خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: عید فطر یکی از عیدهای بزرگ مسلمین است .
امیر المؤمنین(ع) در یکی از اعیاد فطر خطبه ای خوانده اند و در آن مؤمنان را بشارت و مبطلان را بیم داده اند: خطب امیر المؤمنین علی بن ابی طالب(ع) یوم الفطر فقال: «ایها الناس! ان یومکم هذا یوم یثاب فیه المحسنون و یخسر فیه المبطلون و هو یوم اشبه بیوم قیامکم، فاذکروا بخروجکم من منازلکم الی مصلاکم خروجکم من الاجداث الی ربکم و اذکروا بوقوفکم فی مصلاکم وقوفکم بین یدی ربکم، و اذکروا برجوعکم الی منازلکم رجوعکم الی منازلکم فی الجنة. عباد الله! ان ادنی ما للصائمین و الصائمات ان ینادیهم ملک فی آخر یوم من شهر رمضان ابشروا عباد الله فقد غفر لکم ما سلف من ذنوبکم فانظروا کیف تکونون فیما تستانفون.»
یعنی «ای مردم! این روز شما روزی است که نیکوکاران در آن پاداش می گیرند و زیانکاران و تبهکاران در آن مایوس و ناامید می گردند و این شباهتی زیاد به روز قیامت دارد. پس با خروج از منازل و رهسپاری به سوی جایگاه نماز عید، خروجتان را از قبر و رفتنتان را به سوی پروردگار به یاد آورید، و با ایستادن در جایگاه نماز، ایستادن در برابر پروردگارتان را یاد کنید، و با بازگشت به سوی منازل خود، بازگشتتان به سوی منازلتان در بهشت برین را متذکر شوید. ای بندگان خدا. کمترین چیزی که به زنان و مردان روزه دار داده می شود، این است که فرشته ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می دهد و می گوید: هان! بشارتتان باد، ای بندگان خدا که گناهان گذشته تان آمرزیده شد! پس به فکر آینده خویش باشید که چگونه بقیه ایام را بگذرانید؟»
«فطر» که با فطرت هم ریشه است، در یک کاربرد به معنای خلقت و سرشت است. به این اعتبار عید فطر به معنای بازگشت به فطرت و سرشت است که همان فطرت توحیدی است. بازگشت به خویشتن اصیل و حقیقی همان بازگشت به خدا است، چرا که «من عرف نفسه عرف ربه»
محمد فنایی اشکوری استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در مورد عید سعید فطر گفت: «عید»، از ریشه عود به معنای بازگشت است. «فطر» که با فطرت هم ریشه است، در یک کاربرد به معنای خلقت و سرشت است. به این اعتبار عید فطر به معنای بازگشت به فطرت و سرشت است که همان فطرت توحیدی است. بازگشت به خویشتن اصیل و حقیقی همان بازگشت به خدا است، چرا که «من عرف نفسه عرف ربه». پس می توان گفت: من عاد الی حقیقة نفسه عاد الی لله. در کاربرد دیگر فطر به معنای گشودن و باز شدن چیزی است، چنان که در قرآن کریم آمده است: «إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ»؛ هنگامی که آسمان شکافته شود؛ چنانکه «افطار» به معنای گشودن روزه است. بنابراین، عید فطر یعنی عید گشودن روزه که همان پایان روزه است. با توجه به زمان عید فطر این معنای دوم با عید فطر مناسب تر است، به خصوص اگر آن را با عید قربان مقایسه کنیم، که جشن قربانی کردن است؛ قربانی حیوان که نماد قربانی نفس است. گرچه دو معنا قابل جمعند و بین آنها منافاتی نیست. این روز عید است، چون مؤمنان توانسته اند با موفقیت وظیفۀ خود در ماه مبارک رمضان را انجام دهند. در واقع عید فطر، روز جشن عبادت و بندگی است.
وی افزود: دانستن اینکه آیا ما از مرحومین این ماه هستیم یا خدای ناکرده از محرومین آسان نیست، چون معیار رد و قبول در امور معنوی تنها ظاهر نیست. چنین نیست که به صرف روزه داشتن ظاهری و امساک از مفطرات ظاهری، غایت مطلوب حاصل شده باشد. اساس در عبادتْ باطن است و احوالی مثل نیت و اخلاص و توبه و طهارت امور باطنی هستند. از این جهت است که چون نمیدانیم نمرۀ قبولی گرفته ایم یا نه، ما همواره باید بین خوف و رجا باشیم. رجا به جهت لطف بیکران الهی و خوف به جهت قصورها و تقصیرهای خود. معلوم نیست آن کس که به ظواهر بیشتر پرداخته و سرو صدایش بیشتر است، در درون و باطن نیز بهره اش بیشتر باشد. ما درون را بنگریم وحال را/ نی برون را بنگریم و قال را.
وی ادامه داد: در ادعیۀ روز عید فطر آمده است که بگوییم: أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَارٍ حَرُّهَا لا یُطْفَی وَ جَدِیدُهَا لا یَبْلَی وَ عَطْشَانُهَا لا یَرْوَی. خدایا به تو پناه می آورم از آتشی که حرارتش خاموش نمی شود، و تازهاش کهنه نمی گردد، و تشنه اش سیراب نمی شود. آنگاه گونه راستش را بر زمین گذارد و بگوید: ا ِلَهِی لا تُقَلِّبْ وَجْهِی فِی النَّارِ بَعْدَ سُجُودِی وَ تَعْفِیرِی لَکَ بِغَیْرِ مَنٍّ مِنِّی عَلَیْکَ بَلْ لَکَ الْمَنُّ عَلَیَّ. خدایا رخسارم را پس از سجده و به خاک مالیدن آن برای تو در آتش زیرورو مکن، که من در این کار بر تو منّت ندارم، بلکه تنها تو را بر من منّت است. سپس گونۀ چپش را بر زمین گذارد و بگوید: ارْحَمْ مَنْ أَسَاءَ وَ اقْتَرَفَ وَ اسْتَکَانَ وَ اعْتَرَفَ. رحم کن بر کسی که بد کرده، و مرتکب گناه شده و بیچاره گشته و اعتراف نموده است. آنگاه به حال سجده برگردد و بگوید: إِنْ کُنْتُ بِئْسَ الْعَبْدُ فَأَنْتَ نِعْمَ الرَّبُّ، عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ یَا کَرِیمُ. خدایا اگر من بنده بدی بودم، تو پروردگار خوبی هستی، گناه بندهات بزرگ است، اما گذشت از جانب تو شایسته است ای کریم. سپس صد مرتبه بگوید الْعَفْوَ العَفْوَ...
این کارشناس دینی گفت: سید بن طاووس پس از نقل این دعا می گوید: و لا تقطع یومک هذا باللعب و الإهمال و أنت لا تعلم أ مردود أم مقبول الأعمال فإن رجوت القبول فقابل ذلک بالشکر الجمیل و إن خفت الرد فکن أسیر الحزن الطویل. امروزت (روز عید فطر) را به ببیهودگی و بازی سپری مکن [بلکه در ذکر و عبادت و مراقبه باش]، چرا که تو نمی دانی، آیا مردود شده ای یا مقبول. اگر امید پذیرفته شدن داری، آن را با سپاس زیبا جبران کن، و اگر نگران مردود شدن هستی در اندوهی عمیق و طولانی باش.
فنایی اشکوری ادامه داد: نکته دیگر که در ماه رمضان بویژه در عید فطر باید توجه کنیم این است که ماه رمضان دو بعد دارد. به عبارت دیگر ما در ماه رمضان دوگونه وظیفه داریم. رمضان ماه عبادت و اطعام است. ماه پرستش خدا و خدمت به بندگان خداست. در اسلام بندگی خدا از خدمت به خلق جدا نیست. همانقدر که به عبادت توصیه شده است، همانقدر و حتی بیشتر به خدمت توصیه شده است. در قرآن نماز اغلب همراه با انفاق و زکات است. ماه رمضان هم زمان طلایی برا ی ادای دین به خداوند است و هم ادای وظیفه در قبال بندگان خدا. در ماه رمضان همانطور که بر تلاوت قرآن تأکید شده است بر اطعام هم تأکید شده است.
روز عید فطر هم ما دو کار می کنیم: اول پرداخت زکات فطر و سپس اقامۀ نماز عید. این به بانگ رسا به ما نشان می دهد که عبادت و خدمت از هم جدا نیست. اول باید زکات فطر را پرداخت و یا دستکم کنار گذاشت و سپس به سمت نماز رفت!
وی افزود: روز عید فطر هم ما دو کار می کنیم: اول پرداخت زکات فطر و سپس اقامۀ نماز عید. این به بانگ رسا به ما نشان می دهد که عبادت و خدمت از هم جدا نیست. اول باید زکات فطر را پرداخت و یا دستکم کنار گذاشت و سپس به سمت نماز رفت! پیام این حکم الاهی چیست؟ در قنوت نماز عید هم این آیات را می خوانیم: قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّی وَذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّی... رستگار شد کسی که خود را پاک کرد با پرداخت زکات، و نام پروردگارش را یاد کرد و نماز بجای آورد. پیوند عبادت و انفاق بیش از این است. کسی که عذری برای روزه گرفتن دارد، یا به نحوی از روزه سرباز زند برای جبران آن واجب است به نیازمندان کمک کند!
حجت الاسلام محمود رجبی قائم مقام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) نیز مورد عید سعید فطر گفت: در روایات و در فرهنگ اسلامی عید روزی است که مسلمانان به یک موفقیتی در عمل به دستورات الهی و انجام کارهای خیر نائل می شوند، پس از این موفقیت یک سروری از این موفقیت به وجود می آید. مثلا وقتی مسلمانان در ایام حج موفق به انجام فرائض می شوند پس از آن به شکرانه آن توفیق عید قربان را جشن می گیرند. در عید غدیر نیز به شکرانه اینکه پیامبر ولی خدا را معرفی کرد و مردم توفیق شناخت و بیعت با ولی الله را پیدا کردند جشن گرفته می شود. در عید فطر هم به این دلیل که مردم در ماه رمضان و شب های قدر توفیق اعمالی که موجب تقرب به خداست را یافته اند در پایان، این موفقیت را جشن می گیرند.
وی گفت: از عنوان دیگری که بر روز عید فطر قرار داده اند این است که ذخیره ای برای پیامبر و اهل بیت است. در دعایی هم که ما در نماز عید فطر می خوانیم می گوییم «و لمحمّد صلّی اللَّه علیه و اله ذخرا و شرفا و کرامتا و مزیدا» یعنی این ذخیره و گنجینه ای برای پیامبر اسلام(ص) است. حال اینکه چگونه عید فطر می تواند گنجینه و ذخیره ای برای پیامبر باشد شاید یکی از وجوهش این باشد که روز عید و برقراری این روز و اهتمام مسلمانان به این روز خود باعث دوام و بقای اسلام می شود و با حضور همه مسلمانان در یک روز در نماز عید فطر، شکوه اسلام و همبستگی مسلمین و برکات دیگری که بر آن مترتب می شود را به همراه خواهد داشت که خود موجب زنده بودن و بقای دین پیامبر می شود. این ذخیره ای برای دین پیامبر به شمار می رود و همینطور مایه شرف برای پیامبر است که امت اسلامی با حضور خود در نماز عید مایه شرافت برای پیامبری است که توانسته امتی را اینگونه تربیت کند و وحدت و یکپارچگی را بین آنها به وجود بیاورد.
از عنوان دیگری که بر روز عید فطر قرار داده اند این است که ذخیره ای برای پیامبر و اهل بیت است. در دعایی هم که ما در نماز عید فطر می خوانیم می گوییم «و لمحمّد صلّی اللَّه علیه و اله ذخرا و شرفا و کرامتا و مزیدا» یعنی این ذخیره و گنجینه ای برای پیامبر اسلام(ص) است.
وی افزود: تعبیر دیگری که داریم «مزید» است که موجب افزایش برای پیامبر است یعنی توسعه فرهنگ اسلامی در سطح ملت های دیگر و جهان است. خود این نمایش وحدت و همبستگی توجه دیگران را به آن جلب می کند که طبعاً وقتی که با اسلام آشنا شوند زمینه نشر فرهنگ دینی فراهم می شود.
این کارشناس دینی ادامه داد: ما در صحیفه سجادیه داریم که می فرماید امروز روز سرور و خشنودی مومنین است که با توفیقاتی که پیدا کردند خشنودند که توانستند اعمال خوبی را در همه زمینه ها انجام دهند و از این موفقیت یک سرور معنوی در بین مسلمانان بوجود می آید.
وی گفت: در دعای وداع با ماه رمضان داریم که «و لاهل ملتک مجمعا و محتشدا» عیدفطر اجتماع باشکوهی برای امت اسلام است و جلوه گاه همبستگی، وحدت و همینطور اقتدار اسلامی است. کلمه «محتشدا» به این اشاره دارد که عیدفطر روزی است که همه امت اسلامی نوعی راهپیمایی می کنند. چون در روز عید مستحب است مردم از خانه ها بیرون بیایند و خارج از شهر و زیر آسمان نماز عید را برپا کنند. این امر شکوه اجتماع مسلمین و حضور مسلمین را به نمایش می گذارد.
قائم مقام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: ما از خدا می خواهیم که این روز را بهترین روزی که در طول عمر ما می گذرد برای ما قرار دهد. بهترین روز شدن یعنی اینکه ما بهترین کارهای نیک را انجام بدهیم و عنایات الهی را دریافت کنیم.
وی گفت: در این دعا این روز به عنوان روزی که انسان یاد صحرای قیامت می افتد و یادی کند از روزی که در آن روز تمام اعمال خود را مشاهده می کند و شوق بهشت برای او سرور آفرین می شود. امام سجاد در دعای وداع اشاره می کند که در این روز «اَللَّهُمَّ ارْزُقْنَا خَوْفَ عِقَابِ الْوَعِیدِ وَ شَوْقَ ثَوَابِ الْمَوْعُودِ» یعنی روزی ما کن که نسبت به معاد توجه کنیم.
این کارشناس دینی ادامه داد: اهل بیت به ما تعلیم می دهند با اشتیاق به بهشت شاد باشیم و شادی ما با این همراه باشد که خداوند ما را وارد به بهشت خود کند. در روز عید با انجام دستورات الهی انسان بهشتی را برای خود تعبیه می کند و بهترین جایگاهی که سراسر نعمت و لذت وشادی است برای خود پیش بینی می کند.
وی گفت: ما در دعای قنوت نماز عید فطر از خدا می خواهیم که ما را در آنچه که پیامبر و آل پیامبر از کمالات و ارزش های اسلامی و انسانی وارد شدند ما را هم وارد آنها کنند. «اللّهُمَّ أَدْخِلْنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَآلِ مُحَمَّدٍ وَ أَخْرِجْنِی مِنْ کُلِّ شَرٍّ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَآلِ مُحَمَّدٍ» کمااینکه می خواهیم که ما را از تمام شرور و پستی هایی که پیامبر و اهل بیت از آن خارج شدند ما هم از آنها خارج شویم یعنی همه رذایل اخلاقی و شرور را منزه و پاک شویم. این مهمترین دعایی است که ما در آن روز از خدا می خواهیم که جامع رسیدن به همه خوبی ها و جامع جدا شدن از همه بدی هاست.
نظر شما