مدیریت حج نباید صرفاً در اختیار عربستان باشد

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-جواد حیران نیا-مهدی ذوالفقاری: هافینگتون پست در مطلبی به قلم پروفسور «حسین عسکری» استاد روابط بین الملل دانشگاه جرج واشنگتن، می نویسد که نحوه تعامل «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا با حاکمان عرب خاورمیانه بویژه عربستان سعودی، سبب شکل گیری این دیدگاه نسبت به ایالات متحده می شود که آمریکا نیروئی مزدور است که در قبال پرداخت پول از ما حمایت می کند.

ترامپ اعلام کرده که استعداد خود در امر تجارت را به شغل جدیدش یعنی ریاست جمهوری منتقل کرده و از آنها استفاده می کند اما این انتقال چه عواقبی خواهد داشت؟

در خصوص سیاست خارجی ترامپ در خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس و ایران خبرگزاری مهر گفتگویی با حسین عسکری انجام داده است که در ادامه می آید.

حسین عسکری مشاور وزیر دارایی(۱۹۷۸ میلادی) و پادشاه عربستان(ملک عبدالله) بوده و از او به عنوان معمار اقتصاد عربستان نیز یاد می کنند. بنا بر اعلام «بانک نیویورک» عسکری اولین شخصی در جهان بود که کاهش قیمت نفت به ۴۰ دلار را پیش بینی کرده است.

عسکری استاد تجارت بین‌الملل و امور بین‌المللی دانشگاه جرج واشنگتن آمریکاست. وی رئیس مؤسسه تحقیقات و مدیریت جهانی و رئیس پیشین دپارتمان تجارت بین‌الملل دانشگاه جرج واشنگتن بوده است. زمینه تخصصی و بحث‌های او در دانشگاه جورج واشنگتن بر اقتصاد، توسعه سیاسی و انسانی در خاورمیانه، اختلافات و جنگ‌ها در خاورمیانه، اقتصاد سیاسی نفت و اقتصاد اسلامی متمرکز است.

از سوابق اجرایی وی می توان به دو و نیم سال فعالیت در هیئت اجرایی صندوق بین‌المللی پول اشاره کرد. او در زمینه‌ سیاست‌توسعه اقتصادی، سیاست‌های نفتی و اقتصاد و تجارت بین‌الملل مشاور وزیران دارایی، روسای بانک‌های مرکزی، وزیران نفت و دیگر مقامات در خلیج فارس بوده است. در گذشته مشاور نهادها و شرکت‌هایی نظیر سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، بانک جهانی، صندوق سرمایه‌داری کشورهای در حال توسعه  (IFU)، سازمان ملل متحد و... بوده است.

حسین عسکری ۲۰ کتاب، شش رساله، بیش از ۱۰۰ مقاله‌ و... درباره‌ تحولات اقتصادی در خاورمیانه، اقتصاد اسلامی، تجارت و اقتصاد بین‌الملل، اقتصاد کشاورزی، اقتصاد نفت و تحریم‌های اقتصادی  منتشر کرده است. وی سابقه تدریس در دانشگاه‌های تگزاس در آستین، دانشگاه تافتس آمریکا، دانشگاه MIT، دانشگاه جانز هاپکینز و دانشگاه کلارک را دارد. «جهانی شدن و مالیه اسلامی»(انتشارات جان ویلی اند سانز)، «ثبات مالیه اسلامی» (انتشارات جان ویلی اند سانز)، «اسلام و راه بشر و توسعه اقتصادی» (انتشارت پلگریو مک میلان) از جمله آثار او به شمار می‌روند.

* شما در مقاله ای در «هافینگتون پُست» چنین استدلال کردید که دونالد ترامپ به مزدور برخی کشورهای عربی از جمله عربستان تبدیل شده است؛ به نحوی که در مقابل دریافت پول به تنظیم سیاست های خود مقابل ایران مبادرت می نماید. به نظر شما چنین سیاستی تا کجا پیش می رود؟

ترامپ اعلام کرده است که از عربستان مقابل ایران و هر کشور دیگری مادامیکه هزینه آن را پرداخت کند، دفاع می کند. چنین سیاستی همانند روش و سیاست یک مزدور است. این موضوع را همه ما به خوبی می دانیم. اما درباره اینکه چنین سیاستی تا کجا پیش می رود؛ نامشخص است.

به عقیده من اگر مناقشه ای با ایران پیش بیاید، ترامپ به کمک سعودی ها خواهد آمد. حتی فکر می کنم، بر این اساس، عربستان تعمداً ماجرائی را با ایران به راه می اندازد؛ مثلاً ساقط کردن یک هواپیما و یا حمله به قایقی در خلیج فارس. حتی ممکن است در ابوموسی و یا جزایر تنب حادثه آفرینی کند تا از این طریق آشکارا پای ناوگان آمریکا را به اینگونه ماجراها باز کرده و ایران را در کانون حساسیت ها قرار دهد.

حتی به نظر من در صورتی که تحرّکی داخلی برای براندازی آل سعود مثلاً از طریق کودتا نیز به وقوع بپیوندد، بازهم ترامپ برای حمایت از آل سعود به میدان می آید. در این مورد نیز چنین استدلال خواهد شد که کودتا به کمک ایران حادث شده و یا منشعب از اقدامات تروریستی بوده است.

آل سعود در دوران ریاست جمهوری ترامپ احساس امنیت و آرامش زیادی می کند

فکر می کنم، آل سعود در دوران ریاست جمهوری ترامپ احساس امنیت و آرامش زیادی می کند. به نقض حقوق بشر توسط عربستان هم اشاره ای نمی شود. آل سعود معاملات تجاری غیرمستقیمی با ترامپ دارد. سعودی ها او را به خوبی می شناسند و لذا می دانند که با حربه پول (و یا با وعده های اعطای پاداش پس از زمان کناره گیری وی از قدرت) می توانند امنیت خود را خریده و در صورت جنگ با ایران از حمایت ترامپ به عنوان یک متحد برخوردار شوند.

در واقع برای آل سعود اکنون بهترین زمان برای آغاز جنگ با ایران است؛ چرا که از حمایت های آمریکا و دستِ یاری (رژیم) اسرائیل اطمینان یافته است. ما در مقطع زمانیِ پرمخاطره ای به سر می بریم.

* در آستانه نزدیک شدن به سالگرد جنگ یمن و حمله ائتلافی به سرکردگی عربستان به این کشور به سر می بریم. چرا آمریکا در مقابل یمن کوتاه آمده است؟

به عقیده من ترامپ برای تثبیت ریاست جمهوری خود به ماجراجوئی های خارجی نیاز دارد. یمن یا حتی مبادرت به یک جنگ در خلیج فارس می تواند بهترین موقعیت برای وی باشد. ترامپ از عربستان حمایت می کند و تهران را عقب می نشاند. البته به یاد داشته باشید که ایران در مقایسه با عربستان در آمریکا از محبوبیت کمتری برخوردار است.

* آیا خاندان سعودی لیاقت مدیریت حرمین شریفین را دارند؟

سعودی ها دوران سختی را در این مورد پشت سر گذاشته اند. اما در این امور رو به بهبود هستند. برای من موضوع بزرگتر این است که آن ها ۱۴۰۰ سال میراث اسلامی را نابود کرده اند و این مسأله ای است که بازگشت ناپذیر است. آل سعود منازل متعلق به اهل بیت پیامبر(ص) و یاران ایشان را ویران کردند و به جای آن به ساختن برخی اماکن و یا هتل های مجلل اقدام نمودند.

سعودیها ۱۴۰۰ سال میراث اسلامی را نابود کرده اند

این قبیل کارهای آن ها جزء اسلامی که من می شناسم نیست. این چنین تجملی! با اتاق ها و سوئیت هائی که چندین هزار دلار هزینه برای هر شب اقامت دربر داشته و باعث می شود تا اغناء از بالا به پائین به کعبه نگاه کنند؛ در حالیکه زّوار فقیر در فلاکت زندگی کنند.

اسلام تماماً درباره مشارکت و عدالت است و با زندگی مسرفانه برای تعداد معدودی از افراد در برابر فقر و تهی دستیِ عده کثیری از مردم در تعارض است.

* با توجه به رویکرد سیاسی آل سعود و روحیه حاکم بر تفکر وهابی این خاندان، آیا بهتر نیست اداره این اماکن اسلامی در اختیار مسلمانان باشد و به عنوان نمونه از طریق سازمان کنفرانس اسلامی صورت پذیرد؟

بله. این امر می تواند دست کم توسط کمیته منتخبی از مسلمانان به منظور نظارت و یا حداقل ارائه مشاوره به انجام برسد. در حالیکه ۱.۷ میلیارد مسلمان نظاره گر رویدادی به مهمی حج هستند، پادشاه عربستان نباید به هر شکلی که مایل است در این باره تصمیم سازی و اقدام کند.

البته در این مورد هم باید رویکرد محتاطانه ای را اتخاذ نمود. سازمان کنفرانس اسلامی در سال های اخیر به سوی عربستان گرایش یافته است. به همین دلیل نیز، کمیته مدیریتی و یا مشورتیِ تشکیل شده نباید قرابت یا وابستگی به هیچ یک از کشورها یا گروه ها داشته باشد.

* چرا ترامپ علیرغم انتقادهای تندی که از عربستان در کارزار انتخاباتی خود داشت، پس از ریاست جمهوری به تغییر مواضع در برابر سعودی ها پرداخت؟

همانطور که گفتم، عربستان در آمریکا با مقبولیت عمومی مواجه نیست؛ لذا ترامپ در فعالیت های تبلیغاتی خود این کشور را آماج حملاتش قرار داد تا بتواند آراء بیشتری را کسب کند. اما توجه داشته باشیم که ریاض پول دارد؛ لذا اکنون و به ویژه زمانی که ترامپ از قدرت کنار رود؛ وی و خانواده اش می توانند معاملات سودمندی را با سعودی ها به انجام برسانند. به همین دلیل ترامپ نیز اکنون از سعودی ها با چشم طمع به معاملات تجاری بالقوه حمایت می کند.

ریاض پول دارد؛ ترامپ هم تاجر است

مطلب دیگری را باید در اینجا به بحث اضافه کنم؛ موضوعی که ۲۵ سال است درباره ایران گفته ام. ایران از طریق رشد و رونق اقتصادی است که می تواند در جهان به یک قدرت مبدل شود. متأسفانه ایران نتوانسته است آنچنان که می بایست، به رشد و توسعه اقتصاد خود اهتمام ورزد. این کشور سالها فرصتِ پس از جنگ در برابر عراق را به خوبی استفاده نکرد. ایران در طول این سال ها به ایجاد نهادهای مورد نیاز خود اقدام نکرد. اگر ایران چشم انداز بلند مدت و معقولی را برای تغییر اقتصاد و نظام اجتماعی خو ترسیم نکند، به لحاظ اقتصادی به رتبه بالائی دست نخواهد یافت.

* رویکر ترامپ مقابل ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟ چه عواملی بر رویکرد ترامپ در خصوص ایران تأثیرگذار خواهند بود؟

همانطور که در بالا به آن اشاره کردم، ترامپ از شورای همکاری خلیج فارس حمایت می کند. وی این کار را تنها به این دلیل انجام می دهد که آن ها پول داشته و می توانند هزینه این حمایت را بپردازند. به عقیده من در این میان، ترامپ هرکاری که لازم باشد برای جداسازی عراق از ایران انجام خواهد داد. عراق نیز باید تصمیم خود را بگیرد؛ یا باید با ایران متحد شود و یا با آمریکا. این امر گزینه سختی را پیش روی عراق قرار خواهد داد.  

ترامپ هرکاری که لازم باشد برای جداسازی عراق از ایران انجام خواهد داد

آمریکا همچنین ممکن است خواستار کاهش نفوذ ایران در لبنان نیز شود.  ایران در آمریکا محبوب نیست. شورای همکاری خلیج فارس نیز مایل به ضعف ایران است. آن ها نگرانند که ایران ظرف ۱۰ سال آینده ممکن است بتواند آزادانه به تولید کلاهک های هسته ای اقدام نماید. به همین دلیل است که شورای همکاری خلیج فارس احتمالاً الان را بهترین زمان ممکن برای کاستن از نفوذ ایران در منطقه به واسطه حضور ترامپ در کاخ سفید تلقی می کند.