خبرگزاری مهر-گروه هنر-نیوشا روزبان: سی و پنجمین جشنواره جهانی فیلم فجر به دبیری سیدرضا میرکریمی از اول تا هشتم اردیبهشت ماه سال جاری در تهران برگزار شد و این دومین تجربه دبیری این سینماگر در این جشنواره بود.
با پایان این رویداد سینمایی با رضا میرکریمی درباره این جشنواره به گفتگو نشستیم که وی در بخشی از صحبت های خود به این مساله اشاره کرد که جشنواره جهانی فیلم فجر باید همچنان به صورت مستقل برگزار شود که البته این استقلال به این معنا نیست که همسو با سیاست های نظام نباشد.
این کارگردان سینما همچنین تاکید کرد که جشنواره جهانی فیلم فجر یک دورهمی برای اهالی سینما است تا کنار هم بنشینند و درباره سینما گفتگو کنند. دبیر سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر معتقد است که در حال حاضر هیچ دلیل منطقی برای تغییر مدیریت این جشنواره وجود ندارد که توضیحات بیشتر را با هم در گفتگو می‌خوانیم.
*آقای میرکریمی، با توجه به تجربه سال گذشته جشنواره جهانی فیلم فجر ارزیابی‌تان از سی و پنجمین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر در مقایسه با دوره قبل چیست؟
-برای ارزیابی دقیق این دوره از جشنواره جهانی فیلم فجر نسبت به سال گذشته کمی زود است، اما اگر بخواهم نسبت به مشاهدات خود اظهارنظر کنم باید بگویم که جشنواره منظم تر و هدفمندتر از سال گذشته برگزار شد و در انتخاب فیلم ها و مهمانان و برگزاری ورک شاپ ها برنامه ریزی دقیق تری انجام شده بود و فکر می کنم به بسیاری از اهداف خود در این دوره از جشنواره رسیده ایم.
موضوع مهمی که در این دوره نسبت به دوره گذشته موفق تر بودیم و تیم برگزاری در آن به خوبی عمل کرد، تثبیت جشنواره به عنوان یک رویداد مهم فرهنگی در تقویم سالانه کشور است. با اظهارنظرهایی که در طول برگزاری جشنواره جهانی فیلم فجر از سوی افراد مطرح و کسانی که مسایل فرهنگی را دنبال می کنند، شنیدیم و در کنار افزایش استقبال قابل توجه مخاطبان نسبت به سال گذشته می توان گفت جشنواره جهانی فیلم فجر قدم های بلندی برداشته تا بتواند جایگاه خود را در بین جشنواره های بین المللی که در سطح جهان برگزار می شود، بدست آورد.
*برخی از مهمانانی که در این دوره از جشنواره جهانی فیلم فجر حضور داشتند، معتقد بودند که تعداد فیلم های ایرانی تعدادشان کم است و آنها علاقمند هستند تا بیشتر آثار ایرانی را ببینند. نظر شما در این باره چیست؟
-فکر می کنم این اظهارنظر فقط از سوی میشل فرودون منتقد سینمایی مطرح شده است در حالیکه ما ۳۵۰ مهمان خارجی داشتیم که هیچکدام از آنها این نظر را نداشتند. من به عنوان دبیر این جشنواره تقریبا با همه مهمانان خارجی صحبت کردم و هیچ کدام چنین نظری نداشتند.
ما نزدیک به ۴۰ فیلم ایرانی را در بخش بازار نمایش دادیم و اولویت تماشای فیلم در سینما به مهمانان خارجی داده شده بود. مهمانان خارجی چه در جشنواره فجر بهمن ماه و چه در اردیبهشت ماه در جشنواره فجر حضور پیدا کنند همین تعداد ۴۰ فیلم ایرانی را می‌بینند در نتیجه از نظر من این اشکال به جشنواره وارد نیست، علاوه بر آن اگر ما در ایران یک مهمانی بدهیم که خارجی ها بیایند و فقط فیلم ایرانی ببینند چندان به اهداف ملی و داخلی جشنواره توجه نکرده ایم و انگار به تعدادی مهمان که از خارج از ایران می آیند خدماتی می دهیم تا در یک هفته فیلم شرکت کنند. در چنین شرایطی جشنواره ما دیگر یک جشنواره کامل نخواهد بود و چنین نگاهی سبب می شود به اهداف خود که مهمترین آن ارتقای سینمای کشور است دست پیدا نکنیم. در نتیجه باید بگویم مسیری که برای جشنواره جهانی فیلم فجر در نظر گرفته شده است کاملا درست است.
اینکه مهمانان فقط بخواهند در ایران فیلم ایرانی ببینند دیگر نیازی به برگزاری جشنواره ای به این بزرگی نیست و می توان تنها یک هفته فیلم برگزار کردباز هم تاکید می کنم چنین اشکالی به جشنواره وارد نیست چرا که ما فیلم های ایرانی را در جشنواره نمایش می دادیم و مهمانان خارجی هم فیلم ها را می دیدند و مهمانان خارجی از فیلم های غیر ایرانی که نمایش داده شد نیز استقبال کردند و از دیدن آنها راضی بودند. ما ذائقه ای را در انتخاب فیلم ها به کار بردیم که برای مهمانان خارجی جذاب بود و فیلم هایی را در این جشنواره دیدند که پیش از این فرصت دیدن آن را نداشتند. این مساله برای ما غرورانگیز است که جشنواره ای برگزار کردیم که در آن مجموعه ای از سینمای جهان را با ذائقه و سلیقه خود انتخاب کردیم و کسانی که به ما اعتماد دارند و علایق آنها شبیه ما است می توانند در این جشنواره فیلم های مورد علاقه خود را ببینند. اینکه مهمانان فقط بخواهند در ایران فیلم ایرانی ببینند دیگر نیازی به برگزاری جشنواره ای به این بزرگی نیست و می توان تنها یک هفته فیلم برگزار کرد.
البته این را هم باید بگویم که در این دوره از جشنواره در بخش ویدئو لایبرری ۶۰۰ فیلم ایرانی کوتاه و بلند که طی سه سال گذشته ساخته شده بود به نمایش درآمد که با استقبال خوبی از سوی مهمانان خارجی مواجه شد.
*یک جشنواره برای جهانی شدن نیازمند استقلال است این درحالی است که در ایران به دلیل مدیریت های سلیقه ای و همچنین تغییر مدیران هر بار سیاست جدیدی برای سینما و در کنار آن جشنواره ها در نظر گرفته می شود. فکر نمی کنید با چنین شرایطی رسیدن به اهدافی که برای جشنواره جهانی فیلم فجر درنظر گرفته اید دشوار است؟
-این خود ما هستیم که باید فضای امنی را برای کاری که انجام می دهیم فراهم کنیم و باید با پشتکار و ایده های جدیدی که به کار می بریم و با شکل ارائه ایده ها و انجام آنها فضایی را ایجاد کنیم که اجازه دخالت های سلیقه ای را کم کند. بی شک مشارکت اهالی سینما در برگزاری جشنواره ای با این ابعاد به مردمی و حرفه ای شدن آن کمک می کند و در نهایت به استقلال آن می انجامد. این استقلال به این معنا نیست که یک جشنواره به دور از اهداف نظام و در مخالفت با برخی از سیاست های دولت قدم بردارد، بلکه این استقلال کمک می کند تا حس مشارکت افزایش پیدا کند و در کنار آن شرایطی را ایجاد کند تا جشنواره برنامه های درازمدت تری را مدنظر داشته باشد و یک راهبرد استراتژیک را برای خود طراحی کند و با تغییرات فصلی و موسمی که در سیستم مدیریتی پیش می آید، آسیبی به آن وارد نشود.
*با توجه به اینکه با پایان هر جشنواره‌ای این سوال پیش می آید که دبیر آن ابقا می‌شود یا باید منتظر تغییر دبیر بود حال در چنین شرایطی شما خودتان تمایل دارید به عنوان دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر به کارتان ادامه دهید؟
-حتما اولویت اول برای خودم فیلم ساختن است و تلاش می کنم که این فرصت را ایجاد کنم، اما حرکتی که برای این جشنواره شروع کرده ام به تنهایی نبوده است که بخواهم به تنهایی تصمیم بگیرم و آن را قطع کنم. ما یک تیم هستیم که ۲ سال است برای جشنواره جهانی فیلم فجر کار می کنیم و از ابتدا هم قرار بود اگر مانعی وجود نداشته باشد و اگر حمایت شویم تا زمانی که این جشنواره را به یک نقطه قابل اتکا و مطمئن نرسانیم کار خود را ادامه دهیم.
ما بلافاصله پس از پایان جشنواره ارزیابی های خود را خواهیم داشت و اولین جلسه مدیران جشنواره را تعیین کرده ایم تا هر کس گزارش واحد خود را مطرح و نقص های آن را برطرف کند و در نهایت به این نتیجه برسیم که برای دوره بعدی چه مسیری را باید پیش ببریم، اما اینکه چه اتفاقاتی در آینده رخ دهد و با توجه به اینکه بسیاری از مسائل تحت اختیار ما نیست، نمی توانم پیش بینی کنم چه چیز پیش روی ما است.
* پس از مراسم اختتامیه خبرنگاران از رییس سازمان سینمایی و وزیر ارشاد درباره ابقای شما به عنوان دبیر سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر سوال کردند که جواب صریحی دریافت نکردند.
تغییری در سیاست های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و البته سازمان سینمایی درباره جشنواره جهانی فیلم فجر ندیده ام و نمی‌دانم این سوءتفاهم چگونه بوجود آمده است-رابطه من و آقای حیدریان یک رابطه دوستانه و رفاقتی قدیمی است و آنچه که حضوری از وی شنیده ام این است که بسیار حامی حرکت جشنواره جهانی فیلم فجر هستند و تغییری در سیاست های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و البته سازمان سینمایی درباره جشنواره جهانی فیلم فجر ندیده ام و نمی دانم این سوءتفاهم چگونه بوجود آمده و یا چه چیزی گفته شده است که چنین مساله ای تعبیر شده است. البته این را باید بگویم که آقای حیدریان در این زمینه تصمیم گیرنده هستند و ما بلافاصله با وی جلسه می گذاریم تا از نقطه نظرات وی نسبت به جشنواره آگاه شویم ولی به نظرم نمی رسد که اتفاق ویژه ای رخ دهد چراکه آنچه که من از رییس سازمان سینمایی و کارشناسان دیگر شنیده ام این است که جشنواره جهانی فیلم فجر در مسیر درستی قرار گرفته است.
* با تمام هزینه های مادی و معنوی که برای برگزاری مستقل جشنواره جهانی فیلم فجر شده است و با توجه به برنامه ای که شما به عنوان دبیر این جشنواره طی ۲ سال گذشته دنبال کرده اید، اگر ناگهان از شما بخواهند که دیگر به عنوان دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر فعالیت نکنید و یا اگر بخواهند دوباره بخش ملی و جهانی را ادغام کنند، تکلیف تمام این تلاش‌ها و هزینه ها چه می شود؟
-فکر می کنم بهتر است در حال حاضر راجع به آن صحبت نکنیم. فکر می کنم هر اتفاقی باید دلایل منطقی خود را داشته باشد و من فعلا دلیل جدی برای چنین تغییری نمی بینم.
*برخی معتقد بودند که جشنواره جهانی فیلم فجر امسال بیشتر تبدیل به یک دورهمی سینماگران شده بود. هرچند پیش از این گفته بودید که در این جشنواره به دنبال کم کردن فاصله ها هستید ولی آیا این میزان ایجاد فضای دورهمی هم مدنظرتان بود؟
-برای من خیلی خوشحال کننده است که چنین اتفاقی در این جشنواره رخ داده است چراکه یکی از اهداف اصلی ما این بود که چنین دورهمی را در جشنواره جهانی فیلم فجر ایجاد کنیم. خلاصه کردن جشنواره در این معنا که جشنواره محلی برای نمایش فیلم ها است یک اشتباه محض است. از نظر من جشنواره یک آیین و محلی مناسب برای تعامل فرهنگی و دورهمی اهالی و کارشناسان سینما است. معتقدم جشنواره ها براساس ذائقه های مختلف شکل می گیرد و این گردهمی ها و دورهمی ها نیز براساس سلایق همسو با جشنواره شکل می گیرد و از این جهت اتفاقا هدفی است که بسیار دنبال آن بودیم و از طراحی فضای کاخ و ابعاد مختلف جشنواره مشخص است که ما به دنبال این بودیم که نشست ها و گپ و گفت ها هرچه بیشتر از تشریفات عاری تر باشد و تبدیل به یک گپ و گفت دوستانه شود.
*در طول برگزاری بخش بازار جشنواره جهانی فیلم فجر، اظهارنظرهای مختلفی مبنی بر اینکه بازار باید برمبنای عرضه و تقاضا شکل بگیرد، داشتیم و اینکه در این دوره از بازار تعداد فروشندگان از تعداد خریداران خارجی کمتر است و این خود می تواند به بازدهی بازار لطمه بزند. چه زمانی می توان به یک استاندارد مناسب در برگزاری این بازار دست پیدا کرد؟
-اینکه در ادوار مختلف شکل بازار فیلم تغییر کرده است، گاهی ایرانی ها بودند، گاهی خارجی ها بودند، گاهی کشورهای منطقه حضور داشتند و گاهی همه کشورهای جهان بودند یک بحث جداگانه ای است. استاندارد یک بازار این است که برگزارکنندگان آن فضایی را ایجاد کنند تا در آن امکان کسب و کار و خرید و فروش آثار سینمایی وجود داشته باشد. اینکه یک بازار در یک دوره ای موفق و در دوره ای دیگر ناموفق است به عوامل مختلفی بستگی دارد و ممکن است برگزارکننده هیچ نقشی در این فراز و نشیب ها نداشته باشد. به عنوان مثال امسال در بازار فیلم «پوسان» شرکت کردم این بازار جزو بازارهای بسیار مهم در آسیای دور است و بسیاری از کمپانی ها از سراسر جهان در این بازار حضور پیدا می کنند، مساله که در این دوره از بازار رخ داد این بود که بسیاری از شرکت کنندگان از این مساله شاکی بودند که اتفاق همیشگی در این بازار رخ نداده و نتوانسته اند به ایده آل خود برسند و هزینه های غرفه داری و آمد و رفتن آنها تامین نشده است.
اگر ما بخواهیم این مساله را از زاویه خود نگاه کنیم، بازار فیلم جشنواره در ۲ سال اخیر مشتریانی داشته که حاضرند هزینه های خود را برای حضور در این بازار بپردازند. وقتی کسی حاضر است هزینه کند و در این بازار حضور یابد حتما منافعی از این بازار نصیبش می شود چرا که امروز در شرایطی قرار نداریم که یک بنگاه فروش فیلم و یا یک پخش کننده بین المللی چند سال متوالی هزینه کند و در بازاری حضور پیدا کند که هیچ آورده اقتصادی برایش ندارد. حضور کمپانی های مختلف در بازار فیلم ایران علامت بسیار خوبی است اما اگر بخواهیم خیلی دقیق تر بررسی کنیم موارد پیچیده ای را باید مورد توجه قرار دهیم چرا که پیچیدگی هایی که در مسائل اقتصادی ایران وجود دارد خود داستانی است، مانند اینکه بسیاری از معاملاتی که در بخش خصوصی انجام می شود نه شفاف است و نه می توان آماری درست از آن گرفت که این مساله در بازار فیلم نیز وجود دارد.
برای عرضه محصولات منطقه به دنیا قطعا مناسب تر از ما وجود ندارد و بازار فیلم ایران همان جایی است که اگر کسی بخواهد محصولات سمعی بصری منطقه را خریداری کند باید به این بازار مراجعه کنداستقبالی که برای حضور در بازار و رقابتی که برای گرفتن غرفه در این بازار وجود داشت خود پارامتر بسیار خوبی است و باید آن را دنبال کرد. یکی دیگر از مسائلی که باید به آن توجه کنیم ثبات سیاست در برگزاری بازار فیلم است و نباید زیاد سیاست ها و فرم برخورد خود با بازار را تغییر دهیم و هر روز نقشه ای جدید بکشیم که نسبت به دوره قبل متفاوت باشد. اگر بتوانیم چند سال با ثبات این بازار را برگزار کنیم، موفق خواهیم شد چرا که ایران جای مناسبی برای برگزاری بازار فیلم است، یعنی برای عرضه محصولات منطقه به دنیا قطعا مناسب تر از ما وجود ندارد و بازار فیلم ایران همان جایی است که اگر کسی بخواهد محصولات سمعی بصری منطقه را خریداری کند باید به این بازار مراجعه کند. با توجه به اینکه سرعت مصرف در سینما بالا رفته است ما باید نقش جدی تری در پیوند زدن آسیای دور و غرب به منطقه بازی کنیم.
*آنچه که از بازار فیلم ایران مشخص است، این است که بعد از گذشت ۲۰ دوره همچنان در مرحله آزمون و خطا قرار دارد. فکر نمی کنید باید این مرحله پشت سرگذاشته شود تا بازار فیلم ایران با پتانسیلی که دارد بازدهی خوبی به همراه داشته باشد؟
- از نظر من اگر جشنواره به اهالی سینما با یک دوراندیشی جدی سپرده شود می تواند سیاست های درازمدت تری را دنبال کند، تا اینکه تغییرات مدیریتی دائم سیاست ها را تغییر دهد. این مساله که شما به آن اشاره می کنید نتیجه تغییرات موسمی و سلیقه ای است و اینکه جشنواره به شدت وابسته به سیستم دولتی است و به همین دلیل دست خوش چنین تغییراتی می شود. اگر ما بتوانیم مسیر امروز خود را در آینده دنبال کنیم می توانیم آن را کامل تر کنیم و دیگر مسیر عکس نخواهیم رفت چرا که باید به دنبال رفع ضعف های خود باشیم.
*در این دوره از جشنواره جهانی فیلم فجر با افزایش فضای نمایشی همراه بودیم. تجربه نمایش فیلم‌ها در سینما فلسطین و سینما فرهنگ چگونه بود و آیا در دوره بعدی این جشنواره فضای نمایشی افزایش پیدا می کند یا خیر؟ یادمان باشد جشنواره فیلم فجر از همین گستردگی برنامه‌ها و بخش‌هایش لطمه خورد.
-آنچه که برای ما مهم است این است که توسعه کمّی کاملا مبتنی بر تقاضا باشد که اگر اینگونه نباشد چنین گستردگی ارزش ندارد. ما دنبال این نیستیم که شو و یا کارناوال راه بیندازیم و یا ویترینی داشته باشیم که در آن محصولی برای فروش وجود نداشته باشد. در واقع اصل برای ما جوهره نخبه گرایی جشنواره است. از نظر من جشنواره باید نخبه گرا باشد، باید جمعیت هدف جشنواره جهانی فیلم فجر مشخص باشد و در ادامه مردم از تبعات این جشن علمی و فرهنگی هدفدار استفاده کنند به همین دلیل باید این مساله را هدفمند دنبال کنیم.
امسال تجربه سینما فلسطین بسیار موفق بود و تجربه سینما فرهنگ اصلا موفق نبود که البته ما هم نمی توانستیم برای این سینما کاری کنیم و تنها فیلم های جشنواره را در آن نمایش دادیم. موفق نبودن تجربه سینما فرهنگ به این دلیل بود که این سینما تنها برای نمایش فیلم برای کسانی که عضو باشگاه نبودند و می خواستند بلیت روزانه خریداری کنند در نظر گرفته شده بود و با توجه به اینکه تبلیغاتی هم برای آن نشده بود نتیجه آن چندان برای ما مطلوب نبود. این درحالی است که سینما فلسطین هم ورک شاپ های علمی بسیار خوبی در آن برگزار شد و هم نمایش های خوبی را در آن تجربه کردیم و هم کمک حال ما برای پردیس چهارسو بود.
نکته دیگری که باید بدان اشاره کنم این است که اگر ترافیک پردیس چهارسو را کنترل نکنیم، با توجه به فضای اندک آن دیگر به اهدافمان که نزدیک شدن آدم ها و گپ زدن و تعامل فرهنگی بین آنها است آسیب وارد می شود. اگر در پردیس چهارسو ازدحام زیاد شود مهمانان خارجی و داخلی ما نمی توانند در یک فضای امن با یکدیگر گپ و گفت داشته باشند.
فکر می کنم باید بعد از ارزیابی دقیق جشنواره و کارهایی که می خواهیم در طول سال انجام دهیم درباره گسترش فضای نمایشی آن فکر کنیم.
*به نظر می‌رسد جشنواره‌های سینمایی در ایران نیازمند یک پردیس تخصصی هستند. نظر شما چیست؟
-قطعا یک نیاز بسیار مبرم به کاخ جشنواره وجود دارد. زمانی که از کاخ جشنواره نام می بریم، ممکن است با هدف برگزاری جشنواره جهانی فیلم فجر ساخته شود اما محلی است که می توان همایش های فرهنگی را در طول سال در آن برگزار کرد. کمی خنده دار است که در کشور ما با این قدمت فرهنگی و پایتخت کشورمان با این جمعیت بزرگ ۱۳ میلیون نفری، زمانی که بخواهیم یک اختتامیه برگزار کنیم در تالار وحدت با ۸۰۰ صندلی و در شرایطی که برای ۵۰ سال پیش است این کار را انجام دهیم. علاوه بر آن یک رویداد بین المللی که تنها افتتاحیه و اختتامیه نیست، ما برای برگزاری جشنواره ای مانند جشنواره جهانی فیلم فجر حداقل به ۱۵ سالن سینما نیازمندیم. حتی می توانم بگویم به یک سالن سینمای ۱۵۰۰ نفره استاندارد برای نمایش فیلم و برگزاری افتتاحیه و اختتامیه نیاز داریم. همین طور نیازمند سالن هایی هستیم که بتوانیم به درستی در آن ورک شاپ برگزار کنیم. در حال حاضر این نشست ها در سالن های سینما برگزار می شود که اصلا مناسب این کار نیست. علاوه بر آن نیازمند فضاهایی برای گالری، دیدارهای عمومی و بازار هستیم. یکی از مسائلی که ما با آن مواجه بودیم این بود که تقاضا برای حضور در بازار فیلم ایران بسیار زیاد بود و ما فضای کافی برای آن نداشتیم چرا که بیشتر از این و بزرگتر از این جا برای برگزاری بازار نداریم. در واقع می توان گفت برای این بخش محدودیت فضا داریم نه محدودیت برنامه ریزی و اجرا. همه این موارد نیازمند یک فضای درست و آبرومندی است که شان کشور و فرهنگ و سینمای ما در آن دیده شود.
*شما مشاوران مختلفی در جشنواره داشتید که از بین آنها شنیدن نام محمدرضا عباسیان از مدیران دولت دهم که از مخالفان جدی سیاست‌های سینمایی دولت یازدهم است باعث تعجب برخی منتقدان شد.
-ما یک تیم ۳۰ نفره مشاوران انتخاب فیلم برای جشنواره در نظر گرفتیم که محمدرضا عباسیان در کنار دیگر دبیران سابق جشنواره فیلم فجر یکی از افراد مجموعه مشاوران انتخاب فیلم در این دوره از جشنواره جهانی فیلم فجر بود. همچنین عباسیان در بخش خرید و فروش فیلم های خارجی فعال بوده است و سابقه خوبی در این زمینه دارد پس می توانست در فهرست مشاوران من قرار گیرد تا تنوع سلیقه در انتخاب فیلم وجود داشته باشد و فقط نوعی خاص فیلم روی میز من نیاید. تنوع مشاور در این بازار سبب شد تا سلیقه های مختلف در این جشنواره راضی باشند.
نظر شما