به گزارش خبرنگار مهر، حاشیه نشینی را می توان شکلی از زندگی و سکونت خانوارها دانست که در اطراف شهرها به خصوص شهرهای بزرگ شکل گرفته است.
حاشیه نشینی یک پدیده ناگوار اجتماعی است که به شکل های مختلفی بروز پیدا می کند، تصرف غیرقانونی زمین در شهرها، آلونک نشینی، کپر نشینی و حلبی آباد از جمله رایج ترین توصیف ها از حاشیه نشینی است در این شیوه زندگی افراد به دلیل مهاجرت و فقر، مجبور می شوند در نقطه ای دور افتاده از شهر و امکانات شهری زندگی کنند که آسیب های اجتماعی زیادی به همراه دارد.
حاشيه نشيني از پيامدهاي توسعه ناهمسو و بدريخت در نظام شهرنشيني است، کاربري هاي شهري در قشربندي اجتماعي و اقتصادي بسیار تاثيرگذار است و وقتي حاشيه نشينان خود را ناتوان از بهبود موقعيت اقتصادي و اجتماعي خويش احساس مي كنند، نوعي محروميت در آنها به وجود آمده و آنها را به ارتکاب جرائم اجتماعي وادار می کند.
این پدیده در بجنورد، مرکز خراسان شمالی به طور نگران کننده ای وجود دارد به گونه ای که اکنون یک سوم از جمعیت ۲۱۱ هزار نفری این شهر در ۲۶ سکونتگاه غیررسمی و حاشیه ای بجنورد زندگی می کنند و از این نظر مرکز خراسان شمالی به عنوان یکی از اصلی ترین شهرهای دارای بیشترین حاشیه نشین در کشور محسوب می شود.
اگر چه برای رفع یا کاهش این معضل هر از چند گاهی طرح و برنامه ای ریخته می شود اما روند کلی در چندین سال اخیر نشان داده که مسئولان خراسان شمالی و مدیران شهری بجنورد اراده و توان چندانی برای ساماندهی جامع این وضعیت ندارند و تنها اقدام به اجرای طرح های مقطعی و ساماندهی جزیره ای می کنند در حالی که حاشیه نشینی روز به روز در حال زایش و افزایش بوده و بدون طرحی جامع که در برگیرنده نیازهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... ساکنان این نواحی باشد نمی توان به رفع ریشه ای معضل حاشیه نشینی در بجنورد امیدوار بود.
حاشیه نشینی محصول توسعه نامتوازن شهری
به گفته يكي از جامعه شناسان، پديده مهاجرت و حاشيه‌نشيني در كشور ما سبب شده تا سلامت شهرنشيني در كشور به عناوين مختلف مورد تهديد قرار گيرد.
عباس كيفي بجستاني در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر، می گوید: برای بررسي علل شکل گيري حاشيه نشيني باید شاخص هاي آموزشي، بهداشتي، فرهنگي، تجاري، ورزشي، فضاي سبز و بازتاب هاي اجتماعي ناشي از آن مورد مطالعه و توجه قرارگیرد.
وي مي افزايد: پديده حاشيه‌نشيني و ساماندهي آن از جمله وظايفي است كه دستگاه‌هاي متولي كمتر به آن پرداخته‌اند، هر چند در سال‌هاي اخير اقداماتي در اين زمينه صورت گرفته، اما ضروری است که اين موضوع مهم مورد توجه ويژه قرار گيرد.
كيفي بجستاني با بيان اينكه افزايش آسيب هاي اجتماعي يکي از نخستين پيامدهاي گسترش حاشيه نشيني است، می گوید: اعتياد، كودكان كار و خياباني، كارتن خواب‌ها و تكدي گري نمونه‌هايي از جرایم و آسیب هایی است كه بر اثر پديده حاشيه‌نشيني و مهاجرت به شهرها توسط بعضی افراد به وجود می آید و اين خود عاملي شده است تا ساير آسيب‌هاي اجتماعي و جرایم بزرگ همچون قاچاق مواد مخدر، سرقت، قتل و ... نيز افزايش يابد.
اين جامعه شناس تاكيد مي كند: مقابله با حاشیه نشینی موجب افزایش امنيت، آسايش و آ‌رامش در شهرها خواهد شد.
به حاشیه رفتن حاشیه نشینان در بجنورد
شورايار محله باقرخان بجنورد(یکی از مناطق حاشیه ای مرکز خراسان شمالی) نيز در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به مشكلاتي كه در مناطق حاشيه شهر وجود دارد مي گويد: با توجه به اينكه محله باقرخان يكي از محله هاي حاشيه نشين بجنورد محسوب مي شود، بيكاري افراد و روي آوردن به اعتياد يكي از مهم ترين مشكلاتي است كه در اين منطقه مشاهده مي شود.
مسلم صمدي احداث بافت هاي غير مجاز، عدم وجود معابر مطابق با اصول شهرسازي، نبود زمين برای ساخت پارك و عدم وجود فضاي تفريحي و ورزشي در این منطقه را از ديگر مشكلات اين محله عنوان مي كند و مي افزايد: عدم وجود موارد ذكر شده به اين دليل است كه مالكان زمين هاي خود را بدون توافق با شهرداري به طور نامنظم به افراد ديگر با قطعه بندي هاي غير اصولي واگذار مي كنند.
وي همچنين اظهار مي دارد: فقر فرهنگي از جمله مواردي است كه در افزايش آسيب هاي اجتماعي در مناطق حاشيه نشين موثر است و به دنبال آن اعتياد در خانواده هايي كه دچار فقر فرهنگي هستند بيشتر از ساير موارد به چشم مي خورد.
شورايار محله باقرخان تاكيد مي كند: در اين محله حاشيه نشين، برخي از جوانان به علت فروش مواد مخدر و جمع آوري معتادين در اطراف خود باعث روي آوردن به سرقت و از بين رفتن امنيت محله مي شوند از اين رو خانواده ها امنيت كافي جهت رفت و آمد در كوچه و محله را ندارند.
وي با انتقاد از اين كه مسئولين وقت كافي براي رسيدگي به مشكلات مناطق حاشيه نشين صرف نمي كنند عنوان مي كند: مسئولان فقط زماني به حاشيه نشين ها بها داده و به میان مردم این مناطق می آیند كه انتخاباتي در جريان باشد و براي جمع آوري رأي، به محله های حاشیه ای بجنورد آمده و وعده هاي پوچ و بي اثر به افراد اين مناطق می دهند اما همین افراد نیز بعد از اخذ رأي ديگر به اين محلات توجهي ندارند.
شورايار محله باقرخان از مسئولين خواست تا به حاشيه شهرها توجه بیشتری داشته باشند و حداقل امكاناتي كه چهره اين محلات را به چهره شهري نزديك مي كنند در اختيارشان قرار دهند.
ساماندهی و بهسازی مناطق حاشیه ای بجنورد در دستور کار شهرداری است
شهردار بجنورد هم در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به آسيب هاي اجتماعي موجود در محلات حاشيه اي این شهر می گوید: در بجنورد و در تمام شهرها به دليل مهاجرت برخي افراد از روستاها و ساکن شدن آنها در حاشيه شهرها، پدیده حاشیه نشینی به وجود می آید چرا که این افراد از لحاظ فرهنگي متفاوت بوده و فضاي بيگانگي بر آنان حاكم است.
روح الله براتيان دوري خانواده ها از فضاي اجتماعي را باعث بروز انواع آسيب هاي اجتماعي در مناطق حاشيه نشين عنوان مي كند و می افزاید: پايين بودن ارزش اجاره منزل در محلات حاشيه ای باعث تجمع بيشتر افراد در اين محلات مي شود از اين رو معضل اعتياد و فقرمالي در اين مناطق بيشتر به چشم مي خورد.
شهردار بجنورد با اشاره به اينكه ۷۳ هزار نفر از جمعيت شهري بجنورد در ۲۶ سكونت گاه غير رسمي اين شهرستان زندگي مي كنند، می گوید: به منظور ساماندهي سكونتگاه هاي غير رسمي شهر بجنورد، سال آينده با بودجه اي كه به شهرداري اختصاص مي يابد تمامي معابر، جوي ها و جدول های اين مناطق بهسازي خواهد شد و پارك محله نيز ايجاد مي شود.
به گفته اين مسئول اگر خانه فرهنگ و مركز تفريحي مناسب در اين مناطق ايجاد شود به طور حتم در مسائل اجتماعي نيز تاثير گذار خواهد بود.
۵۰ درصد جرائم در خراسان شمالی در مناطق حاشیه شهرها روی می دهد
معاون اجتماعی نیروی انتظامی خراسان شمالی نيز در خصوص حاشيه نشيني در مرکز این استان می گوید: امروزه حاشیه های شهر تبدیل به نقاط امنی برای مجرمین شده و زمینه را برای فعالیت و پناه مجرمین فراهم کرده است.
سرهنگ علي اسلامی آسیب های اجتماعی در اين مناطق را به دلیل شرایطي نظير مشكلات اقتصادي، اعتياد، وجود مسکن های نیمه کاره و غیراستاندارد، وضعيت نامناسب بهداشت، تجمع زباله ها، بافت هاي مسكوني فرسوده و... مي داند و مي افزايد: وقتی اینگونه آسیب ها در جامعه به وجود می آید، با افزايش آنها وضعيت به مرحله ای می رسد که امنیت اجتماعی و فردی در معرض خطر قرار می گیرد.
وي با تاكيد براينكه باید در مناطق حاشیه ای خدمات شهری ارائه شده و به دید یک شهروند واقعی به افراد حاشیه نشین نگاه كرد، مي گويد: اگر خدمات شهری به این مناطق برده شود و همه افراد ملزم شوند در چارچوب قانون حرکت کنند، قطعا از لحاظ روحی و روانی تاثیر بیشتری بر این افراد خواهد داشت و پایبندی آنها به قانون نیز افزایش می یابد.
معاون اجتماعی نيروي انتظامي خراسان شمالی در ادامه با اشاره به اینکه مسئله حاشیه نشینی نباید به حال خود رها شود چرا كه پیامدهاي منفی در بحث امنیتی ایجاد می کند، اظهار مي دارد: در بحث اقتصادی بايد رشد متوازن یا توسعه یافتگی، تقریبا به طور مساوی بین شهر و روستا تقسیم شود.
او در رابطه با راهکارهای جلوگیری از وقوع جرم در مناطق حاشیه اي شهرها مي افزايد: بیش از نیمی از جرائم مختلف استان در مناطق حاشیه شهرها روی می دهد.
سرهنگ اسلامی تصریح می کند: تحلیل این جرم ها نشان می دهد سطح فرهنگ و آگاهی نداشتن افراد ساکن در مناطق حاشیه ای یکی از دلایل اصلی ارتکاب به این جرایم بوده و در اين راستا بايد تمامی دستگاه ها و نیروی انتظامی با همکاری یکدیگر دو فرهنگ شهری و روستایی را به هم نزدیک کنند تا از وقوع بسیاری آسیب های اجتماعی و جرائم جلوگیری شود.
