به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «جامعه‌شناسی رسانه‌های جمعی و مسئله سواد رسانه‌ای در ایران» در زمره اولین آثاری است که طی سال‌های اخیر با رویکردی پژوهش‌محور و با مطالعه موردی رسانه‌های ارتباط جمعی در ایران از منظر مسئله‌شناسی سواد رسانه‌ای، منتشر شده است.
در این کتاب، نویسنده به سراغ محصولات و برنامه‌های پرمخاطب رسانه‌ای در جامعه امروز ایران در سه قالب تلویزیون، مطبوعات و شبکه‌های اجتماعی مجازی رفته و با تحلیل محتوای تولیدات این گروه از رسانه‌ها و فرآیندهای تولید پیام در آن، دغدغه افزایش آگاهی در مخاطب ایرانی و شکل‌دهی به توانایی تجزیه و تحلیل پیام توسط او را، دنبال می‌کند. آنچه محوریت اصلی این اثر را شامل می‌شود، توجه جدّی به اهمیت منظومه شناختی در مخاطب نسبت به پیام و محتوای تولیدی در رسانه‌هاست؛ شناختی که حاصل و فرجام یک فرآیند معین از تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعاتی است که از سوی رسانه‌ها ارائه می‌شود و نیاز به آموزش این مسئله در میان اقشار و گروه‌های سنی مختلف جامعه امروز بیش از هر زمانی دیگری احساس می‌شود.
قجری در خصوص ایده نگارش این اثر اظهار داشته، طرح تدوین و نگارش کتاب «جامعه‌شناسی رسانه‌های جمعی و مسئله سواد رسانه‌ای در ایران»، متکی بر تجربه و آموزه‌های بیش از پنج سال پژوهش و مطالعه مستمر این پژوهشگر روی قالب‌های مختلف رسانه‌ای و مطبوعاتی و نیز نگارش ده‌ها جلد گزارش تحلیلی، راهبردی و پژوهشی در حوزه رسانه‌های اجتماعی، فرهنگی و اندیشه‌ای توسط اوست که به‌صورت فردی و گروهی طی سالیان اخیر تولید و منتشر شده است. از جمله این آثار تحلیلی می‌توان به کتاب «پایش مطبوعات استانی کشور» در ۴ جلد، ماهنامه «تحلیل‌نامه» در ۳۶ شماره، هفته‌نامه «ذره‌بین» در ۴۱ شماره و … اشاره نمود. این تجربه‌زیسته رسانه‌ای در کنار نگاه پژوهشی و جامعه‌شناختی به حوزه ارتباطات و رسانه، زمینه‌ساز شکل‌گیری و تألیف این اثر مستقل با هدف ارائه الگویی کاربردی برای اقشار مختلف جامعه، بر مبنای دغدغه و مسئله سواد رسانه‌ای و ضرورت کسب توانمندی مخاطب جهت شناخت و تحلیل درست از محتوا و ماهیت رسانه‌های جمعی بوده است.
از میان سه سطح مطالعاتی مدنظر جامعه شناسان و پژوهشگران علوم اجتماعی در حوزه جامعه‌شناسی رسانه که شامل تحقیق در «پیام» رسانه‌ها، درک چگونگی «تولید پیام» و نیز مطالعات درباره «مخاطبان» رسانه‌ها و اثرات رسانه‌هاست، این کتاب با تمرکز بر سطح دوم یعنی نحوه، فرآیند و بسترهای تولید پیام رسانه‌ای، بر آنست تا به تحلیل راهبردی از وضعیت رسانه‌های فعّال دیداری، شنیداری، مکتوب و مجازی با هدف‌گیری جامعه امروز ایران، دست یابد. این رویکرد، بر نگاهی آگاهی‌بخش و هوشمند به رسانه و پیام‌های رسانه‌ای یعنی مسئله سواد رسانه‌ای متکی است.
قجری در مقدمه این کتاب آورده است: سواد رسانه‌ای که در عمده‌ترین تعریف از آن شامل توانایی دسترسی، تجزیه و تحلیل، ارزیابی و ایجاد پیام‌ها در زمینه‌های مختلف می‌شود (لیوینگستون، ۲۰۰۴: ۱۸)، امروز به عنوان نیازی راهبردی برای کلیه جوامع و مخاطبان رسانه‌ای در اقصاء نقاط جهان به شمار می‌آید. این مهم تا حدی است که جدیدترین منابع پژوهش‌های جامعه‌شناختی، سواد رسانه‌ای را به عنوان راهبرد اصلی مقابله با اخبار جعلی یا فیک‌نیوز در رسانه‌ها می‌دانند. (بلگر و دیویسون، ۲۰۱۸: ۳) به عبارتی، امروزه شیوع اخبار و مطالب نادرست و کذب در رسانه‌ها گریزناپذیر است و طی سالیان اخیر به سبب توسعه کمی رسانه‌ها در ابعاد و قالب‌های متنوع، حتی قوانین رسمی کشورها نیز توانایی رویارویی اساسی با حجم وسیع داده‌ها و اطلاعات منتشر شده در فضای رسانه‌ای رسمی و غیررسمی را ندارد. لذا این برعهده مخاطبان رسانه‌هاست که با تجهیز خود به مهارت‌ها و توانایی‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات و پیام‌های رسانه‌ای، از گرفتاری در دام اشتباهات، انحرافات، دروغ‌پراکنی و در بسیاری موارد اغواگری‌های ذهنی و روحی رسانه‌ها بگریزند. جامعه‌شناسان و پژوهشگران حوزه ارتباطات و رسانه معتقدند همانطور که سوادآموزی توانایی خواندن و نوشتن است، سواد رسانه‌ای به توانایی دسترسی، تحلیل، ارزیابی و ایجاد انواع پیام‌های رسانه‌ای اشاره دارد که برای همگان ضرورت دارد. (جونو، ۲۰۰۹)
کتاب «جامعه‌شناسی رسانه‌های جمعی و مسئله سواد رسانه‌ای در ایران» در ۹ بخش مجزا و با روش تحلیل محتوای کیفی، نگاه و روشی جدید را در مطالعات اجتماعی رسانه دنبال می‌کند؛ به‌نحوی‌که در هر بخش به بررسی گزاره‌های تحلیلی و ایده‌های مرکزی استخراج‌شده از متن رسانه‌های مختلف پرداخته و کوشیده شده با نگاهی پژوهش‌محور و مبتنی بر چارچوب‌ها و مفاهیم نظری جامعه‌شناختی، چارچوبی مستند و قابل اتکا را پیش روی مخاطب ایرانی این قسم از رسانه‌ها قرار دهد؛ تا هم مخاطب عمومی از محتوای آن به‌صورت کاربردی استفاده نموده و هم امکان بهره‌برداری برای پژوهشگران و دست‌اندرکاران حوزه سیاست‌گذاری اجتماعی و رسانه‌ای در کشور مهیّا باشد.
این کتاب در ۲۷۰ صفحه و با قیمت ۳۰ هزار تومان توسط انتشارات سخنوران منتشر شده است و در سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در اختیار علاقه‌مندان و پژوهشگران این حوزه قرار خواهد گرفت.
نظر شما