خبرگزاری مهر، گروه استانها: شاید بسیاری از مردم ایران از وجود کتابخانه عظیمی در شهر قم با خبر نباشند، اما آنچه که آدمی در بازدید از این کتابخانه مشاهده می‌کند چیزی شبیه به یک معجزه است.
به همراه مسئول روابط عمومی کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی به سمت مخزن کتابهای خطی می‌رویم، چند دقیقه‌ای را باید پشت درب این مخزن صبر کرد تا نگهبانان درب ورودی آن را باز کنند و اندکی از گازهای نگهدارنده‌ای که در فضای داخلی مخزن پراکنده شده است کاسته شود.
وارد مخزن نسخه‌های خطی این کتابخانه که می‌شویم تا چشم کار می‌کند، انبوه کتابهای خطی را مشاهده می‌کنیم که اگر قرار باشد به هر کدام از آن‌ها نگاه گذرا داشته باشیم ماه‌ها و یا سال‌ها باید وقت صرف آن کرد.
این کتابهای خطی ما را به عمق تاریخ می‌برد و برخی از آن‌ها که قدمتشان به قرن‌ها می‌رسد ثابت می‌کند در زمانی که اروپاییان چیزی از فرهنگ و تمدن نمی‌دانستند و جز جنگ و وحشی‌گری به چیز دیگر فکر نمی‌کردند، مسلمانان و ایرانیان با کتاب عجین بودند و در علوم مختلف سر رشته داشتند.
در این کتابخانه هفت طبقه‌ای، وجود نسخه‌های متنوع خطی با تهذیب‌های خیره کننده از قرآن کریم، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و حتی سایر کتب آسمانی همانند زبور حضرت داوود که ۸۰۰ سال قدمت دارد و بر روی پوست بز به نگارش در آمده و نیز دعاهایی از انجیل به خط لاتین در قطع بسیار بزرگ که در هفت سده قبل بر روی پوست حیوانات نوشته شده، آدمی را به شعف می‌آورد.
کتابخانه قرآنی با قدمت ۱۳۰۰ سال
قدیمی‌ترین کتاب خطی این مجموعه متعلق است به قرآن کریم با قدمت هزار و ۳۰۰ سال که خطوط آن منصوب به حضرت علی بن موسی الرضا (ع) است.
مدیر روابط عمومی و امور بین الملل کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وجود یکی دیگر از قدیمی‌ترین نسخه خطی قرآن کریم در این کتابخانه اظهار داشت: این نسخه قرآن کریم مربوط به نیمه اول قرن دوم هجری است که در شرق آفریقا و به خط کوفی و بر روی پوست بز کتابت شده که از ویژگی‌های این نسخه آن است که نقطه ندارد و تنها اعراب گذاری شده است.
قرآن کریم با قدمت هزار و ۳۰۰ سال در این کتابخانه وجود دارد که خطوط آن منصوب به امام علی بن موسی الرضا (ع) است
محمدحسین اوسطی اضافه کرد: قدیمی‌ترین نسخه دیگری از قرآن کریم نیز در این کتابخانه وجود دارد که متعلق به سال ۳۹۲ هجری و توسط علی ابن هلال و به خط نسخ کتابت شده است و دو قرآن دیگر نیز به خط کوفی ایرانی و دیگری به خط مغربی که متعلق به قرن چهارم هجری به نگارش در آمده است در این کتابخانه نگهداری می‌شود.
وی با بیان اینکه قرآن‌های خطی موجود در این کتابخانه در اندازه‌های مختلف و دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند افزود: قرآن‌های موجود در ابعاد بزرگ و در قطع سلطانی تا کوچک‌ترین آن در قطع امامه‌ای و بازوبندی که پهلوانان به بازو می‌بستند و با ابعاد ۴ در ۵ سانتی متر وجود دارد.
وجود قرآنی که با یال اسب نوشته شده است
مدیر روابط عمومی و امور بین الملل کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی به وجود برخی دیگر از قرآن‌های نفیس کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی نیز اشاره کرد و افزود: تعداد چهار قرآن به صورت رولی به طول ۳ و یا ۴ متر و با استفاده از یال اسب نوشته شده و در یکی دیگر از قرآن‌ها اسامی ائمه معصومین (ع) با رنگ سفید در وسط نوشته شده و آیات قرآن در پیرامون آن نگاشته شده‌اند و قرآن دیگری، آیت الکرسی در وسط و بقیه آیات در اطراف آن نوشته شده است.
۷۵هزار عنوان کتاب خطی، در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی وجود دارد
نسخه‌های خطی موجود در این کتابخانه ۷۵هزار عنوان، مشتمل بر بیش از ۳۷ هزار مجلد است که از این تعداد ۶۵ درصد آن به زبان عربی و ما بقی به زبان‌های فارسی، ترکی، اردو، تاتاری، حبشی، پهلوی و لاتین است.
نسخه‌های فراوان بسیار کهن و نفیس دیگری در این گنجینه وجود دارد که در سده‌های ششم هجری به بعد کتابت شده و تعداد بی‌شماری از آن‌ها نسخه اصل و تاکنون به چاپ نرسیده است.
آیت الله مرعشی نسخه‌های نفیس اسلامی را از چنگ چپاولگران در آورد
بنای این کتابخانه عظیم توسط آیت الله مرعشی نجفی گذاشته شد و ایشان تا مدت‌ها، یک تنه در مقابل چپاولگران ایستاد و آثار ارزشمند و نسخه های بسیار نفیس اسلامی را از چنگ آن‌ها بیرون آورد.
این مرجع عالیقدر جهان تشیع از ابتدای دوران تحصیل و کسب معارف اسلامی آن چنان به جمع آوری کتابهای اسلامی علاقمند بود که در این مسیر از نیازهای ضروری خود همانند خوراک و پوشاک چشم پوشی می‌کرد و به جمع آوری این کتاب‌ها همت داشت که حاصل آن تلاش‌ها، تأسیس کتابخانه‌ای بود که اکنون شهره آفاق است و یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های جهان اسلام به شمار می آید.
زندانی شدن آیت الله مرعشی برای خرید یک نسخه خطی توسط انگلیسی‌ها
مدیر روابط عمومی و امور بین الملل کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی در خصوص تلاش‌های این مرجع عالیقدر در جمع آوری این مجموعه کم نظیر به ما گفت: این مرجع عالیقدر برای آنکه بتواند این کتاب‌ها را جمع کند گاه لباس خود را به امانت می‌گذاشت و حتی روزی بر سر خرید یک نسخه خطی با نماینده کنسول انگلیس در عراق درگیر شد و شبی را در زندان سپری کرد.
اوسطی ادامه داد: یکی دیگر از راه‌هایی که آیت الله مرعشی نجفی از آن طریق، هزینه‌های خرید کتب خطی را فراهم می‌کرد انجام نماز و روزه استیجاری، کار شبانه در کارگاه های برنج‌کوبی در نجف اشرف، بعد از بحث و درس بود که با تحمل سختی‌ها و مشقت‌ها توانست به این مجموعه نفیس از نسخه‌های خطی و کتابهای چاپی نایاب دست یابد.
یکی از کتابهای خطی مربوط به علم هندسه بود که تصویر سه بعدی از مجموعه اشکال در آن با تصاویر سه بعدی کامپیوتری امروزی برابر می‌کند
در مخزن کتابهای خطی کتابخانه آیت الله نجفی مرعشی برخی از کتابهای خطی برجسته در ویترین‌های شیشه‌ای به صورت باز شده برای مشاهده بازدیدکنندگان قرار داده شده است که هر یک سندی از هوش و درایت و اهتمام مسلمانان در قرون گذشته به مسئله علم است.
یکی از کتابهای خطی موجود در یکی از این ویترین‌ها مربوط به علم هندسه بود که تصویر سه بعدی از مجموعه اشکال در آن به قدری دقیق و زیبا و با یک رنگ آمیزی منحصر به فرد به تصویر در آمده بود که بدون اغراق می‌توان گفت این تصویر با تصاویر سه بعدی کامپیوتری امروزی برابر می‌کند و در این زمان است که آدمی به فکر فرو می‌رود و احساس غرور وجودش را فرا می‌گیرد که در آن زمان چگونه ایرانیان به این علوم مسلط بودند.
چگونگی شکل گیری کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی
آیت الله مرعشی نجفی، هسته اولیه تاسیس این کتابخانه را در همان نجف محل تحصیل خود شکل داد و بعد از آنکه در سال ۱۳۰۳ به قم عزیمت کرد، کتابهای جمع آوری شده را نیز به ایران انتقال داد و در منزل شخصی‌اش نگهداری می‌کرد.
ایشان بعد از مدتی برخی دیگر از کتب خطی نفیس را جمع آوری کرد، اما به علت کمبود فضا در منزل، تعداد ۲۷۸ نسخه خطی را که بیشتر به زبان فارسی بودند، به کتابخانه دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران اهدا کرد و برخی دیگر را به کتابخانه‌های آستان قدس رضوی، آستانه حضرت فاطمه معصومه (س)، آستانه حضرت شاه‌چراغ، آستانه حضرت عبدالعظیم و مدرسه فیضیه قم هدیه کرد.
کتابخانه عمومی آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی (ره) در دوازدهم شهریور ١٣۵٣ در زمینی به مساحت هزار مترمربع، روبه‌روی مدرسه مرعشیه در خیابان ارم با بیش از شانزده هزار جلد کتاب خطی افتتاح شد و بعدها به دلیل استقبال گسترده حوزویان و دانشگاهیان به دستور امام خمینی (ره) زمین این کتابخانه به دو هزار و ۴۰۰ متر افزایش یافت.
تالارهایی که در این کتابخانه مورد استفاده حوزویان، دانشگاهیان و عموم قرار می‌گیرد شامل تالار بزرگ ابن‌سینا، تالار ویژه کتب حوزوی، تالار خواجه نصیرالدین طوسی و تالار شیخ مفید است.
بخش‌های مختلف کتابخانه بزرگ آیت الله مرعشی نجفی
گنجینه نسخه های عکسی، گنجینه میکروفیلم و میکروفیش، گنجینه اسناد مکتوب، نمایشگاه دائمی نمونه هایی از نسخه های نفیس خطی کتابخانه، گنجینه آثارعلمی مکتوب و غیر مکتوب بنیانگذارکتابخانه، گنجینه نسخه های چاپی بسیارکهن، گنجینه نسخه های چاپ سنگی نادرو کمیاب، گنجینه های مرکزی کتابهای چاپی فارسی، عربی، ترکی، اردو و غیرلاتین، گنجینه روزنامه‌ها و مجلات ادواری، گنجینه کتابهای مرجع و قفسه باز، گنجینه فهارس نسخه های خطی اسلامی کتابخانه های جهان، گنجینه کتابهای چاپی و مجلات و روزنامه های لاتین، آرشیو کتب ممنوعه، گنجینه اطلس‌ها و نقشه های جغرافیایی، گنجینه کتابهای چاپی مکرر، تالار بزرگ شیخ طوسی، بخش ویژه پژوهشگران نسخه های خطی و اسناد مکتوب، مرکز قم شناسی، بخش تبارشناسی، بخش فهرست نگاری نسخه های خطی کتابخانه، بخش بررسی و تنظیم و انتشار آثار علمی مؤسس کتابخانه و بخش تصحیح و تحقیق و پژوهش نسخه های خطی اسلامی از جمله دیگر بخش‌های این کتابخانه بزرگ است.
این کتابخانه از بخش‌های تخصصی در زمینه مرمت و بازسازی کتب خطی برخوردار است که مرکز قرنطینه و آفت‌زدایی کتاب‌ها و اسناد و مرکز صحافی و جلدسازی کتابهای چاپی و نیزمرکز مرمّت و بازسازی کتب خطی و اسناد دست نویس از جمله آن‌ها است که پرداختن به این بخش‌ها مجالی دیگر می‌خواهد.
آیت الله مرعشی نجفی بزرگ‌ترین فرهنگبان میراث اسلامی
در انتهای بازدید وقتی به راهروی کتابخانه این مرجع بزرگ قدم می‌گذاریم و از پشت یک ویترین شیشه‌ای سجاده، عصا، عمامه، پیراهن سفید، نعلین زرد رنگ و عکس بزرگی که در حال کنگ زدن این بنای عظیم است را مشاهده می‌کنیم، اوج سادگی و فروتنی این مرد بزرگ، آدمی را متحیر می‌کند.
دست خطی از مرحوم آیت الله مرعشی نجفی در این کتابخانه وجود دارد که نشان می‌دهد کل دارایی ایشان در زمان آغاز احداث این کتابخانه تنها ۳۵۰ ریال و مقروضات وی بالغ بر ۱۵ میلیون ریال بوده است.
کتابخانه بزرگ آیت الله مرعشی نجفی به ما کمک می‌کند تا فرهنگ و تمدن اسلامی خود را بازشناسی کنیم و با سابقه درخشان مسلمانان و پیشینه فرهنگی و تمدن غنی اسلام بیشتر آشنا شویم.
آیت الله مرعشی نجفی وصیت کردند که ایشان را در کتابخانه عمومی زیر پای محققان علوم آل محمد(ص) دفن کنند و حالا که بازدید از این کتابخانه بزرگ به اتمام می‌رسد در کنار مرقد این عالم عالیقدر که در ورودی کتابخانه قرار دارد، این جمله برایمان به اثبات می‌رسد که آیت الله مرعشی نجفی به حق، بزرگ‌ترین فرهنگبان میراث اسلامی بودند.
نظر شما