نبودتوقف گاه های مناسب،ازمهمترین علل تصادفات ناشی از خواب آلودگی

خبرگزاری مهر، گروه جامعه-مرتضی شمسی*: شاید با شنیدن این خبر که خستگی و خواب آلودگی ۴۰ درصد علل تصادفات رانندگی در سفرهای نوروزی سال ۹۷ بوده این سوالات در ذهن هم میهنان عزیز به خصوص کارشناسان این حوزه ایجاد شود . که چرا عده ای از هموطنان به هشدار های مربوط به خستگی و خواب آلودگی پلیس راهور ناجا در طول سفر های نوروزی توجه نکردند و انواع مشکلات برای خود و دیگران ایجاد کردند؟ چرا عامل خستگی و خواب آلودگی در تصادفات ما تقریبا دو برابرسایر کشورهاست؟

برای پاسخ به این سوالات موضوع خستگی و خواب آلودگی باید به صورت کارشناسی و علمی مورد بررسی قرار گیرد. این امر قطعا در ارتقائ آگاهی عمومی در سطح جامعه مفید خواهد بود و هم برای مسئولان و سیاستگزاران کمک خواهد کرد تا با اتخاذ تصمیمات درست در این زمینه گام های موثری در راستای کاهش تصادفات رانندگی بردارند.اول باید عرض کنم خواب همانند بیداری بخشی از زندگی انسان ها را تشکیل می دهد. به طور متوسط یک فرد بالغ در یک شبانه روز به ۷- ۸ ساعت خواب نیاز دارد. اگر فردی کمتر از حد مورد نیاز بدنش بخوابد دچار کمبود خواب خواهد شد و کسری خواب خود را باید در فرصت مناسب جبران کند در غیر این صورت در زمان بیداری با مشکل خستگی و خواب آلودگی مواجه خواهد شد. نکته بعدی این است که هیچ کس نمی تواند با خواب مقابله کند و همه انسان ها در مقابل خواب تسلیم هستند.

همه ما باید علائم خواب آلودگی را که قبل از خواب ایجاد می شود بطور کامل بشناسیم و حواس راننده و حتی سرنشینان خودرو به علائم خواب آلودگی راننده در پشت فرمان باشد و این علائم را جدی گرفته و اقدام درست که همان توقف رانندگی و استراحت است انجام دهیم که برخی از ان علائم شامل:چشم ها بسته می شود ولی فرد سعی می کند که آن را باز نگه دارد ، شل شدن عضلات بدن که سر می افتد و یا فرد حال ندارد پایش را از روی گاز بردارد و روی ترمز بگذارد ، خمیازه کشیدن های مکرر ، راننده به علایم راهنمایی و رانندگی توجه نمی کند و.......

در اینجا به ده مورد از علل اصلی خستگی وخواب الودگی اشاره می کنم.

رانندگی طولانی مدت و رانندگی در اوقات و لحظاتی که احتمال خواب آلودگی در آن زیاد است ۲- کمبود خواب ۳- اختلالات خواب ۴- بیماری های اعصاب و روان مثل اضطراب و افسردگی ۵- مصرف داروهای خواب آور، الکل و مواد مخدر و محرک ۶- قطع ناگهانی داروهای محرک و کافئین ۷- سندرم وقفه تنفس ( اپنه ) حین خواب ۸- نارکولپسی ۹- برخی شرایط فیزیولوژیک ۱۰- ابتلا به برخی از بیماریهای جسمی

تحقیقات و بررسی ها نشان داده که آموزش عامل انسانی مهمترین و کم هزینه ترین اقدام در راستای کاهش تصادفات به خصوص تصادفات ناشی از خستگی و خواب آلودگی است.

در مورد عامل انسانی ما ایرانی ها وقتی پشت فرمان دچار خستگی و خواب آلودگی می شویم با انجام برخی از اقدامات غلط می خواهیم با خواب مقابله کنیم برای مثال شیشه کابین خودرو خود را پایین می کشیم - صدای ضبط را بلند می کنیم- تنقلات و یا چایی می خوریم و.... و رانندگی خود را ادامه می دهیم در صورتی که تحقیقات و بررسی ها نشان می دهد تمام انسانها در مقابل خواب تسلیم هستند واین اقدامات کوچکترین تاثیری در کنترل خواب ندارند. تنها اقدامی که موثر است باید وسیله نقلیه خود را در یک محل مناسب و پارکینگ نگه داریم و حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه استراحت کنیم و بعد از سرحال شدن به رانندگی خود ادامه دهیم.

از رانندگی طولانی مدت پرهیز کنیم. بین ساعت یک شب تا شش صبح رانندگی نکنیم اگر مجبور باشیم حتما به علایم خواب آلودگی دقت کنیم.

اگر دچار افسردگی شدید و اختلالات خواب و بیماریهای صعب العلاج هستیم باید حتما تحت نظر پزشک باشیم و بعد از بهبودی کامل پشت فرمان بنشینیم و رانندگی کنیم.

در یک شبانه روز بیش از ۸ساعت بطور متوالی رانندگی نکنیم.وهر دو ساعت رانندگی حدود ۲۰ دقیفه استراحت کنیم.

اما مواردی که مربوط به مسئولین و سیاستگزاران و دولتمردان است و برخی اقدامات سازمان های مربوطه که می تواند نقش موثری در کاهش تصادفات رانندگی ناشی از خستگی و خواب الودگی داشته باشد.
افسردگی و اضطراب در جامعه ما به حد بحران رسیده و اکثر مردم به درجاتی دچار اضطراب و افسردگی هستند. استرس در جامعه خیلی زیاد است که عامل اصلی اضطراب و افسردگی است. 

مشکلات اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی ونبود آینده روشن و معضلات بی کاری وناامیدی و تنش های موجود در جامعه و نبود شادی و نشاط در جامعه که بخش زیادی از ان مربوط به برنامه های غمگین و کسل کننده صدا و سیما در طول دهه های گذشته است باعث افزایش اضطراب و افسردگی و اعتیاد و بی خوابی و اختلالات خواب در جامعه شده است.

برخی افراد چند شغله هستند و بیش از یک شیفت کار می کنند و برخی افراد در یک شبانه روز بیش از ۸ ساعت رانندگی می کنند باید اقداماتی در این زمینه انجام گیرد.

باید ترتیبی اتخاذ شود تا بیماران مبتلا به افسردگی و اضطراب و اختلالات خواب و سندرم وقفه تنفسی در حین خواب و نارکولپسی وافرادی که اعتیاد به مواد مخدر و یا محرک دارند و برخی بیماریهای شایع در جامعه که دچار عوارض شده اند مانند بیماریهای فشارخون بالا و دیابت و بیماری های قلبی و عروقی شناسایی شده و تحت درمان قرار گیرند و از رانندگی آنها ممانعت به عمل اید. مگر با مجوز پزشک معالج آنها رانندگی انجام دهند و یا برخی اقدامات پیشگیرانه برای کاهش و کنترل آنها بعمل آید. باید در طول جاده ها محل مناسب و استراحتگاه و پارکینگ به تعداد و با شرایط مناسب و ایمن برای مسافران ایجاد کرد.

یکی از مهمترین علل تصادفات ناشی از خواب آلودگی نبود توقف گاه های مناسب در طول جاده ها به خصوص جاده های طولانی و کویری، کمبود پارکینگ و فضای مناسب آنها و استراحتگاه در طول جاده هاست باید مسافران را تشویق به توقف و استراحت نمود. در پایانه ها توسط شرکت های حمل و نقل باری و مسافری محل مناسبی برای استراحت و خواب رانندگان در نظر گرفته شود.

شرایط مناسبی برای آموزش همگانی فرهنگ ترافیک به خصوص مبحث خستگی و خواب الودگی فراهم شود.راه اندازی کلینیک های خواب توسط سازمان های مربوطه جهت ارایه خدمات برای رانندگانی که اختلالات خواب دارند.وزارت بهداشت و درمان گام های موثری می تواند برای کنترل و پیشگیری و درمان این بیماریها بردارد.

عملکرد سازمان ها باید در راستای ایجاد آرامش در جامعه باشد و از ایجاد تنش در حامعه بکاهند و سازمان های فرهنگی ورسانه ها به خصوص صدا و سیما با تهیه برنامه های شاد مثل طنز و موسیقی به خصوص اجرای زنده برنامه های شاد در زمان سفرهای نوروزی و تابستان در شهر های توریستی از استرس مردم بکاهند.پس سازمان های مربوطه نباید فقط به هشدارها بسنده کنند. ودر تصادفات ناشی از خستگی و خواب الودگی فقط عامل انسانی را مقصر معرفی کنند. و کاستی های خودشان را کتمان کنند. اموزش که کم هزینه ترین راهکار است متاسفانه در دهه های گذشته صورت نگرفته در حالی که می توانست از هزینه های سنگین جلوگیری کند. امیدوارم دولتمردان اموزش را که شاه کلید حل تمام بحران های اجتماعی است ازجمله معضلات ترافیکی و تصادفات رانندگی سرلوحه کار خود قرار دهند .در نتیجه معضل تصادفات رانندگی یک معضل ملی است وراهکار ملی می طلبد تمام سازمانها باید در امر کاهش تصادفات مشارکت کنند لذا در دهه های گذشته که تمام دولت ها مسئولیت ها را به پلیس واگذار کردند و متاسفانه پلیس نیز با کمال میل قبول کردند یک خطای راهبردی بوده و همین امر باعث تداوم این میزان تلفات و خسارات سنگین در کشور شده است.

پس با اینکه خستگی و خواب آلودگی که ۴۰در صد تصادفات و تلفات رانندگی ما را تشکیل می دهد . همانند بقیه موارد کوچکترین اقدامی در این زمینه نیز صورت نگرفته است ولی انتظار داریم امار تصادفات و تلفات خود به خود پایین بیاید.

*مرتضی شمسی پژوهشگر حوزه حمل و نقل و ترافیک و تصادفات رانندگی