بستر فساد در قرائت کنتور برق/نقاط ضعف و قوت تعرفه‌های جدید

به گزارش خبرنگار مهر، تعرفه‌های برق و شرایط عمومی آنها در اسفندماه سال ۹۷ به تصویب هیأت وزیران رسید و توسط وزارت نیرو برای سال ۹۸ در دستور کار قرار گرفت. تعرفه‌های سال جدید بدین ترتیب است که برای ۸ ماه از سال، تعرفه برق همه مشترکین، به میزان ۷ درصد نسبت به سال گذشته افزایش می‌یابد. در همین راستا نیز حداکثر بهای برق مصرفی از ۲۱۲ تومان در سال گذشته به ۲۲۶ تومان در سال جاری و برای ۸ ماه از سال افزایش پیدا کرده است. این روند مشابه سال‌های گذشته بوده و هیچ تفاوتی نسبت به سال‌های گذشته ندارد.

اما برای دوره گرم سال یعنی از اول خردادماه تا آخر شهریورماه، تعرفه‌های جدید نسبت به سال گذشته متفاوت است و نسبت به گذشته دو مزیت مهم دارد. بر اساس مصوبه جدید، برای هر اقلیم آب و هوایی یک الگوی مصرف تعیین شده و سیاست‌ها در قبال مشترکین کم‌مصرف و پرمصرف متفاوت است. الگوی مصرف برق برای مناطق در جدول ۱ آورده شده است.

جدول ۱، الگوی برق مناطق مختلف برای دوره گرم سال

با توجه به تعرفه‌های ابلاغی، قیمت برق مشترکین داخلِ الگو در ۴ ماه گرم نیز مشابه ماه‌های دیگر و تنها ۷ درصد افزایش پیدا می‌کند. در عوض این مشترکین می‌توانند با کاهش مصرف برق نسبت به دوره مشابه سال گذشته، از تخفیف برق به قیمت اولین پله نیز بهره‌مند شوند. به عنوان مثال چنانچه یک مشترک مناطق عادی با مصرف ۱۰۰ کیلووات‌ساعت به میزان ۱۰ کیلووات‌ساعت مصرف برق خود را کاهش دهد آنگاه از تخفیف ۵۲۴ تومانی هم بهره‌مند خواهد شد که معادل ۱۰ درصد بهای برق این مشترک است. اما در مقابل، تعرفه برق مشترکین خارج از الگو در کل ۴ ماه از فصل گرم، نسبت به سال گذشته ۲۳ درصد افزایش داشته است. در حالی که اشاره شد، تعرفه برق مشترکین داخل الگو تنها ۷ درصد افزایش پیدا کرده است.

جدول ۲ تعرفه برق همه مشترکین مناطق عادی را برای ۸ ماه از سال و جدول ۳ نیز تعرفه برق مشترکین داخل و خارج از الگو را برای ۴ ماه از سال نشان می‌دهند.

جدول ۲، تعرفه برق همه مشترکین در ۸ ماه از سال

جدول ۳، تعرفه برق مشترکین داخل و خارج از الگو در ۴ ماه از سال

نگاه ۳۶۰ درجه‌ای به تعرفه‌های جدید برق

همچنین با توجه به تعرفه‌های جدید برق، حداکثر بهای برق برای فصل تابستان مناطق عادی ۲۶۱ تومان بر کیلووات‌ساعت درنظر گرفته شده که با توجه به حداکثر بهای برق ۲۱۲ تومانی در سال گذشته، ۲۳ درصد افزایش یافته است. تمامی موارد مطرح‌شده برای دیگر اقلیم‌ها نیز برقرار است با این تفاوت که مقدار الگوی مصرف در هر اقلیم متفاوت بوده و در جدول ۱ آورده شد.

تعرفه‌های جدید نقاط ضعف و قوتی دارند که عبارتند از:

قوت: تعرفه‌های متفاوت مشترکین داخل و خارج از الگو در فصل گرم یک اقدام مهم و مثبت است که در سال‌های گذشته وجود نداشته است. در طول سالیان گذشته همواره قیمت برق همه مشترکین به یک میزان افزایش پیدا می‌کرد و هیچ وقت خبری از الگوی مصرف برق نبود. با توجه به یارانه‌ای بودن برق و بهره‌مند شدن بیشتر مشترکین پرمصرف لازم بود تا درصد افزایش تعرفه مشترکین متفاوت باشد که این اقدام مهم امسال و برای اولین بار اتفاق افتاد.

قوت: استفاده از سیاست تشویقی برای مشترکین کم‌مصرف، امری مثبت بوده و می‌تواند بر کاهش مصرف در فصل تابستان مؤثر باشد.

ضعف: متأسفانه مصوبه تعرفه‌های برق امسال به‌جای افزایش پلکانی، حالت صفر و یک دارد. به عنوان مثال اگر چنانچه یک مشترک خارج از الگو تنها به میزان یک کیلووات‌ساعت برق مصرف کند آنگاه مشمول تعرفه‌های ۲۳ درصدی برای کل مصارف خواهد شد. این شیوه افزایش قیمت علاوه بر ناعدالتی، بستر فساد در قرائت‌خوانی کنتور را هم بالا برده و در نتیجه انگیزه‌ها برای جابه‌جایی اعداد بسیار بالا زیاد خواهد شد. البته اگر چنانچه کنتورهای مشترکین پرمصرف هوشمند شود آنگاه این امربرطرف می‌شود، اما باید توجه داشت که با توجه به مصوبه، درصد مشترکین خارج از الگو بالا بوده و عملاً امکان هوشمندسازی کنتورها هم برای همه وجود ندارد.

ضعف: با توجه به اینکه این اقدام تنها در ۴ ماه از سال مورد تأیید و تصویب قرار گرفت ضروری است تا برای سال‌های آتی، تعرفه‌های ترجیحی برای کل سال تصویب شود.

ضعف: افزایش ۲۳ درصدی پرمصرف‌ها در مقابل افزایش ۷ درصدی کم‌مصرف‌ها هرچند اقدام مثبت اما کافی نیست. زیرا حتی تعرفه آخرین پله هم همچنان با قیمت تمام شده اختلاف دارد. ضروری است تا در سال‌های آینده این امر با درصد بیشتری صورت بگیرد.

تخفیف ۱۲۳ هزار تومانی به پرمصرف‌ها

ضعف: یکی از اصلی‌ترین مشکلات تعرفه برق، عبارت «حداکثر بهای برق مصرفی» در ردیف زیر جدول تعرفه‌ها است. در واقع این عبارت حتی مانع از این می‌شود تعرفه‌های پلکانی به درستی عمل کنند و اثر پلکانی‌بودن را برای مصارف بسیار بالا کاهش می‌دهد. در سال ۹۸ نیز مقدار مصرف حداکثر برای فصل تابستان برابر ۲۶۱ تومان بر کیلووات‌ساعت در نظر گرفته شده است. برای درک این عبارت، فرض کنید که یک مشترک به میزان ۱۵۰۰ کیلووات‌ساعت در ماه برق مصرف کند. اگر چنانچه این عبارت نبود، مطابق تعرفه‌های پلکانی جدید، متوسط بهای برق این مشترک برابر ۳۴۳ تومان بر کیلووات‌ساعت می‌شد اما با توجه به این بند، متوسط قیمت برق این مشترک از ۲۶۱ تومان بر کیلووات‌ساعت بالاتر نخواهد رفت. در نتیجه این امر باعث می‌شود تا این مشترک پرمصرف از یک تخفیف ۱۲۳ هزارتومانی در ماه بهره ببرد. محاسبات نشان می‌دهد که در واقع برای مصارف بیشتر از ۸۰۰ کیلووات‌ساعت در ماه عملاً پله‌ها خاصیت خود را از دست داده و تعرفه ثابت برای کل مصرف به وجود خواهد آمد. به همین دلیل، این عبارت که همواره نیز در جداول تعرفه‌ها ابلاغ می‌شود، نمی‌گذارد تا پلکان‌های مصرفی به درستی عمل کرده و تأثیر پلکانی بودن را برای مصارف بسیار بالا از بین می‌برد. با توجه به درصد توزیع مشترکین، این عبارت همواره به سود درصدی از جامعه که مصارفشان بسیار بالا است بوده است.

به گزارش خبرنگار مهر، طبق گفته کارشناسان به نظر می‌رسد که تعرفه‌های جدید برای مناطق عادی مناسب و به سود ۷۰ درصد از مشترکین است. اما اطلاعات دقیقی از توزیع مشترکین در استان‌های جنوبی کشور و به خصوص استان خوزستان نیست و بیم آن می‌رود که الگوی مصرف این استان‌ها به اندازه مناسبی در نظر گرفته نشده باشد. در نتیجه اگر چنانچه الگوهای مصرفی به درستی تعیین نشده باشند آنگاه فشار زیادی به مشترکین با مصارف عادی در استان‌های گرمسیری وارد خواهد شد.

ضرورت اصلاح مصوبه

‌با توجه به نقاط ضعف و قوت مصوبه جدید باید از این طرح حمایت کرد اما اصلاح آن هم قطعاً ضرورت دارد. در همین راستا بهتر است به جای استفاده از یک مدل صفر و یکی، از مدل پلکانی افزایشی ( مدل IBT) استفاده کرد. در همین راستا پیشنهاد می‌شود تا در مرحله نخست، الگوهای مصرفی به شیوه مناسبی طراحی شود تا اکثریت مشترکین داخل الگو باقی بمانند. پس از این امر می‌توان به جای تشویق مشترکین کم‌مصرف، تعرفه برق مشترکین داخل الگو را ثابت نگه داشت، اما در عوض تعرفه برق برای مصارف مازاد بر الگو به نرخ خورشیدی تعیین کرد. همچنین لازم است تا عبارت «حداکثر بهای برق مصرفی» از جداول تعرفه حذف یا اینکه قیمت آن برابر تعرفه خورشیدی تعیین شود. این شیوه پیشنهادی می‌تواند علاوه بر حمایت اکثریت جامعه، بر عدالت انرژی و مدیریت مصرف هم بسیار مؤثر باشد.