امیر سقراطی دبیر هنری یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر و کیوریتور نمایشگاه «نمایه چهل؛ دستاورد انتشارات هنرهای تجسمی» که در موزه هنرهای دینی امام علی(ع) برپاست، درباره ایده اولیه راه‌اندازی این نمایشگاه به خبرنگار مهر گفت: ایده کلی من این بود که با گزاره‌های کوچکی که برای هر بخش نوشتم شرح دهم چه مسیری را پیمودیم. این ایده را سال‌ها پیش داشتم که بتوانم کاری پژوهشی درباره سیر مطالعاتی و مسیر طی شده هنرهای تجسمی در ایران انجام دهم. در ابتدا باید تأکید کنم که آثاری که در نمایشگاه «نمایه چهل» به نمایش درآمده است همه آثاری نیست که درباره هنرهای تجسمی چاپ و منتشر شده اند چون از یک طرف مکانی برای نمایش همه آنها نداریم و از طرف دیگر توان منِ کیوریتور حد مشخصی است و این آثاری که در نمایشگاه به نمایش درآمده بیشتر از آرشیو شخصی خودم است.
وی با اشاره به بخش‌های این نمایشگاه توضیح داد: دسته‌بندی کتاب‌ها به ما نشان می‌دهد که هر کدام از ما چه مسیری را پیمودیم؛ اسطوره‌شناسی، آلبوم‌های هنری، آموزش هنر، تاریخ شفاهی، تاریخ نگاری ایرانی، تاریخ هنر ایران و جهان، زیبایی‌شناسی و تفکر انتقادی، تصویرگری، هنرهای سنتی و ملی، مسابقات و دوسالانه‌های هنری، عکاسی و نظریه هنر، نقد نشانه‌شناسی و نظریه هنری، کاریکاتور، گرافیک، مجموعه مقالات و هنر انقلاب بخش‌های این نمایشگاه است و من برای هر کدام از این بخش‌ها، یک استیتمنت نوشتم و درباره نفرات و ناشران مهم آن حوزه صحبت کردم. همچنین درباره رخدادهایی اجتماعی و هنری متاثر از یک جریان در سال یا دهه مشخص صحبت کردم.
نمایشگاهی برای دوباره دیدن کتاب‌های تاریخ هنر
سقراطی خاطرنشان کرد: با توجه به آثار موجود در نمایشگاه «نمایه چهل»، ما در دهه ۷۰ تا دهه ۸۰، هنوز آلبوم هنری و تاریخ شفاهی از هنرمندان ایرانی موجود نداریم و در دهه ۸۰، نظریه‌های زیبایی‌شناسی و فلسفه هنر اوج می‌گیرد.
نمایشگاه «نمایه چهل؛ دستاورد انتشارات هنرهای تجسمی» پیشنهادی برای دوباره دیدن کتاب‌های دسته‌بندی شده تاریخ هنر استوی، کتاب‌ها را بر فضای هنرهای تجسمی و ایده هنرمندان موثر دانست و گفت: مطمئناً کتاب‌های دوران مختلف بر ایده هنرمندان تاثیرگذار بوده‌اند و می‌توان با نگاهی بر این کتاب‌ها به این مساله پی برد، برای مثال کتاب‌های دوسالانه‌های هنری در فقدان تاریخ شفاهی و آلبوم‌های هنری هنرمندان، روحیه جمعی یک نسل و اینکه چه مسایلی مورد نظر آنها بوده است، نمایش می‌دهد. همچنین این کتاب‌ها نشان می‌دهد در دوسالانه‌ها، هنرهای انتزاعی باب بوده یا فیگوراتیو و غیره.
دبیر هنری یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر بیان کرد: نمایشگاه «نمایه چهل» پیشنهادی برای دوباره دیدن کتاب‌های دسته‌بندی شده تاریخ هنر است؛ در همین نمایشگاه، حدود ۲۰۰ عنوان کتاب درباره تاریخ هنر غرب است اما شاید این تعداد برای تاریخ هنر ایران ۱۰ عنوان باشد. ما باید با توجه به اسناد آرشیوی که در خلال این کتاب‌ها به دست می‌آید به جامعه هنری نگاه کنیم و تاریخ خودمان را بنویسیم. این ظرفیت از کتاب‌های دسته بندی شده از آثار هنری، این امکان را به ما می‌دهد تا بتوانیم تاریخ نگاری داشته باشیم.
وی افزود: به زعم خودم جای چنین نمایشگاهی با این محتوا خالی بود و اولین بار است که در نمایشگاهی کتاب‌های هنری ورق می‌خورد.
فراخوان به ناشران بی‌پاسخ ماند!
سقراطی درباره اینکه آیا فراخوانی برای ناشران برای ارسال کتاب‌های هنری ارسال شده است یا خیر، گفت: فراخوانی به ناشران برای دریافت آثار هنرهای تجسمی‌شان ارسال شد، تماس هم گرفتیم و حتی همکاران ما در جشنواره به سراغ شان رفتند تا حضوری کتاب‌ها را بگیرند اما به جز چند انتشاراتی محدود مثل یساولی و نظر، بقیه با ما همکاری نکردند که ممکن است به تمایل نداشتن آنها برای این جریان و اینکه دورنمایی از کار نداشتند بر می‌گردد. اگر ناشران با ما همکاری می‌کردند کار ما سریع‌تر بود و دیگر نیازی به اسکن کردن و عکاسی آثار نداشتیم. البته لیستی بلند بالا از سوی خانه کتاب ایران در اختیار داشتیم که هنرهای سنتی و صنایع دستی را نیز شامل می‌شد و این در حالی بود که ما به آنها نیاز نداشتیم.
شاید ۱۰ برابر تعدادی که کتاب در «نمایه چهل» به نمایش گذاشتیم، در بازار وجود دارد که اتفاقاً کتاب‌های مهمی هستند و برگزاری این نمایشگاه پیشنهادی برای جامعه تجسمی است تا هر سال بتوانیم آرشیو را گسترده تر کنیم
وی درباره بخش‌های مختلف نمایشگاه «نمایه چهل» توضیح داد: به جرأت می‌توانم بگویم شاید ۱۰ برابر تعدادی که کتاب در «نمایه چهل» به نمایش گذاشتیم، در بازار وجود دارد که اتفاقاً کتاب‌های مهمی هستند و برگزاری این نمایشگاه پیشنهادی برای جامعه تجسمی است تا هر سال بتوانیم آرشیو را گسترده‌تر کنیم. پیشنهاد من به مخاطبان این نمایشگاه نیز این است که نظرات خود را درباره برداشت از تاریخ هنر، رویکردشان نسبت به هنر در دهه‌های تاریخی مختلف و ... بنویسند و زیر هر بخش قرار دهند چون من در ۱۵ بخش نمایشگاه سعی کردم ۴ دهه را از نظر ژانر بررسی کنم و به همین دلیل در نمایشگاه نیز در دهه‌های مختلف، یک ژانر هنری پررنگ است.
کیوریتور نمایشگاه «نمایه چهل» درباره تقسیم بندی و تعداد کتاب‌های ترجمه و تالیف هم گفت: اشاره‌ای به تعداد کتاب‌های ترجمه یا تالیفی در «نمایه چهل» نشده است. البته برای مثال در مورد آلبوم‌های هنری باید بگویم که در دهه ۶۰ آلبوم‌های هنرمندان غربی استفاده می‌شده اما اکنون آلبوم‌های هنرمندان بسیار تالیف شده اند. در این نمایشگاه، متوجه می‌شویم طی دوران، کتاب‌هایی با موضوعات طراحی و مجسمه بسیار کمتر مورد توجه قرار گرفته اند و این دو موضوع از جمله خلأهایی است که در زمینه آثار مکتوب باید مورد توجه قرار گیرند. همچنین کتاب‌هایی با موضوع نشانه شناسی، نقد و نظریه‌های هنری و تاریخ نگاری اغلب ترجمه هستند. میل وافر ناشران یا مخاطبان به دانستن تئوری و نظریه از نیمه دوم دهه ۷۰ و به ویژه دهه ۸۰ بروز می‌کند و کتاب‌های این دهه‌ها به وضوح دیده می‌شود و تعداد زیاد کتاب‌های تاریخ هنر در این دو دهه من را شگفت زده کرد.
وی درباره انتخاب موزه هنرهای دینی امام علی(ع) برای نمایش آثار نمایشگاه «نمایه چهل» بیان کرد: سال گذشته آثار راه یافته به نمایشگاه «طوبای زرین» ۱۰۰ اثر بود اما امسال ۷۰۰ کار برای نمایش در موسسه صبا انتخاب شدند و بنابراین موسسه صبا جایی برای نمایه چهل نداشت. فضای باغ موزه قصر که به آثار گالری‌ها اختصاص داده شد و خانه هنرمندان ایران نیز ۹۶ فریم عکس را در نمایشگاه «روزهای انقلاب» به نمایش گذاشت. «نمایه چهل» شامل ۷۵۰ قطعه نمایه از جلد کتاب‌های هنری است که در موزه هنرهای دینی اما علی (ع) به نمایش درآمد.
ایده‌هایی که برای «بعد» ماند
سقراطی درباره اینکه آیا همه ۷۵۰ نمایه‌ای که در نمایشگاه به نمایش درآمده، روی میز نیز برای تورق عموم قرار داده اند، گفت: خیر، اگر ناشران همکاری می‌کردند شاید همه کتاب‌ها را می‌توانستیم برای تورق علاقمندان و دانشجویان در نمایشگاه قرار دهیم اما کتاب‌هایی که در نمایشگاه است در موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر منتشر شده تا ایده تورق را نیز داشته باشیم. ایده اولیه من این بود که کتاب‌های واقعی را به دیوار بزنیم اما برای تحقق هر کدام از ایده‌ها اینقدر زمان گرفته شد که برخی از ایده‌ها برای بعد ماند.
وی در پایان در پاسخ به اینکه آیا این ایده در نمایشگاه کتاب نیز اجرایی می‌شود یا خیر، اظهار کرد: خیلی خوب است اگر چنین اتفاقی بیفتد و حتی دوست دارم دانشگاه هنر متولی این کار شود و هر هفته یکی از موضوعاتی که در «نمایه چهل» به آن پرداختیم به نمایش بگذارد.
نمایشگاه «نمایه چهل؛ دستاورد انتشارات هنرهای تجسمی» تا ۱۵ اسفندماه در جریان یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر در موزه هنرهای دینی امام علی (ع) برپاست.
نظر شما