به گزارش خبرنگار مهر، مطالعه و افزایش دانش و آگاهی افراد در سنین متفاوت و دوره های مختلف تاریخ بشر مورد توجه بوده و تلاش های بسیاری برای طی کردن سیر صعودی این فعالیت فرهنگی مهم انجام شده است.
کتاب و کتابخوانی در ده های اخیر چون گذشته توسط اقشار جامعه استقبال نشده و بسیاری از کارشناسان فعال در عرصه فرهنگی دلیل این امر را وجود تکنولوژی های پیشرفته دنیا و دسترسی افراد به جامعه جهانی و فضای مجازی می دانند.
امروز کمتر کسی برای دریافت کتاب با موضوعات مختلف به کتابخانه های عمومی مراجعه می کند، کتاب امانت می گیرد یا برای مطالعه در کتابخانه مدت زمانی صرف می کند.
تلاش برای ترویج فرهنگ مطالعه و رسیدن به جایگاه مطلوب در جهان تنها به قشر خاصی مربوط نبوده و همه افراد در هر پست و مقامی برای دست یابی به این مهم باید تلاش کنند.
آرامش و دانایی در سایه فرصت ها
یک دانشجوی رشته هنر با بیان اینکه مطالعه کتاب سبب آرامش و راحتی روان انسان و دانش افزایی از طریق کتابخوانی باعث آگاهی و شخصیت مقبول انسان در جامعه می شود، گفت: مطالعه باعث آسایش فکر افراد شده و این در شرایطی میسر می شود که وقت برای کتابخوانی باشد.
سمانه مددی با اشاره به اینکه اغلب کارهای درسی و کتاب های رشته تحصیلیم زیاد است، افزود: مطالعه و کتابخوانی جدای از دروس دانشگاهی بوده و نیازمند فرصت مناسب است.
وی ادامه داد: کتاب سبب افزایش یادگیری شده و در زندگی و جامعه، مبادلات کلامی و صحبت کردن می توانیم از آگاهی و اطلاعاتی که در ذهنمان جمع آوری کردیم استفاده کنیم.
فرآیند غفلت فرهنگ کتابخوانی
یک مدرس دانشگاه با بیان اینکه فرهنگ کتابخوانی به عنوان سرمایه ملی باید از دوران کودکی و دبستان گسترش یابد به گونه ای که این امر موجب ثبات الگوی رفتاری فرزندان خانواده ها شود، گفت: کتاب و کتابخوانی موضوعی با اهمیت است که در اکثر جوامع توسعه یافته و در حال توسعه، بسیار مهم و ضروری تلقی شده و حتی در طبقه بندی جوامع نقش بسیاری دارد.
علی اکبر کمالی نهاد ادامه داد: در جامعه امروز ایران اسلامی با وجود پیشرفت های متنوع، فرهنگ کتابخوانی مورد غفلت افراد به ویژه در نسل جوان شده و باعث آسیب های جدی در جامعه و کمبود اطلاعات و آگاهی در بین مردم می شود.
وی با تاکید بر اینکه جامعه دانشگاهی و فرهیخته هم به این مشکل مبتلا بوده و تنها به جزوات درسی بسنده می کنند، اظهار کرد: یکی از مشکل ترین فعالیت های دانشگاهی در وضعیت کنونی ایجاد هسته ها و گروه های مطالعاتی که ممکن است توسط بعضی از دانشجویان پیشنهاد شود اما به دلیل نبود دغدغه در دانشجویان دیگر و نبود اولویت به این امر مهم، موفق نیست.
این فعال فرهنگی با بیان اینکه فرهنگ کتاب و کتابخوانی نیاز به کاری متداول و آرام دارد که شاید در کوتاه مدت شاهد نتایج آن نباشیم، اضافه کرد: فعالیت های بلند مدت به ویژه در زمینه های فرهنگی با اینکه در زمان طولانی نتیجه بخش است اما؛ اغلب از موفقیت بیشتری نسبت به فرهنگ سازی علمی برخوردار است.
کمالی نهاد با تاکید بر لزوم ترویج کتاب و کتابخوانی در نهادهای خانواده، آموزش و پرورش، رسانه های جمعی و مراکز فرهنگی دیگر، تصریح کرد: ایجاد فرهنگ کتابخوانی و درونی کردن نیاز به کتاب باید از همان سنین کودکی و در دوران دبستان آغاز و به صورت الگوی رفتاری در فرزندان خانواده ها تثبیت شود.
کتاب در سبد روازنه خانواده ها قرار گیرد
یک کارشناس امور تربیتی با اشاره به شرایط اقتصادی و قیمت کتاب، افزود: انگیزه مردم برای کتابخوانی، علاوه بر افزایش اطلاعات عمومی، آگاهی یافتن برای زندگی بهتر بوده و قیمت کتاب و شرایط اقتصادی نباید مانع این مهم شود.
خدیجه رضازاده ادامه داد: آموزش و پرورش باید روندی را پیش گیرد که براساس آن، موضوعات تحقیقی به شاگردان محول و آنان در لایه های جامعه موضوعات را تحقیق و به صورت مکتوب ارائه دهند.
وی وضعیت کتابخوانی در مقطع زمانی کنونی را نسبت به سال های پیش بهتر دانست و اضافه کرد: وضع کتابخوانی نسبت به سال های گذشته مطلوب تر است ولی؛ برای توسعه کتابخوانی در طیف های مختلف جامعه راه طولانی در پیش داریم.
این کارشناس امور تربیتی با تاکید بر اینکه پدران و مادران باید کتابخوان و الگوی عملی برای فرزندان باشند، گفت: تبلیغات در زمینه کتاب و کتابخوانی و توسعه فرهنگ مطالعه موثر بوده و در این بخش رسانه های جمعی به ویژه صدا و سیما نقش بسیاری ایفا می کند.
کتاب و کتابخوانی پایه اصلی توسعه فرهنگی جامعه
مدیر کل دفتر امور اجتماعی استانداری استان مرکزی با بیان اینکه پژوهشی با موضوع کتاب و کتابخوانی و سرانه مطالعه در استان مرکزی انجام شد، گفت: در این پژو هش شاخص های مختلفی چون سرانه کتابخانه ها، فضاها، کتاب، مطالعه و اعضای کتابخانه های عمومی بررسی و راهکارهایی برای افزایش این سرانه ها تعیین شده است.
غلامرضا فتح آبادی با اشاره به اینکه در این پژوهش وضعیت موجود بررسی و وضعیت مطلوب شناسایی شد، افزود: براساس افق ۱۴۰۴ باید برای رسیدن به میانگین کشور و وضعیت مطلوب تلاش کنیم.
بالاتر بودن فضاهای زیربنایی از میانگین بی تاثیر بر مطالعه
وی با بیان اینکه استان مرکزی با ۷۸ کتابخانه عمومی و ۳۱ هزار و ۶۶۳ مترمربع فضای زیربنایی رتبه ۱۳ را در کشور دارا است، اظهار کرد: سرانه فضای مطالعه در استان مرکزی دو متر و ۲۴ صدم مترمربع برای هر ۱۰۰ نفر و این میزان در کشور یک متر و ۷۸ صدم مترمربع است.
مدیر کل دفتر امور اجتماعی استانداری استان مرکزی ادامه داد: این امر نشان دهنده آن است که هر چه سرانه فضاها از میانگین کشور بالاتر باشد بر افزایش مطالعه موثر نیست.
فتح آبادی با بیان اینکه در چهار شهرستان اراک، ساوه، زرندیه و خمین جایگاه مطلوبی در بخش کتاب و کتابخوانی دیده نمی شود، اضافه کرد: برای توسعه فضاهای زیربنای در هریک از شهرهای اراک و ساوه به طور جداگانه دو میلیارد تومان و هریک از شهرهای خمین و زرندیه ۳۰۰ میلیون تومان اعتبار برای رسیدن به میانگین استانی نیاز است.
۳۰ میلیارد تومان اعتبار برای تکمیل هفت کتابخانه نیمه تمام استان
وی با بیان اینکه در استان مرکزی هفت کتابخانه نیمه تمام چون کتابخانه مرکزی استان در اراک، کتابخانه مرکزی ساوه و کتابخانه های سایر شهرستان ها وجود دارد، گفت: برای تکمیل این پروژه های عمرانی ۳۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
مدیر کل دفتر امور اجتماعی استانداری استان مرکزی تصریح کرد: وضعیت مطلوب فضاهای کتابخانه ای استان در افق ۱۴۰۴ باید به هشت متر مربع برسد، که ۸۱ هزار و ۸۴۴ متر مربع ظرف ۱۰ سال آینده باید در استان فضا ایجاد شود.
فتح آبادی ادامه داد: با تکمیل پروژه های مذکور ۳۰ هزار و ۱۰۰ مترمربع از فضاهای مورد نیاز تامین و ۵۱ هزار و ۳۴۴ مترمربع فضای دیگر نیز برای رسیدن به سرانه مطلوب نیاز است.
وی با اشاره به اینکه ۳۰ روستا با جمعیت بالای هزار و ۵۰۰ نفر از فضای کتابخانه بی بهره هستند، افزود: برای توسعه کتابخانه های روستایی مذکور نیازمند چهار میلیارد تومان اعتبار هستیم.
به ازای هر نفر در استان یک کتاب در کتابخانه ها وجود دارد
مدیر کل دفتر امور اجتماعی استانداری استان مرکزی با بیان اینکه اکنون به ازای هر نفر در استان یک کتاب در کتابخانه ها وجود دارد، اظهار کرد: برای رسیدن به وضع مطلوب باید به ازای هر نفر چهار جلد کتاب در کتابخانه ها تامین شود.
فتح آبادی ادامه داد: اکنون در استان بیش از یک میلیون جلد کتاب در کتابخانه ها وجود دارد، که در افق ۱۴۰۴ باید این تعداد به بیش از چهار میلیون و ۶۰۰ جلد برسد.
وی تصریح کرد: براساس پژوهش مذکور سه میلیون و ۵۰۰ جلد کتاب در استان مرکزی برای رسیدن به میانگین مطلوب نیاز است، که باید سالانه ۳۵۰ هزار جلد کتاب در استان مرکزی خریداری شود.
پوشش ۳۵ درصدی اعضای کتابخانه ها در افق ۱۴۰۴
مدیر کل دفتر امور اجتماعی استانداری استان مرکزی با بیان اینکه اکنون ۶۲ هزار و ۷۹۱ نفر در کتابخانه های عمومی استان عضو هستند، گفت: این تعداد نزدیک به چهار و چهار دهم درصد پوشش جمعیت استان بوده و برای رسیدن به وضع مطلوب باید این تعداد به بیش از ۴۳۲ نفر عضو یا ۳۵ درصد پوشش جمعیت استان برسد.
فتح آبادی اظهار کرد: با فضای موجود که ۳۱ هزار و ۶۳۳ مترمربع است، اکنون تعداد اعضای کتابخانه ها باید ۱۳۸ هزار و ۵۳۷ نفر بود که این تعداد ۶۲ هزار و ۷۹۱ نفر است.
تحقق نیم درصد سهم کتابخانه ها از شهرداری ها مطالبه شود
وی با اشاره به اینکه شهرداری ها براساس قانون موظف به پرداخت نیم درصد حق کتابخانه ها به صورت ماهانه هستند، افزود: از سال ۸۳ تا پایان سال ۹۲ دو میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان شهرداری ها به کتابخانه ها بدهکار هستند.
مدیر کل دفتر امور اجتماعی استانداری استان مرکزی ادامه داد: در هفت ماهه اول سال ۹۳ هم ۸۰۰ میلیون تومان حق کتابخانه ها توسط شهرداری ها پرداخت نشد، که در مجموع سه میلیارد و ۹۷۴ میلیون و ۲۱۹ هزار تومان باید شهرداری ها به کتابخانه های استان پرداخت کنند.
فتح آبادی با تاکید بر اینکه راهکارهای برای نهضت مطالعه مفید و دستیابی به وضعیت مطلوب استان برگرفته از الگوهای جهانی متناسب با فرهنگ کشور و استان تعیین شد، گفت: تامین ۳۰ میلیارد تومان برای تکمیل پروژه های نیمه تمام، فعال کردن انجمن خیرین کتابخانه ساز، جشنواره گلریزان، ایجاد کتابخانه های مشارکتی و شناسایی ساختمان های بلااستفاده دولتی راهکارهای مناسب برای افزایش سرانه فضاهای مطالعه استان است.
وی فراخوان عمومی برای اهداء کتاب به کتابخانه های استان، استفاده از ظرفیت واحدهای صنعتی برای خریداری کتاب، استفاده از ظرفیت درآمدهای موقوفات با نیت مذکور، جذب و مشارکت خیرین، عضویت کارکنان دستگاه ها در کتابخانه های عمومی با پرداخت حق عضویت محدود، اهداء کتاب توسط ادارات در برنامه ها و همایش ها را از جمله راهکارهای افزایش سرانه کتاب و مطالعه در استان عنوان کرد.
مدیر کل دفتر امور اجتماعی استانداری استان مرکزی ادامه داد: دانشگاه و آموزش و پرورش هم با عضویت دانشجویان و دانش آموزان زیر پوشش خود در کتابخانه های عمومی می توانند در افزایش سرانه عضویت کتابخانه های عمومی استان موثر باشند.
تدوین سند توسعه مطالعه در استان مرکزی
فتح آبادی با تاکید بر اینکه بخش های مختلف دارای سند توسعه بوده و براساس نقشه راه برای پیشرفت خود حرکت می کنند، گفت: در بخش کتاب و کتابخوانی نقشه راه و الگوی در استان تعریف نشده و نیازمند تدوین سند توسعه مطالعه به عنوان یکی از راهکارهای عمومی ترویج کتابخوانی در این استان هستیم.
وی ادامه داد: باید کتابخانه ها به کانون های فرهنگی تبدیل شود و آموزش های تندخوانی، شب شعر، پاتوق های کتابخوانی اجتماعی و جمعه بازارهای کتاب برای عرضه کتابخانه های شخصی افراد به سایرین با قیمت پایین تر از روی جلد در جامعه ترویج داده شود.
مدیر کل دفتر امور اجتماعی استانداری استان مرکزی با بیان اینکه تا ۲۰ سال آینده کتاب و کتابخانه ها از جامعه حذف و جامعه به سمت کتابخانه های دیجیتال حرکت می کند، اضافه کرد: استان مرکزی نیز مانند سایر استان ها و دنیا باید خود را برای این رخ داد فرهنگی آماده کند.
فتح آبادی توسعه کتابخانه های دیجیتال، توسعه کتابخانه های محلی، افزایش انگیزه کتابداران با پرداخت حقوق و مزایای به موقع، ایجاد فرصت برای مطالعه آزاد، آموزش فنون مطالعه به دانش آموزان، برگزاری مسابقات کتابخوانی، برگزاری نمایشگاه های کتاب، تبدیل یادگیری از تست زنی به درک مفاهیم و فرهنگ سازی کتابخوانی در بین خانواده ها را از دیگر راهکاری ها برای رسیدن استان مرکزی به وضعیت مطلوب مطالعه عنوان کرد.
رتبه استان در بخش مطالعه از ۲۹ به ۱۲ رسید
مدیر کل کتابخانه های عمومی استان مرکزی با بیان اینکه در سال های گذشته رتبه استان مرکزی در بخش سرانه مطالعه ۲۹ بود، گفت: با تلاش در جهت ترویج فرهنگ مطالعه، افزایش مسابقات کتابخوانی و اهداء کتاب این رتبه به ۱۲ ارتقا یافت.
محمدحسین مطیعی ادامه داد: با وجود تلاش های این نهاد و ارتقاء جایگاه مطالعه استان مرکزی هنوز به وضع مطلوب دست نیافتیم و نیازمند تلاش همه جانبه اقشار جامعه در این بخش هستیم.
وی با اشاره به اینکه ۳۰ روستای استان از داشتن کتابخانه بی بهره هستند، افزود: با تامین دو واحد سیار کتابخانه تا زمان تامین اعتبار و ایجاد فضای مناسب کتابخانه، روستاهای مذکور در طول هفته از این نعمت برخوردار می شوند.
شهرداری ها باید نیم درصد حق کتابخانه ها را پرداخت کنند
استاندار استان مرکزی با تاکید بر اینکه کتابخانه ها بودجه ای به جز نیم درصد قانونی پرداختی از سوی شهرداری ها را ندارند، گفت: شهرداری ها موظف هستند هر ماه این میزان را به کتابخانه های پرداخت کنند.
محمدحسین مقیمی با اشاره به اینکه برخی شهرهای استان درآمد بهتری دارند، افزود: حتی شهرداری ها بهتر است بیش از این نیم درصد را به کتابخانه ها پرداخت کنند چراکه؛ کتابخانه ها نهادهای عمومی و عام المنفعه در جامعه هستند.
وی با بیان اینکه برای انجام فعالیت های فرهنگی اقشار جامعه باید تلاش کنند، اظهار کرد: مطالعه مفید یکی از مهمترین و موثرترین مسایل در توسعه فرهنگی افراد جامعه بوده و نیازمند توجه است.
بسیاری از افراد در عصر حاضر برای مطالعه کتاب های علمی مورد نیاز خود در منزل و تنها با ورود به اینترنت مطالب مورد نیاز خود را یافته و کتب مد نظرشان را مطالعه می کنند.
برخی هم از جامعه جهانی در بخش های دیگر استفاده کرده و فرصتی برای مطالعه و افزایش دانش خود ندارند که البته این افراد بخش اعظمی از جامعه را تشکیل می دهند.
فعالیت هایی هم برای ترویج فرهنگ کتابخوانی و مطالعه در سطح جامعه انجام شده است، که از آن جمله می توان به اهداء کتاب در برنامه ها و مناسبت های مختلف، گنجینه های کتاب، ایستگاه های مطالعه و پیک مهر در اماکن عمومی اشاره کرد.
برای توسعه کتابخوانی راهکارها را مدیریت های کلان دستگاه های فرهنگی و کارشناسان و مردم به سهم و دانایی خود مطرح کرده و می کنند.
مروری بر این داده ها، نشان می دهد که ایجاد انگیزه و گسترش آن در کتابخوانی معضل نیست، خوشبختانه این روزها و در سال های اخیر شاهد تکاپو و ارائه راهکارها برای تشویق مردم به ویژه جوانان و نوجوانان به کتاب و کتابخوانی بوده و هستیم.
اقدام به نشر و توزیع کتاب های کوچک چند ده صفحه ای به عنوان کتاب سفر در اتوبوس های واحد، که اگر در اتوبوس ها، تکرار و ماندگار شود، سبب تمرکز فکر و آسایش روان مردم خواهد شد.
ناگفته نماند که آمار مذکور از کتابخانه های عمومی استان بود و بسیاری از مساجد و کانون های فرهنگی، کتابخانه های شخصی، ادارات و دستگاه ها دارای کتاب های متنوع هستند که سهم خوبی در جذب نوجوانان و جوانان به مطالعه دارند.
شیوه های مختلف مطالعه افراد در جامعه و ایجاد زمینه های متنوع برای این مهم قطعا در نگرش اقشار مختلف مردم به کتاب و ترغیب کتابخوانی و عادت به مطالعه تاثیر چشمگیری خواهد داشت.
ایجاد چنین اقدامات مفید و سازنده ای با توجه به نیاز شدید جامعه به سلامت روان و آرامش و تخلیه افکار از آسیب ها، یک الزام حیاتی است.
یک شهروند علاقمند به مطالعه گفت: همه دستگاه ها و کارخانه ها و بانک ها همواره درباره اقدامات و عمران و تولید تبلیغ می کنند، دریغ که تبلیغی درباره جایگاه کتاب و فواید مطالعه به چشم بخورد.
گزارش از :زهرا پاکباز
