به گزارش خبرنگار مهر، نویسنده در این اثر سعی کرده است با بررسی آرای ملاصدرا در باب انسان به ویژه در کتاب اسرارالآیات نشان دهد که چگونه ملاصدرا تصویری جدید از انسان، در مقابل نگرش ماهوی فیلسوفان پیشین، به دست می دهد و چگونه کثرت نوعی انسان را تبیین می کند و لوازم و نتایج فلسفی کثرت نوعی انسانی چیست؟ و چگونه ملاصدرا با نگرش وحدت انگار وجودی، می تواند کثرت نوعی و تباین انواع را مطرح کند؟ بنابر آنکه ماهیت، عوامل تباین و خاستگاه کثرت است و وجود کانون وحدت.
صلواتی معتقد است: نزد فیلسوفان مسلمان پیش از ملاصدرا، ماهیت به عنوان محور مباحث در باب شناخت انسان مطرح بوده است؛ از این رو غالبا متفکران ماهوی نگر، به وحدت نوعی انسان، حکم کرده اند و کسانی که کثرت نوعی را فارغ از نگرش وجودی مطرح نموده اند، توفیق چندانی در تبیین و نظام مند کردن عقیده خویش نداشته و نتوانسته اند به نحو روشمند مسأله کثرت نوعی و لوازم و کارکردهای آن را ارائه کنند، اما ملاصدرا با نظر به وجود و بر پایه نگرش اصالت وجودی و مبانی برآمده از آن چون حرکت وجودی و اتحاد عاقل و معقول، تفسیری متفاوت از انسان ارائه کرده و کثرت نوعی انسان را به نحو نظام مند تبیین نموده است.
وی می نویسد: از سوی دیگر می توان مدلهای گوناگون در باب نوعی انسان از نظر ملاصدرا ارائه کرد؛ به این بیان که نظریه کثرت نوعی پیش از ملاصدرا، از مدلی واحد و پیشین پیروی می کرد که در آن هر انسانی در آغاز خلقت و پیش از افعال اختیاری، نوع منحصر در فرد با طیف است، اما کثرت نوعی ملاصدرا منحصر در مدلی واحد نیست و می توان با توجه به اقوال ملاصدرا و مبانی فلسفی او، مدلهایی چون کثرت نوعی به حسب کفر، تفاوت تفاضلی پیشین و پسین و کثرت نوعی اسمایی را استنباط کرد.
ملاصدرا در مواضعی بر پایه وحدت نوعی انسان مباحثی را مطرح کرده است و در جاهای متعدد از آثارش از کثرت نوعی و تباین انسانها سخن گفته است و عقیده وحدت نوعی انسان را نافی نبوت ارزیابی می کند. افزون بر آن در آنجاها که از کثرت نوعی بحث کرده، موضع واحدی در باب قلمرو کثرت نوعی انسان اتخاذ نکرده است؛ برخی از سخنان ملاصدرا حاکی از آن است که کثرت نوعی صرفا در آخرت اتفاق می افتد و در این نشئه انسان همچنان نوع واحدی است، اما صدرالمتألهین در مواضعی از آثارش، عبارتی را بیان می کند که از آن می توان تفاوت نوعی انسانها را در همین نشئه نتیجه گرفت و آخرت را صرفا جایگاه ظهور و بروز انواع متکثر دانست. از این رو نویسنده در این اثر سعی می کند مواضع ابهام را روشن کند و سازگاری و عدم سازگاری هر یک از مواضع با کلیت نظام فکری ملاصدرا را تبیین کند.
دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی در این اثر در صدد پاسخ به دغدغه ها و مسائل ذیل است:
توجیه و تبیین کثرت نوعی انسان در قالب تفاوت تفاضلی و تباینی انسانها و تبیین سازگاری آن با نگرش وحدت انگار وجودی، بررسی تغییرات راه یافته بر پایه تلقی صدرایی از انسان در حکمت متعالیه در محور برخی مسائل، براهین و شبکه زبانی، تبیین نقش دین و اراده در فراروی انسان، تعیین حدود و ثغور پذیرندگی انسان، بررسی برخی لوازم و نتایج فلسفی تلقی صدرایی از انسان.
این اثر مشتمل بر ۱۱ فصل است که عبارتند از:
فصل اول: امکان شناخت انسان و قلمرو فراروی
فصل دوم: نحوه حضور انسان در عوالم گوناگون
فصل سوم: طرح کثرت نوعی انسان پیش از ملاصدرا
فصل چهارم: استنباط مدلهای کثرت نوعی انسان بر پایه فلسفه ملاصدرا
فصل پنجم: نقد و بررسی ادله وحدت و کثرت نوعی انسان
فصل ششم: تحول تاریخی انسان
فصل هفتم: انواع انسانی در اسرار الآیات
فصل هشتم: قلمرو کثرت نوعی پسین انسان
فصل نهم: فروعات کثرت نوعی انسان ملاصدرا
فصل دهم: انسان ملاصدرا و معنای زندگی
فصل یازدهم: انسان ملاصدرا و مسأله فرهنگ
کتاب تبیین فلسفی انواع انسانی در حکمت صدرایی تألیف عبدالله صلواتی عضو هیئت علمی دانشگاه شهید رجایی تهران به همت انتشارات هوزان به بهای ۶۰۰۰۰۰ ریال منتشر شد.
نظر شما