معرفی قانونی ماهی تیلاپیا به صنعت آبزی پروری کشور

به گزارش خبرنگار مهر، ماهی تیلاپیا که تکثیر و پروش آن در کشور به دلایل زیست محیطی همچون توان غالبیت این گونه ممنوع است از طریق ورادت و با خروج ارز بر سر سفره مردم می آید. از همین رو جمعی از فعالان و کارشناسان صنعت آبزی پروری طی نامه ای به رئیس جمهور خواستار معرفی قانونی ماهی تیلاپیا به صنعت آبزی پروری کشور و همچنین تکثیر و پروش آن در داخل کشور شدند تا هم مانع از خروج ارز شوند و هم با تولید داخلی اقتصاد مقاومتی و افزایش اشتغال زایی را شاهد باشیم.

۱۹۰ شرکت، استاد دانشگاه و فعال آبزی پروری کشور خواستار رفع موانع و تنگناهای تولید و پرورش انواع آبزیان شدند. آنها اعلام کردند: ظرف چند سال گذشته بر یکی از ارکان پراهمیت اقتصاد مقاومتی در زیر بخش کشاورزی روا داشته شده و به عقیده نگارندگان، به عنوان فعالان تکثیر و پرورش آبزیان کشور، علی رغم آن که صنعت آبزی پروری در ایران به تبعیت از جهان سریع ترین میزان رشد سالانه را در میان سایر فعالیت های کشاورزی کشور دارا بوده، لیکن وجود این مشکلات مانع توسعه جهش وار این بخش شده است.

پیش از ورود به مطلب ذیل لازم است یادآور شود، بازخورد مرئی و هدفمند فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شایعات مشکوک اخیر در خصوص مضرات مصرف ماهی تیلاپیا در فضای رسانه ای، همانا واقعیتی تلخ است که منجر به خروج سالیانه ۲۵ میلیون دلار جهت وارادات فیله ماهی تیلاپیا از خارج از کشور شده و همین نکته مبیّن عدم تمکین مصرف کنندگان این آبزی نسبت به این شایعات است که، منجر به افزایش روزافزون مصرف ماهی تیلاپیا شده است.

اگر عملکرد سازمان محترم حفاظت محیط زیست، در راستای اهداف کلان توسعه کشور قرار داشت، می بایست این حجم از ارزبری، به جای انتقال به حساب تولید کنندگان خارجی تیلاپیا، علاوه بر افزایش مصرف پروتئین آبزی تولید شده در منابع آبی داخلی (تیلاپیای پرورشی داخل) به عنوان غذای سلامتی، در زمینه اشتغال مولد، تولید پویا، فقر زدایی و ارتقاء سطح معیشت خانوار شهری و روستایی، حفظ تنوع زیستی در پهنه دریا و تحقیق در زمینه افزایش تنوع گونه های بومی در آبزی پروری بکارگرفته می شد تا اینچنین همه ساله شاهد کاهش تراکم آبزیان دریایی در زیستگاه های طبیعی خود نباشیم (بر اساس نظر محققین، عمده ترین دلیل در تهدید تنوع زیستی توسط گونه های غیر بومی، کاهش اولیه این تنوع به واسطه صید بی رویه، آلودگی ها، عوامل انسانی و تخریب زیستگاه ها بوده که پس از آن منتج به جایگزینی گونه های جدید Exotic گردیده است).

کشور ایران با توجه به پتانسیل وسیع، تنوع آب و هوایی در استان‌های مختلف، قادر است  به یکی از تولیدکنندگان عمده و مطرح در جهان تبدیل شود. رشد صنعت آبزی پروری در ایران طی سال‌های گذشته میزان تولید آبزیان را از میزان تقریبی ۴۰ هزار تن (آبزیان آب شیرین) در سال ۱۳۶۸ به ۳۷۱ هزار تن در سال ۱۳۹۲ به رسانده است. به این ترتیب مجموعا چهار گونه کپور ماهیان چینی در پرورش ماهیان گرم آبی، یک گونه سرد آبی و یک گونه میگوی وانامی عمده تولیدات آبزی پروری کشور را تشکیل می دهند که همگی از جمله گونه های وارداتی هستند و در عین حال علاوه بر ایجاد تنوع گونه ای در این صنعت، به توسعه اقتصادی این صنعت (و کشور) کمک شایانی کرده اند.

با احتساب گونه فیل ماهی از ماهیان خاویاری تنوع گونه ای آبزیان پرورشی در ایران تنها از هفت گونه پرورشی تشکیل شده است که  با عنایت به اقلیم بسیار مطلوب و متنوع کشور در مقایسه با کشورهایی نظیر چین، تایلند، هند، برزیل، فیلی پین و سایر کشورهای صاحب صنعت آبزی پروری بسیار ناچیز است. برخورداری کشور ایران از منابع آبی شور، لب شور و با شوری پائین، همچنین امکان آبزی پروری دریایی در پهنه ساحلی جنوب و شمال کشور فرصتی بی بدیل و ظرفیتی مثال زدنی در خصوص اشتغال مولد، فقر زدایی، افزایش سهم آبزیان در سفره غذای خانوار وکاهش اتکاء به منابع پروتئینی وارداتی فراهم آورده است که به نظر می رسد اصرار بر عدم اهتمام نسبت به بهره گیری از آن، چیزی جز دورگشتن از هدف سند چشم انداز، و سیاست های اقتصاد مقاومتی  (به عنوان استفاده از تمامی ظرفیت های بالقوه تولید در کشور) دستاوردی در بر نخواهد داشت.

در ادامه ۱۹۰ استاد دانشگاه و فعال حوزه آبزی پروری عنوان کردند: پرورش گونه های سریع الرشد، برخورداری از هزینه تولید پایین تر نسبت به سایر گونه ها و مقاومت در برابر بیماری ها از اولویت های مدیران شیلاتی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است بدین لحاظ، ماهی تیلاپیا به دلیل سرعت رشد بالا،   طعم مطلوب، هزینه اندک تولید، تراکم پذیری در سیستم های پرورشی، نیاز به تعویض آب کم در طول دوره پرورش، سادگی تکثیر و پرورش و دوره رشد کوتاه تر، از اهمیت خاصی برخوردار است. به ویژه بحران جهانی آب، لزوم استفاده از آب های غیر متعارف لب شور و شور ساحلی را بیش از پیش مؤکّد ساخته و در کشورهای با اقلیم خشک و نیمه خشک، به یکی از مبانی تعیین راهبرد تولید و تأمین غذا از این منابع آبی معطوف کرده است.

با توجه به اینکه ماهی تیلاپیا در اکوسیستم های آبی مختلف بسرعت سازگاری پیدا می کند عمده نگرانی های عنوان شده در محافل زیست محیطی، در خصوص احتمال جایگزینی گونه های بومی اکوسیستم با این گونه غیر بومی مطرح گردیده است. مطالعات انجام شده و آمار سازمان جهاني غذا و کشاورزي نشان مي دهد کشور کويت از دهه ۱۹۷۰ ميلادي تحقيق روي ماهي تيلاپيا را آغاز نمود و از سال ۱۹۹۷ توليد تجاري آن در اين کشور آغاز گرديد. پرورش تجاري اين آبزي در کشور عربستان سعودي از سال ۱۹۸۶ و قطر از سال  ۲۰۰۴  شروع شده است.

علی رغم سابقه طولانی توليد پرورشی ماهی تيلاپيا در کشورهای کويت، قطر و عربستان سعودی که در حاشيه خليج فارس قرار دارند و در سال ۲۰۱۳ به ترتيب ۳۰۱، ۵۶ و۳,۷۶۰ تن ماهی تيلاپيای پرورشی توليد کرده اند، تاکنون گزارشی مبنی بر ورود اين گونه به اکوسيستم خليج فارس اعلام و منتشر نشده است، (و در عوض گزارشات مستندی از ورود تیلاپیای زیلی، که گونه ای مهاجم بوده و مورد نظر ما نیست، به آب های درون سرزمینی کشور در جنوب موجود است). شاید به این دلیل که اثبات گردد می توان گونه های غیر بومی را نیز با رعایت اصول کارشناسی و علمی محیط زیست به فرصتی جهت استفاده حداکثری از ظرفیت های سرزمینی تبدیل کرد. امری که شاید سازمان حفاظت محیط زیست در ایران چندان بدان قائل نبوده است.

متأسفانه در این خصوص به نظر می رسد سرعت تصمیم گیری در معرفی تیلاپیا به صنعت آبزی پروری کشور از روندی کند پیروی می کند بطوری که اکنون قریب به هفت سال است، در محدوده بافق یزد محدود شده و به نظر می رسد جلسه هم اندیشی ارزشمند مورخ ۱۰/۸/۹۴ نیز با حضور بزرگان محیط زیست، شیلات و تحقیقات در نهاد محترم ریاست جمهوری، به ادامه فعالیت در بافق یزد محدود و منحصرگردیده است.