زمین تاثیرگذار بوده اند،گفت: گرچه کتاب هایی چون هزار و یک شب از شرق به غرب رفته اند، اما ادبیات کودک به معنی نوین آن در مغرب زمین شکل گرفته و ما با تاخیر بسیار به این مقوله پرداخته ایم. آغاز این جریان با ادبیات شفاهی و برعهده قصه‌گویانی است که قصه ها را دهان به دهان نقل کرده و به گوش ما رسانده اند.

حلو با اشاره به اینکه قصه های عامیانه و ادبیات شفاهی به جهان چاپ راه پیدا کرده، گفت: نخستین بخش ادبیات کودک، مکتوب کردن همین ادبیات شفاهی است که در ابتدا جنبه تعلیمی داشته و شبیه به کتاب های درسی بوده است. در این ادبیات جایی برای تخیل و شادمانی نبوده است تا اینکه در اوایل قرن بیست یک نویسنده مصری تحولی در ادبیات کودک و نوجوان پدید آورد. او با ترجمه کتاب های غربی بنیانگذار راهی نو در کشورهای عربی شد.

به گفته او «داروالفتح» از جمله ناشرانی است که سهم بزرگی به گردن ادبیات عرب دارد. «خانه» یکی از کتاب های این ناشران است که تنها با یک کلمه نشان می دهد هر کس خانه ای دارد جز کودکان فلسطینی. امروز، در فلسطین ناشری وجود ندارد، اما موسساتی چون «تامر» هستند که کتاب با تیراژ بالا منتشر می کنند و این کتاب ها در جهان عرب به سرعت حرکت می کند. همچنین کارگاه هایی برای آموزش نویسندگان و تصویرگران تشکیل می شود. امروز مصر، لبنان و تا حدی عراق ادبیات کودک دارند، اما نه جهان آنها را می شناسد، نه آنها جهان را.

حلو به اهمیت عضویت در دفتر بین المللی کتاب کودک اشاره و بیان کرد: ایران 40 سال است که به عضویت این دفتر درآمده اما فلسطین از سال 2003 به این دفتر پیوسته است اما در سال های اخیر نمایشگاه های متعددی در کشورهای عرب زبان برگزار شده که نشاندهنده توجه به ادبیات کودک است و جریان رایج در کشورهای عرب زبان ترویج خواندن است که وقتی با ادبیاتی با کیفیت بالا هماهنگ می شود، دست اندرکاران ادبیات کودک و نوجوان را به مقصود می رساند.

او گفته‌های خود را این‌گونه پایان داد: من نمی توانم امروز شما را به فلسطین دعوت کنم، اما امیدوارم به زودی از همه شما بخواهم که به کشور من بیایید.

کتاب برای گروه سنی«الف» و«ه» نداریم

شکوه حاجی نصرالله، در بخش پایانی مراسم به بررسی وضعیت ادبیات کودک و نوجوان در سال 91 پرداخت و گفت: شورای کتاب کودک به بررسی هزار و 194 کتاب منتشر شده پرداخت که از این میان تنها 396 عنوان کتاب تالیفی بود. ما باید توجه ویژه به کودکان گروه سنی «الف» یعنی خردسالان و همچنین گروه سنی «ه» داشته باشیم؛ چراکه تعداد کتاب ها برای این دو گروه سنی بسیار کم و ناچیز بود. داستان های تالیفی، تکراری و به دور از نوآوری بود و نشانی از فردیت نویسنده در آن به چشم نمی خورد. هنوز هم بخش عمده ای از ادبیات کودکان ایران را ادبیات تعلیمی به خود اختصاص داده و تنوع چندانی در کتاب های تالیفی ما به چشم نمی خورد.

وی نبود ویراستار حرفه ای را یکی دیگر از مشکلات ادبیات کودک و نوجوان دانست و افزود: علاوه بر نبود ویراستار حرفه ای، کتاب های ما از نبود مدیریت هنری و هماهنگ نبودن متن و تصویر هم رنج می‌برند. ما در نمایشنامه‌هامان به اصول دراماتیک توجه نمی‌کنیم. همچنان‌که در زندگی‌نامه‌های تالیفی، شخصیت‌هایی قدیس‌ماب می‌سازیم. از سوی دیگر بسیاری ناشران به مجموعه‌سازی رو آورده‌اند و انتشار مجموعه‌ها، کالای  فرهنگی را به یک کالای کاملا اقتصادی تبدیل می‎کند.

حاجی نصرالله، با اشاره به بارقه‌های امیدی که وجود داشته است گفت: تعداد کتاب‌های مرجع تالیفی بیشتر شده است. امیدوارم که ناشران داستان‌های تالیفی خود را به ویراستاران حرفه‌ای بسپرند. مترجمان در انتخاب کتاب‌ها دقت کنند. نویسندگان داستان‌های دینی، پیام‌های انسان‌ساز ادیان را بیشتر و بهتر انتقال دهند و در ایجاد تفاهم بین ادیان مختلف بکوشند.