۸.۲ میلیون نفر دوشیفته شدند/ زندگی بدون اضافه‌کار نمی‌چرخد!

خبرگزاری مهر - علی احمدقاسمی: سال‌هاست بازار کار دچار تحول شده، نوع درخواست های شغلی کارجویان تغییر کرده و افراد نگرش جدیدی به شغل دارند. شاغلان دیگر مثل گذشته آرام و قرار ندارند و دلشان به یک شغل و درآمد پایین رضایت نمی دهد. آنها می خواهند از بازار کار کشور بیشترین بهره را ببرند. از این رو، درصد قابل توجهی که به گواه آمارها میلیونی است، ساعت‌های متمادی را در شغل‌های مختلف به سر می برند.

در واقع تغییرات شدید نوع نگاه به شغل در ایران باعث شده تا امروز درصدی از جمعیت شاغل کشور بیشتر از اینکه در منزل و در کنار خانواده به سر ببرند، در محل کار باشند. افراد صبح ها از خانه بیرون می زنند و تا پاسی از شب را نیز در محیط بیرون از خانواده می مانند. آنها مرتبا می گویند درآمد خوبی ندارند و نمی توانند ارتباطی منطقی بین دریافتی و مخارج خود به وجود بیاورند.

اساسا کسب درآمد، میزان و کیفیت آن؛ مسئله ای است که به عنوان یکی از مهم ترین دغدغه های شاغلان محسوب می شود و افراد به صورت دائم به این مسئله فکر می کنند که به ازاء انجام فلان کار، چقدر درآمد نصیبشان خواهد شد. شاغلان می خواهند درآمدی داشته باشند که بتوانند با آن مخارج زندگی خود را تامین کرده و از اینکه میزان درآمدشان به هر دلیلی دستخوش تغییر منفی شود، شدیدا دچار استرس و نگرانی می شوند.

نبرد دائمی هزینه‌ها با درآمدها

کارشناسان درباره این واقعیت موجود در بازار کار ایران تحلیل های متفاوتی ارائه می کنند. برخی عقیده دارند اگر افراد بتوانند درآمد مناسبی از شغل اول خود در قالب ۸ ساعت معین شده در قانون کار به دست آورند و حس کنند زندگی شان تامین خواهد بود، قطعا به سراغ انجام اضافه کاری و یا جستجوی شغل دوم و سوم نخواهند رفت؛ بنابراین این دغدغه درآمد است که افراد را وادار به حضور با ساعات طولانی در بازار کار کرده و اینگونه نیست که آنها از چنین رویه کاری ای راضی باشند، بلکه این اجبار است که آنها را وادار به اشتغال از بامداد تا شامگاه می کند.

برخی کارشناسان نیز چنین تحلیل می کنند که صنعتی شدن جوامع، گستردگی ارتباطات، گرایش به زندگی های مدرن شهری و ایجاد برخی مخارج جدید در زندگی ها؛ باعث شده تا به افزایش ساعات کاری یک فرد در روز دامن زده شود. به عبارتی، افراد وقتی ناخودآگاه دچار چنین تفکراتی می شوند، باید منتظر افزایش هزینه های زندگی خود باشند.

اما دسته سومی از کارشناسان نیز هستند که می گویند افزایش هزینه های زندگی، تغییرات مداوم قیمت ها، مخارج سرسام آور زندگی در شهرها و حتی روستاها، اجرای طرح هایی مانند هدفمندی یارانه ها و افزایش افسارگسیخته قیمت ها و هزاران هزینه پیرامون آن باعث شده تا افراد بدون اینکه خود چندان نقشی در بروز این شرایط داشته باشند، ناچار باشند بیشتر کار کنند تا بتوانند حاشیه امنی هرچند نسبی برای تامین هزینه های زندگی خود داشته باشند.

همه این مسائل مطرح شده نمی تواند بی ارتباط با این موضوع باشد که ایران جزو کشورهای با درآمد و حقوق و دستمزد پایین است، در حالی که ممکن است هر از چندگاهی مخارج خانوارها دستخوش تغییراتی شود. برخی آمارها نشان می دهد افراد شاغل در برخی کشورهای توسعه یافته، ماهیانه تا چند برابر یک فرد ایرانی حقوق و مزایا دریافت می کنند؛ بنابراین همانگونه که به مسئله افزایش چشمگیر تقاضا برای انجام کار اضافه در ایران پرداخته می شود، باید به این مسئله نیز توجه کرد که ممکن است ریشه گرایش افراد به کار زیاد همان نارضایتی از حقوق و دستمزد و نوعی تلاش برای جبران این کسری باشد.

 آمارها چه می‌گویند؟

تحلیل آمارهای ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می دهد که از مجموع ۲۱ میلیون و ۳۰۴ هزارنفر شاغل کشور تا پایان سال گذشته، ۱۸ میلیون و ۲۰۵ هزار نفر مرد و حدود ۳ میلیون و ۱۰۰ هزارنفر نیز زن بوده اند. همچنین آمارها می گویند از مجموع شاغلان مرد کشور ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر و از مجموع شاغلان زن کشور نیز ۴۴۳ هزارنفر اقدام به انجام اضافه کاری و یا تقاضا برای انجام آن داشته اند.

نتیجه ای که می توان از این روند گرفت، اینکه نزدیک به ۴۰ درصد کل شاغلان کشور بدون انجام اضافه کاری قادر به تامین هزینه های زندگی خود نیستند و در واقع این جمعیت میلیونی بالغ بر ۸ میلیون و ۱۸۰ هزارنفر دریافتی های ماهیانه خود را متناسب با هزینه ها نمی بینند. از این رو، به فکر انجام اضافه کاری برای جبران عقب ماندگی های مزدی خود هستند.

با این وجود، نگاه های متفاوتی نسبت به انجام کار اضافه در استان های مختلف کشور وجود دارد که می تواند ناشی از نبود فرصت و زمینه انجام کار اضافه باشد، همچنین انجام و یا عدم انجام کار اضافه به بافت فرهنگی منطقه و میزان مخارج زندگی در استان های مختلف نیز مربوط می شود.

مسائل مطرح شده باعث می شود که ۵۲ درصد شاغلان استان البرز، ۵۰.۳ درصد تهرانی ها و ۵۱.۹ درصد مازندرانی ها اضافه کاری انجام دهند و به لحاظ آماری پُرکارترین شاغلان کشور باشند و از آسوی دیگر، استان ایلام با ۲۷.۳ درصد، خراسان جنوبی ۲۲.۲ درصد، کرمان ۲۸.۳ و یزد نیز با ۲۳.۶ درصد، کمترین میزان انجام اضافه کاری ها را داشته باشند.

در سایر استان های کشور نیز تمایل و انجام کار اضافه برای جبران کسری هزینه های زندگی وجود دارد. در جدول زیر سهم شاغلان استان های مختلف با بیش از ۴۹ ساعت کار معمول در هفته که به معنای انجام اضافه کار بوده، آمده است. همانگونه که پیش تر نیز عنوان شد، انجام اضافه کاری به معنای نارضایتی از میزان حقوق و دستمزد دریافتی و همچنین تمایل به کسب درآمد بیشتر در افراد است که معمولا با هدف کاهش شکاف بین هزینه ها و مخارج خانوار انجام می شود.

جدول وضعیت استان‌ها در انجام اضافه‌کاری شاغلان