اربعین می تواند برای ما دستاوردهای فراتمدنی داشته باشد

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام والمسلمین نجف لکزایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در همایش بین المللی اربعین و تمدن نوین اسلامی که بیستم مهرماه در  نجف اشرف برگزار شد به ارائه سخن پرداخت و گفت: تمدن یک دستاورد و تجربه بشری است ولی اربعین یک دستاورد و تجربه الهی و دینی است. وقتی می خواهیم نسبت تمدن را به عنوان یک امر بشری و تجربه بشری به مثابه یک امر الهی بسنجیم، فرضیه و مدعای من این است که اربعین فراگیرتر و وسیع تر و بزرگتر از تمدن است.

وی با تأکید بر اینکه اربعین می تواند برای ما دستاوردهای فراتمدنی داشته باشد، اضافه کرد: البته این موضوع باید در جای خود بحث شود. اما یکی از دستاوردهای اربعین برای جهان امروز می تواند در عرصه تمدن سازی باشد و البته تمدن را از سمت و سوی مادی و طبیعی و تجربی صرف و خالص به سمت و سوی الهی، توحیدی و متعالی ببرد. ما می توانیم از دو دسته تمدن یاد کنیم؛ تمدنهای دنیاگرا و تمدن های توحیدگرا، تمدن های غیردینی و تمدن های دینی و تمدن غیر اسلامی و تمدن اسلامی.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه تمدن اسلامی می تواند تمدن حسینی، تمدن اربعینی یا تمدن مهدوی باشد، تصریح کرد: از این جهت اربعین در چهار بخش می تواند به ما در عرصه تمدن سازی و امت سازی کمک کند:۱- در عرصه ارکان بنیان ساز، هر تمدنی بنیان هایی دارد. دو دسته از این بنیانها خیلی مهم هستند. یکی بنیانهای معرفتی و دیگری بنیانهای انگیزشی.

وی در ادامه سخنانش گفت: اربعین می تواند هم محرکهای معرفتی تمدن را اصلاح و تأمین کند هم می تواند بنیانهای انگیزشی تمدن را اصلاح، تسهیل و تأمین کند. یعنی همان رسالت انبیای الهی که فرمود: ویُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ. این مربوط می شود به محرکهای معرفتی، یُزَکِّیهِمْ مربوط می شود به محرکهای انگیزشی.همین طورمی تواند بنیانهای انسان شناختی را برای ما روشن کند. همچنین می تواند بنیانهای جامعه شناختی را برای ما روشن کند و بنیانهای هستی شناختی و توحید را به عنوان مبدأ و معاد را به عنوان مقصد به ما نشان دهد. در برابر توحید، طاغوت قراردارد. در برابر سعادت، شقاوت قرار دارد و در مسیر، یا هدایت است یا ضلالت. تمدن اربعینی از توحید شروع می شود، با هدایت به پیش می رود و به سعادت قصوی ختم می شود.

وی با بیان اینکه دسته دوم ارکانهای هدف ساز است، اظهارکرد: اربعین می تواند در عرصه اهداف، آرمانها، چشم انداز و جامعه سازی و تمدن پردازی با نگاه آینده به ما کمک کند. اینکه ما آرمانهای خود را به عنوان آرمانهای توحیدی چیست. به عنوان مثال در فلسفه بعثت انبیاء آمده است: «لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ» اربعین از طریق ارتباط برقرار کردن میان انسان و عدالت در بخش آرمانهای تمدنی و اهداف تمدنی به ما کمک کند و همین طور دیگر ارزشهای اساسی حیات انسان.

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت: دسته سوم ارکان ساختارساز است؛ اربعین در بخش ساختارسازی هم به تمدن سازی کمک می کند. به ما می گوید از چه ساختاری استفاده کنید و چه ساختاری را طرد کنید. ساختاری که اربعین به ما ارائه می دهد، یک ساختار چهار ضلعی یا چهار وجهی است. با رهبری الهی شروع می شود. اولین عنصر تمدن اسلامی رهبری الهی است. عنصر دوم مکتب است. عنصر سوم امت است. عنصر چهارم دولت است.

وی با اشاره به اینکه این عناصر ذکر شده برگرفته از سیره نبوی است، تصریح کرد: پیامبر(ص) به عنوان رهبر الهی مبعوث می شود. به پیامبر وحی نازل می شود به عنوان مکتب و دین. پیامبر وحی را به مردم عرضه می کند امت شکل می گیرد و بعد پیامبر به کمک امت برای اجرای شریعت دولت را به وجود می آورد. پس عنصر رهبری الهی می شود، اولین عنصر. بعد مکتب هست. چون رهبر باید مکتب را تبیین کند. بعد امت و در نهایت دولت قرار دارد.

این پژوهشگر و نویسنده کشورمان با تأکید بر اینکه آن دسته از ساختارهایی که در جامعه اسلامی وجود دارند، بدون عنصر رهبری الهی شکست خوردند، گفت: آنچه در مصر اتفاق افتاد میخواست بدون توجه به رهبری الهی و فقط با عنصر دولت، امور را پیش ببرد که اجرایی نشد. تجربه های دیگری هم در این موضوع وجود دارد که الان وارد این مباحث نمی شویم.

وی افزود: چهارمین از تأثیرات اربعین در ارکان تمدن سازی مربوط می شود به ارکان محیطی. ارکان جغرافیایی، من محیط را به معنای عام به کار می برم، یعنی آنچه که مربوط می شود به اقتضائات. اربعین وقتی که به جغرافیا می خورد، نژاد را حذف می کند. فرانژادی می بیند پدیده ها را. زبان را حذف می کند، فرازبانی می بیند. هر کسی با هر زبانی، هر کسی با هر نژادی.

لکزایی با اشاره به اینکه ورود به تمدن الهی برای هیچ کس ممنوع نیست، تصریح کرد: هر کسی با هر رنگ پوستی و با هر جنسیتی فرقی ندارد. هندی، پاکستانی، ایرانی، افغانستانی، آمریکایی و ... وقتی وارد اینجا می شوند در این ظرف در کنار هم قرار می گیرند. بنابراین ناسیونالیسم اینجا نادیده گرفته می شود. ناسیونالیسم یک امر فرعی می شود، چون اربعین می تواند این مرزها را بشکند. ضمن اینکه با این مرزها درگیر نمی شود اما بر فراز این مرزها حرکت می کند می تواند نسبت به ارکان محیطی تمدن به ما خدمت کند. افرادی را اربعین دور هم جمع می کند که اگر یکی از این تعین ها را بپذیریم دور هم جمع شدنی نیستند. اگر ناسیونالیسم را بپذیریم دیگر دور هم نمی توانیم جمع شویم. اگر فمنیسم دیگر نمی توان دور هم جمع شد. اگر یک نژاد را برتر بدانیم، اگر یک زبان را برتر بدانیم. اگر هر نوع تعینی را برتر بدانیم دیگر نمی توانیم دور هم جمع شویم. اربعین می آید فقط بر گرد حق و باطل انسانها را تنظیم می کند. همه حق گرایان، همه عدالت خواهان، همه آزادی خواهان عالم، همه موحدان عالم ... در اربعین جمع می شوند.

معاون پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تأکید کرد: «تَعَالَوْا إِلَی کَلِمَةٍ سَوَاءٍ»یی که قرآن می فرماید اینجا نمود پیدا می کند. «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ» اینجا نمود پیدا می کند. بنابراین به طور خلاصه اربعین از چهار جهت کلان که ارکان تمدن محسوب می شوند می تواند در تمدن‌سازی به ما کمک کند. ارکان بنیان ساز، ارکان جهت ساز(اهداف و آرمانها)، ارکان ساختارساز( که کارگزاران ذیل همین مجموعه هستند) و ارکان محیطی.

یادآور می شود، همایش بین المللی اربعین و تمدن نوین اسلامی با همکاری پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دبیرخانه انجمن های علمی حوزه، بعثه کمیته فرهنگی آموزشی ستاد اربعین و مراکز علمی دیگر کشورها بیستم مهرماه در نجف اشرف برگزار شد.