به گزارش خبرنگار مهر، «چوگان» از مهم‌ترین مصادیق میراث فرهنگی ناملموس ایران و یکی از بازی‌های بسیار قدیم جهان است. شاید نخستین ورزش گروهی جهان است كه تا كنون استمرار یافته است. قدمت این بازی مهم حداقل به دوره هخامنشیان می‌رسد. معروف است كه «چون اسکندر تصمیم گرفت به ایران حمله کند «دارا» گوی و چوگانی برایش فرستاد تا به جای کشورگشائی به بازی پردازد». به دلیل این میراث ناملموس، پرونده آن در ۱۹ اسفند ۱۳۸۸ در فهرست میراث فرهنگی ناملموس به شماره ۸۱ ثبت شد.
همچنین به منظور پاسداری و ترویج چوگان نیز «مجموعه چوگان و سواركاری فرح‌آباد» در شرق تهران روز دهم خرذاد امسال به شماره ۳۱۲۵۱ در فهرست آثار ملی غیرمنقول ایران به ثبت رسید. قرار است به زودی مراسم رونمایی از پرونده این اثر ثبتی در محل مجموعه چوگان و فرح آباد با حضور رئیس سازمان میراث فرهنگی رونمایی شود.
مجموعه فرح‌آباد امتداد خیابان پیروزی و در شرق اتوبان شهید عباس دوران واقع شده است. این مجموعه بیرون مناطق ۲۲ گانه شهرداری تهران و در محاذات منطقه ۱۳ (در سمت شرق منطقه ۱۳) قرار دارد. همچنین با توجه به شواهد و مدارک عهد صفوی و تسمیه مکان‌هایی به فرح‌آباد (مانند فرح‌آباد ساری) در دوران صفویه، احتمالا فرح‌آباد تهران نیز سابقه‌ای صفوی باید داشته باشد که نیازمند جستجو در متون تاریخی است.
عرصه مجموعه چوگان و سوارکاری فرح‌آباد (محدوده خط ممتد قرمز) که در اختیار فدراسیون چوگان است و محدوده کاخ فرح‌آباد که قبلا ثبت شد. (محدودۀ خط‌چین قرمز). عرصه حقیقی این مجموعه فراتر از این حدود است.
این منطقه از تفریح‌گاه‌های عهد ناصری بوده است که در آن تدارکات شکار، اسبدوانی، و مراسمی چون گردش انجام می‌شده است. در بیشتر نقشه‌های تاریخی تهران نام فرح‌آباد در کنار دوشان‌تپه و میدان اسبدوانی ذکر شده است و در برخی جزییات نقشه محوطه نیز نقش شده است چنان که گفته شد در متون عصر ناصری، از این محل و اسبدوانی در آن یاد شده است. قسمت شمالی «كاخ سلطنتی فرح‌آباد» نیز در سال ۵۵ با شماره ۱۳۳۱ در فهرست آثار ملی غیرمنقول ثبت شده است.
علاوه بر این ارزش‌ها، این مجموعه از حیث شئون ملی و تاریخی نز دارای اهمیت است چرا که میدان اسبدوانی ناصرالدین‌شاه قاجار و تنها زمین اسبدوانی و چوگان‌بازی ایران است که از زمان قاجار تا کنون به حیاتش ادامه داده است. همچنین دربردانده عناصر معماری از دوره قاجار تاکنون است بنابراین می‌توان اینجا را موزه اسبدوانی و چوگان ایران از قاجار تا به امروز دانست.
در پرونده ثبتی این اثر تاریخی رهنمودهای مقام معظم رهبری درباره شناخت و ترویج چوگان بیان شده است از جمله:
الف. در همگانی‌کردن ورزش چوگان و شناساندن آن به جامعه:
«دنبال ورزش‌هایی بگردید که بومیِ ماست و مردم از آنها خبر ندارند، مثلاً ورزش چوگان که یک ورزش ایرانی است، الان در دنیا هم معمول است و چوگان بازی می‌کنند ولی ما اصلاً چوگان را بلد نیستیم، اصلا نمی‌دانیم چوگان چیست؟ بیایید این‌ها را احیا و زنده کنید چون جزء فرهنگ شما و اصلاً جزء ملّیت شماست».
(در دیدار با رئیس سازمان و معاونان سازمان تربیت بدنی ۰۸/ ۱۰/ ۱۳۷۵).
ب. در جهت سرمایه‌گذاری مالی و برنامه‌ریزی مناسب:
«اگر ما روی بعضی از ورزش‌ها مثل چوگان و بعضی از ورزش‌های باستانی، کار و سرمایه‌گذاری می‌کردیم، امروز مثل کشتی در دنیا مطرح بودند».
(در دیدار عمومی ۳۱/ ۰۶/ ۱۳۷۷).
ج. اصیل بودن ورزش چوگان:
«بعضی از این ورزش‌ها اصالتاً ایرانی است که از تاریخ ما برای به یادگار مانده است، مثل سوارکاری، چوگان‌بازی یا بعضی از همین شاخه‌های ورزش باستانی».
(گوهرهای ورزشی، ص ۵۴).
د. در جهت قهرمان‌پروری و حضور درمیدان‌های جهانی:
«هیچ دلیلی ندارد که ما در بعضی از ورزش‌های سنتی خودمان مثل چوگان یا در ورزش‌های انفرادی رزمی یا در شنا نتوانیم به مصاف ورزشکاران برجستۀ دنیا برویم. علت این که این وضعیت نابسامان فعلی وجود دارد آن است که بر روی تربیت و پیشرفت و استفاده از تکنیک، برنامه‌ریزی نشده است».
(سخنرانی به مناسبت هفتۀ جوان، ۰۷/ ۰۲/ ۱۳۷۷).
هـ. در خصوص حفظ ورزش‌های بومی و علمی کردن آن:
«من حتی یک وقت سفارش کردم و گفتم که ورزش‌های بومی‌مان راعلمی کنید. ما خیلی ورزش‌های بومی داریم، مثلاً چوگان مال ماست، ما رها کردیم، دیگران گرفتند».
(در دیدار با ورزشکاران، ۳۰/ ۱۰/ ۱۳۸۱).
و. تلاش برای برای مطرح کردن چوگان در جهان:
«البته ورزش‌های بومی ما، ورزش‌هایی مربوط به سابقۀ و فرهنگ گذشتۀ ما متأسفانه مهجور است و دست خود ما نیست. خیلی از ورزش‌ها در کشور ما مهجور است و من در آن دیدار از آنها اسم آوردم؛ چوگان که ورزش قدیمی ماست... این‌ها می‌تواند در دنیا مطرح بشود». (گوهرهای ورزشی، ص ۶۹).
ز. در خصوص اولویت دادن به رشته‌های ورزشی:
«مسئولین اولویت‌ها را در رشته‌های ورزشی مورد نظر قرار بدهند. من آن سال‌ها بعضی از رشته‌ها را اسم آوردم. خوب چوگان ورزش ما ایرانی‌ها است... ورزش خوبی هم هست. ورزش چوگان در ایران ورزش معروفی بوده است... که بعدها یک کارهایی شد و تلاش‌هایی انجام گرفت... به هر حال اولویت‌ها را نگاه کنید و بیشتر به رشته‌هایی بپردازید که ریشه دارند».
(مقام معظم رهبری در دیدار با پیشکسوتان و مدال‌آوران المپیک و پاراالمپیک، ۲۱/ ۱۲/ ۱۳۹۱).
«... ما همه‌اش نباید نگاه کنیم ببینیم که غربی‌ها از چه جور بازی حمایت می‌کنند، ما هم از همان بازی حمایت بکنیم. خوب حالا من نمی‌خواهم راجع به بعضی از این ورزش‌ها چیزی بگویم، اما خوب ما خیلی کارهای خوب داریم که ما ماست. من قبلاً گفتم چوگان مال ما است، دیگران به اسم خودشان کردند؛ خوب این را ترویج کنید؛ این؟ ها را پیش ببرید و ترویج کنید که بچه‌ها سراغ این‌ها بروند».
همچنین رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی (۱۹/ ۰۹/ ۱۳۹۲) به چند بازی و ورزش ملی و سنتی اشاره کرده اند.
نظر شما