جامعه نیازمند احیای رساله حقوق امام سجاد(ع) است/ بلندترین شالوده حقوق بشر در دنیا

به گزارش خبرنگار مهر، تاکنون کتابی به جامعیت کتاب رساله حقوق امام سجاد(ع) در تاریخ بشر به نگارش در نیامده است، کتابی که در آن امام سجاد(ع) همه جوانب را در مورد حقوق همه چیز بیان نموده‌اند. از حقوق انسان ها به یکدیگر تا حیوانات و اعضا و جوارح و سایر موارد که حتی در ذهن نگنجد که شاید در این مورد حقوقی تعریف شده است.

اکثر ما آن حضرت را بیشتر با مناجات بی همتای صحیفه سجادیه می‌شناسیم صحیفه‌ای که در آن امام سجاد(ع) تمام حرف‌ها و اعتراضات خود را نسبت به زمانه و مردم عصر خود و غفلت آنها در قالب دعا بیان نموده است.

اما کتاب رساله حقوق امام سجاد(ع) در زمره کتاب هایی است که هر شیعه اثنی عشری باید حداقل یکبار به مطالعه اجمالی آن بپردازد تا بداند به عنوان یک انسان چه حقوقی را نسبت به خود و اطرافیانش رعایت کند این امر امری است بسیار مهم و خطیر که امروزه ما انسان‌های عصر حاضر از آن غافلیم و نباید با وجود کتاب‌هایی چون نهج البلاغه که برادر القرآن و صحیفه سجادیه که خواهر قرآن می‌نامند منتظر مصداق شعر حافظ باشیم که عالمی دیگر بباید ساخت وز نو آدمی؟

حقوق، مفهومي عام است كه شامل مجموعه مقررات، قواعد و اصولي مي‌شود كه روابط و مناسبات ميان اجتماعات و افراد جامعه را به نحو متقابل تنظيم مي‌كند.

نظام حقوقي در مكتب انبيا، به ويژه در اسلام، جامعه را بر اساس كرامت انسان استوار دانسته و بر مبناي معارف و عقايد صحيح بازسازي مي‌كند و با نفي ارزش‌هاي كاذب نژادي و قومي، همه مؤمنين را از قبايل، طوايف و نژادهاي گوناگون، سفيد و سياه و عرب و عجم را به عنوان جامعه واحدي مي‌شناسد. قوانين اسلام هماهنگ با فطرت است و نيازها و تمايلات انسان را در مسيري معتدل مورد توجه قرار مي‌دهد.

ارائه حقوق مبتني بر كرامت انساني

امام سجاد (ع) يكي از اين انسان‌هاي شاخصي است كه حقوق مبتني بر كرامت انساني را علماً و عملا ارايه فرموده است.

کتاب «رساله حقوق امام علی بن الحسین(ع)» از جمله آثار قابل تامل در ارتباط با سخنان امام سجاد(ع) است که در آن به 45 مورد از حقوق که باید توسط افراد مختلف جامعه ادا شود تاکید شده است.

از ائمه معصومین(ع) سخنان گهربار بسیاری به یادگار مانده است که برخی از آنها اکنون در مسائل حقوقی انسان معاصر جزو نکته‌های کلیدی و ارزشمند مفاهیم حقوقی است.

در این زمینه، کتاب «رساله حقوق امام علی بن الحسین(ع)» با ترجمه اسماعیل منصوری لاریجانی از جمله آثار قابل تامل در ارتباط با سخنان به یادگار مانده از امام چهارم شیعیان، سجاد(ع) است که چندی پیش از سوی شرکت چاپ و نشر بین الملل در تهران چاپ و منتشر شده است.

مطالب کتاب به دو زبان عربی (اصلی) و فارسی (ترجمه شده) در کنار هم ارائه شده است.

سخنان امام سجاد(ع) در این کتاب اغلب کوتاه، اما پر معنا است و مترجم هم سعی کرده در انتخاب معادل‌های فارسی برای سخنان آن حضرت همواره ایجاز را رعایت کند و از آوردن جمله‌های طولانی پرهیز کرده است.

امام سجاد(ع) از جمله سفارشات و وصایای خود را به حقوق انسان به ویژه مسلمانان اختصاص می‌دهد و در هر فرصتی بر آن اصرار می‌ورزد، به عنوان نمونه ابی مالک گوید: به امام زین العابدین (ع) عرض کردم: همه دستورات دین را به من بفرمایید. حضرت فرمود:«قول الحق و الحکم بالعدل و الوفاء بالعهد؛ سخن حق گفتن، و به عدالت حکم و داوری نمودن و به عهد و پیمان وفا کردن.»

توجه به حقوق اعضاء و جوارح انسان

در این رساله به حقوق اعضاء و جوارح انسان می‌‌پردازد که رعایت و توجه به آن نه تنها به سلامت روان و بهداشت فردی کمک می‌‌کند بلکه اساس جامعه سالم و پاک را پی‌‌ریزی می‌کند؛ چرا که رهنمودهای آن امام همام و همه ائمه معصومین(ع) مطابق عقل و نظرات انسان است که عمل و پیروی از آنها سلامت فردی و اجتماعی جوامع بشری را تضمین می‌کند.

اولین سخن امام سجاد در این کتاب «حق پرودگار» است که در آن می‌خوانیم: «و اما بزرگترین حق خداوند- تبارک و تعالی- نسبت به تو این است که او را بندگی نمایی و هیچ چیزی را شریک او قرار ندهی و هر گاه این اعمال را از روی اخلاص برای خداوندتبارک و تعالی انجام دهی، خداوند عز و جل نیز امور دنیا و آخرتت را تکفل نماید و آنچه مورد علاقه و خیرت در آن است همیشه برایت حفظ و نگهداری کند.»

«اما حق نفس بر تو آن است که آن را به طور کامل در راه طاعت خداوند به کار گیری و حق زبان و گوش و چشم و دست و پایت، و شکم و دامنت را ادا کنی و در این کار از خداوند یاری بجویی.»

در ادامه به حق چند عضو اصلی بدن ( زبان، گوش، پاها، دست، شکم، چشم و عورت) تاکید شده که در هر کدام از آنها، امام سجاد(ع) به زوایای پیدا و پنهان اشاره کرد و حق هر از این اعضای بدن بر انسان را بر شمرده است.

در بخش دیگری از کتاب به حقوق عمومی جامعه و قشرها و طبقات مختلف اجتماعی از جمله حاکم، استاد و آموزگار، مالک و برده، مردم و شاگرد پرداخته شده است. حق همسر، مادر، پدر، فرزند و برادر، گروه‌های دیگر اجتماعی مانند فرد احسان‌کننده، موذن، امام جماعت، هم‌نشین، همسایه، دوست و همراه و شریک نیزدر این رساله برایش حقی تعریف شده است.

از دیگر مواردی که در کتاب رساله حقوق امام علی بن الحسین(ع) به حقوق آنها تاکید شده است می توان به مال، طلب‌کار، مدعی، مدعی علیه، مشورت کننده و مشاور، نصیحت‌خواه و نصیحت کننده، بزرگسالان،  فرزندان، مسئول، خوشحال‌کننده، دشمن،‌ هم‌کیشان و اقلیت‌های مذهبی اشاره کرد.

بلندترین شالوده حقوق بشر

به عقیده حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا ضمیری رساله حقوق امام سجاد (ع) به عنوان سند رسمی و بلندترین شالوده حقوق بشر در دنیا ثبت شده است.

این استاد حوزه در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه رساله حقوق امام سجاد(ع) در حدود 14 قرن پیش تالیف شده است، افزود: امام سجاد(ع) برای هرآنچه که در عرصه اجتماع وجود دارد حقوقی تعریف کرده است.

وی معتقد است در دنیا رساله حقوقی کاملی که بتواند هم طراز رساله حقوق امام سجاد باشد وجود ندارد.

ضمیری بیان کرد: امروزه باید کسانی رساله حقوق امام سجاد(ع) را به عنوان قانونی در جامعه در بیاورند و آن را وصل کنند.

این استاد حوزه با بیان اینکه بشر امروز نیازمند و تشنه حقوقی همچون رساله حقوق امام سجاد(ع) است، عنوان کرد: رسانه‌ها، دانشگاه‌ها مخصوصا دانشکده‌های حقوق باید بیشتر به این کتاب توجه و آن را در جامعه ترویج دهند.

به گفته وی به جای اینکه به دنبال تاریخ ارسطو و افلاطون باشیم به ذخیره‌های تاریخ اسلامی خود همچون رساله حقوق امام سجاد(ع) افتخار و در زندگی اجتماعی خود به کار بیریم.

.........................
فریده اریس