دلایل خروج احتمالی کویت از شورای همکاری خلیج فارس

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-جواد حیران نیا: بر اساس اعلام المانیتور این اقدام به خاطر تغییر سیاست کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در قبال رژیم صهیونیستی اتخاذ می شود.

بر اساس این گزارش: «بعد از گذشت چند سال کشورهای عرب حزه خلیج فارس در حال تغییر دادن سیاست های خود در قبال سوریه هستند و بدنبال اقدام امارات و بحرین، کویت نیز به زودی روابط خود با سوریه را گسترش می دهد.

همزمان با این تغییر سیاست، اعراب حوزه خلیج فارس در حال گرم کردن روابط خود با اسرائیل هستند که از جمله شواهد آن می توان به اظهارات «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان سعودی در خصوص اسرائیل، سفر «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر اسرائیل به عمان و سفرهای متعدد مقامات تل آویو به کشورهای مختلف عربی اشاره کرد.

گرمی روابط کشورهای عربی با اسرائیل در حالی انجام می شود که کویت با این رویه موافق نیست و قصد حفظ استقلال در سیاست خارجی خود را دارد. این کشور تصمیمی برای نزدیک شدن به رژیم صهیونیستی ندارد از همین رو احتمال تشدید شکاف در شورای همکاری خلیج فارس و جدا شدن کویت از این شورا وجود دارد.»

در این خصوص باید توجه داشت که شورای همکاری خلیج فارس سازمانی است که برای مهار و کنترل ایران و عراق در سال 1981 میلادی شکل گرفت و در تلاش بود تا در جهت مهار و کنترل ایران انقلابی و عراق بعثی گامهایی بردارد.

اگر چه کشورهای عضو این شورا با تعریف «ایران و عراق» که خواهان بر هم زدن وضع موجود در منطقه بودند به عنوان تهدید روند همگرایی را طی می کردند ولی این سازمان هیچگاه مولفه های مد نظر همگرایی در ین سازمان را دارا نبود.

انسجام سیاسی، اجتماعی، فرهنگی؛ مکمل بودن اقتصادهای کشور عضو؛ تعریف مشترک از تهدید و اشتراک نظر در خصوص چگونگی مقابله با تهدید از جمله مشخصه های رژیمهای اقتصادی، تجاری و نظامی هستند که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس فاقد برخی و ضعیف در برخی دیگر هستند.

برای نمونه در حالی که ایدئولوژی رسمی عربستان وهابیت است اما جریان اخوانی در قطر حاکمیت دارند و از جریانهای اخوانی در منطقه حمایت می کنند. یا در حالی که عربستان و امارات در ایران هراسی و دشمنی با ایران خواهان همکاری سایر اعضا هستند ولی کشورهای عمان و قطر روابط خوبی با ایران داشته و دارند و کویت نیز همسویی «کامل» با سیاستهای ضد ایرانی عربستان و امارات ندارد.

از این رو بود که تلاشهای شورای همکاری جهت نیل به یک رژیم امنیتی و نظامی که بتواند اهداف کشورهای عضو را تأمین کند محقق نشد.

در کنار این مسائل نقش قدرتهای بین المللی و منطقه ای در نفوذ میان این کشورها نیز حاکی از عدم اعتماد کشورهای شورا به یکدیگر است. برای نمونه در حالی که قطر میزبان پایگاه نظامی ترکیه در خاک خود است این موضوع برای عربستان و امارات و بحرین تا حدی تهدید نیز قلمداد می شود.

نشست بین المللی اخیر در دوحه پایتخت قطر در حالی با حضور سطح بالا و پررنگ هم پیمانان و کشورهای دوست قطر برگزار شد که چند روز قبل از آن نشست سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در ریاض با حضور کم رنگ نمایندگان کشورهای عربی و در غیاب سران سه کشور قطر، عمان و امارات برگزار شد. این نشست که بدون حضور امیر قطر برگزار شده بود نتوانست به اهداف از پیش تعیین شده خود دست یابد و در سایه تشدید اختلافات اعضا در خصوص مسائل مختلف از جمله ایران و هم چنین شرایط بحرانی عربستان در زمینه پرونده ترور جمال خاشقجی به پایان رسید.

قطر با برگزاری این نشست مهم و جمع کردن چهره های برجسته بین المللی از ایران، ترکیه، روسیه ... نشان داد که می تواند با وجود اقدامات خصمانه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و محاصره دوحه بیش از پیش در عرصه بین الملل عرض اندام کرده و کشورهای هم پیمان را برای تشکیل یک ائتلاف در برابر عربستان گرد هم آورد. عکسهای صمیمانه وزرای خارجه ایران، قطر و ترکیه در حاشیه نشست دوحه توجه رسانه های جهان را به خود جلب کرد چرا که این عکسها در شرایط کنونی پیام خاصی را به کشورهای متخاصم مخابره می کند.

از سوی دیگر ریاض پایتخت عربستان نیز روز چهارشنبه۱۲ دسامبر برابر با ۲۱ آذرماه ۹۷ میزبان نخستین کنفرانس وزیران امورخارجه کشورهای عربی و آفریقایی حوزه دریای سرخ با مشارکت کشورهای ساحل دریای سرخ بود.

منابع سعودی از توافق درباره ایده تاسیس رژیم حقوقی دریای سرخ و خلیج عدن خبر دادند و اعلام کردند که رژیم حقوقی دریای سرخ، امنیت و سرمایه گذاری را در کشورهای حوضه تقویت خواهد کرد. هدف از طرح رژیم دریای سرخ و خلیج عدن، حمایت از تجارت جهانی، خطوط کشتی‌رانی بین‌المللی، تقویت ثبات منطقه، سرمایه‌گذاری و توسعه کشورهای عضو عنوان شد. این طرح با پیشنهاد شاه سعودی و با هدف تحقق امنیت و ثبات در منطقه به مرحله اجرا در می‌آید.

وزارت خارجه عربستان درباره نشست ۱۲ دسامبر اعلام کرد: هفت کشور در عربستان برای ایجاد رژیم حقوقی دریای سرخ با هدف تقویت امنیت و سرمایه گذاری کشورهای حوضه دریای سرخ توافق کردند.

بر اساس این بیانیه، این هفت کشور عبارتند از عربستان، مصر، سودان، جیبوتی، یمن، سومالی و اردن. درباره ایجاد این رژیم توافق شد.

این نشست نیز نوعی بلوک بندی جدید منطقه ای به رهبری عربستان را نشان می دهد که نشان از شکست شورای همکاری خلیج فارس در عمل دارد. در واقع زمزمه های خروج قطر از شورای همکاری خلیج فارس و رویکرد عمان و کویت در این شورا عربستان را به این نتیجه رسانده که شکافها در شورا جدی است.

اگرچه آمریکا و برخی حامیان کشورهای منطقه سعی دارند از شکست کامل شورای همکاری خلیج فارس جلوگیری کنند اما اختلافات ارضی و مرزی، سیاست خارجی و امنیتی  و ... باعث شده تا شورای همکاری صرفا محلی برای عکس یادگاری گرفتن باشد؛ عکسی که در سالهای اخیر از نظر سطح حضور سران نیز کیفیت سیاسی لازم را ندارد.

در خصوص عادی سازی روابط با اسراییل و طرح «معامله قرن» نیز شاهد اختلافاتی میان اعضا هستیم. کویت از کشورهایی است که با سیاست عادی سازی روابط با اسراییل با برخی از کشورهای عضو شورا اختلاف نظر دارد.

از سوی دیگر کویت هیچگاه خواهان تحت سلطه بودن از سوی سعودی ها نبوده است. همچنین شاهد تشدید اختلافات این کشور با عربستان در خصوص حوزه های مشترک نفتی هستیم.

این اختلاف در خصوص نزاع بر سر منطقه بیطرف است. این منطقه مساحتی بالغ بر ۵۷۰۰ کیلومتر مربع است و خط تقسیم آن از شمال شهر الخفجی آغاز می شود و به شکل مستقیم تا سمت غرب ادامه دارد.

کویت با از سرگیری استخراج نفت از منطقه بیطرف بدون به رسمیت شناختن آن مخالف است و خواستار این است که این منطقه به عنوان منطقه تحت حاکمیت کویت به رسمیت شناخته شود.

کویت به این نتیجه رسیده است که عربستان سعودی دوست بزرگ کشورهای حاشیه خلیج فارس نیست بلکه به یک امر و نهی کننده تبدیل شده است و دخالت در امور داخلی کشورهای حاشیه خلیج فارس به یک امر عادی برای ریاض تبدیل شده است.

کویت می داند اقدامی که عربستان و متحدانش امارات و بحرین با قطر کردند را ممکن است با کویت و عمان تکرار کنند. در واقع آنچه باعث شد تا قطر به اشغال نظامی عربستان، بحرین و امارات در نیاید مقاومت و رایزنی کویت و عمان بود.

بر همین اساس کویت به دنبال ایجاد موازنه ای مقابل این سه کشور است. اگر چه کویت روابط نظامی و امنیتی خود با امریکا را دارد اما خوب می داند که آمریکا برای فروش امنیت به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس چون عربستان مدام تو سری می زند و بیان می کند که اگر آمریکا نباشد این کشورها نیز دوام زیادی ندارند.