به گزارش خبرگزاری مهر، هشتمین نشست مشترک مرکز تحقیقات امام علی علیه السلام و مراکز مطالعات قرآن و مطالعات اقتصادی دانشگاه مفید با محوریت نهج البلاغه با عنوان «تصویرآفرینی نهج البلاغه از قرآن» برگزار شد.
این نشست در ادامه سلسله نشست‌هایی است که براساس تفاهم نامه مشترک میان دانشگاه مفید و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و مرکز تحقیقات امام علی (ع) برگزار می‌شود.
سخنران این نشست آزاده عباسی، استادیار دانشگاه علوم قرآن و حدیث بود که سخنان خود را در دو محور ارائه کرد. وی گفت: محور اول، در رابطه با خود تصویر آفرینی و واژه تصویر آفرینی، پیشینه آن و اینکه این بحث نسبتاً جدید در حوزه مطالعات بلاغی و ادبی کجاست. محور دوم، در رابطه با بیانات حضرت امیر (ع) که در کتاب نهج البلاغه جمع شده است و با رویکرد بلاغی این مطالب جمع آوری شده است و اینکه تصویر آفرینی که از امور مهم بلاغت است در نهج البلاغه چه جایگاهی دارد و اینکه نهج البلاغه چه تصاویری را از قرآن خلق کرده است. وی در ابتدای بحث چنین عنوان کرد که در مورد تصویر آفرینی می‌توانیم راجع به موضوعات بسیاری در نهج البلاغه کار کنیم؛ همانطور که الان دانشجویان ما در رابطه با تصویر آفرینی در قرآن تقریباً نزدیک ۱۵ تا ۲۰ پایان نامه را به راهنمایی خود بنده کار کرده اند. الان فرصتی پیش آمده که راجع به تصویرآفرینی نهج البلاغه از قرآن صحبت کنیم و پیوند بین قرآن و نهج البلاغه را از این منظر بررسی کنیم.
عباسی در بیان مفاهیم مرتبط با تصویر آفرینی افزود: تصویر سازی شاخه‌ای از هنرهای کاربردی است که تصویرگر برای بیان ایده‌های خود از آن استفاده می‌کند. هنر تصویر سازی تقریباً از اوخر قرن ۱۸ و ۱۹ شروع می‌شود و دو شاخه دارد؛ یکی تصویرسازی‌های داستانی و دیگری تصویرسازی‌های تبلیغاتی. همان چیزی که امروز در مدیا با آن مواجه هستیم؛ تصاویری خلق می‌شود یا به عبارتی ساخته می‌شود برای انتقال مفهومی جدید و نو. همچنین در مباحث نشانه شناسی نیز یک بخش مربوط به تحلیل تصاویر تبلیغاتی یا داستانی است. در بخش داستانی نکته عمیقی وجود دارد و آن اینکه نویسنده داستانی را نوشته و کسی بر اساس آن داستان نوشته شده تصویر می‌کشد که این تصویر گری است که در آن سعی می‌شود آن داستان به تصویر درآید. این تصویر الزاماً خود داستان نیست بلکه نقاشی مرتبط است. مثل نقاشی‌هایی که برای کودکان در کتاب‌های داستان کشیده می‌شود.
وی ادامه داد: لذا در تصویر سازی و تصویر گری ذهن یک جولان فکری دارد و خودش هست که تصویر را می‌سازد و مولفه‌هایی را به صورت قراردادی تصویر می‌کند. پس تصویرسازی و تصویر گری ممکن است مفهوم مورد نظر را به خوبی بیان نکنند. اما در تصویر آفرینی ابزار آفرینش تصاویر، الفاظ هستند و از کنار هم قرار گرفتن الفاظ با عباراتی مواجه می‌شویم که این عبارات خود، تصویر می‌آفرینند. پس منظور ما از تصویر، عکس و فیلم و نقاشی نیست و طبیعی است که قلم و رنگ برای آفرینش تصویر به کار نمی‌روند، بلکه در تصویر آفرینی از کلماتی صحبت می‌کنیم که بار معنایی این کلمات یک تصویر را به ذهن خواننده منتقل می‌کند و آن فرد تصویری که در ذهن من خواننده ایجاد می‌کند با تصویری که در ذهن دیگری ایجاد می‌کند بسیار به هم شبیه است، چون ما از کلمات و خود متن تصاویر را پیدا می‌کنیم. اقسامی از تصویر آفرینی شامل: تجسم بخشیدن به حقایق دینی، تجسم بخشیدن به حالات روحی انسان‌ها و دیگری به امور روحی و معنوی است.
استادیار دانشگاه علوم قرآن و حدیث اضافه کرد: امیر المومنین (ع) وقتی می‌خواهند از قرآن تصویر خلق کنند، قرآن را به صورت انسانی به تصویر می کشند و ما در تصاویر قرآنی آن را می‌بینیم. مهم‌ترین شیوه‌ها برای تصویر آفرینی استفاده از شیوه‌های بلاغی است مانند استعاره، کنایه تشبیه و تمثیل. بخش دیگری هم که شاید ظرافت هنری و دقت زیادی در آن وجود دارد، آفرینش تصاویر با استفاده از حروف و کلمات است. مسأله تصویر آفرینی را در عالی‌ترین حالت خود در قرآن می‌بینیم. قرآن برای بیان مطالب خود از زبان تصویر استفاده می‌کند. اگر قرآن یک دور با زبان تصویری خوانده شود از جذابیت‌های زیادی برخوردار است. یکی دو نمونه مثل فیلم‌های مربوط به یاسین و الرحمن را صدا و سیما سعی کرده انجام دهد که البته انتقاداتی هم به آن وارد است. از آنجا که نهج البلاغه امیر المومنین بعد از قرآن عالی‌ترین کتابی است که در حوزه بلاغت با آن آشنا هستیم و سیدرضی هم با رویکرد بلاغی مطالبی را که امیر المومنین بیان فرموده، جمع کردند. لذا ما می‌توانیم نمونه ایی را در نهج البلاغه هم ببینیم. اما تصویر آفرینی‌های نهج البلاغه با موضوعات گوناگون قابل بررسی است و البته مهارت علمی زیادی برای فهم همه آن لازم است. از جمله تصویر آفرینی‌های نهج البلاغه از قرآن به طور نمونه کمک گرفتن از تصاویری است که این تصاویر مربوط است به مظاهر طبیعی است. نمونه دیگر وسایل و ابزار و اموری است که بشر با آن آشنا ست.
در پایان جلسه حاضرین در جلسه به بحث و تبادل نظر در این رابطه پرداختند.
نظر شما