به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «فیزیک و فلسفه» نوشته برنارد دِسپانیا به‌تازگی با ترجمه رسول رکنی‌زاده توسط انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است. نسخه اصلی این‌کتاب در سال ۲۰۰۶ توسط انتشارات دانشگاه پرینستون چاپ شده است.
برنارد دسپانیا نویسنده این‌کتاب، فیزیکدان و فیلسوفی بود که در مهم‌ترین آثار خود به مبانی نظری مکانیک کوانتومی و سرشت واقعیت فیزیک پرداخته است. او که متولد سال ۱۹۲۱ و درگذشته به سال ۲۰۱۵ است، تا سال ۱۹۸۷ استاد فیزیک نظری و ذرات بنیادی دانشگاه پاریس بود. یکی از رهاوردهای فکری این‌اندیشمند، نظریه واقعیت مستور است که در کتاب «فیزیک و فلسفه» و کتاب «نظریه واقعیت مستور» به‌طور مفصل آن را تشریح کرده است. این‌نظریه را می‌توان مهم‌ترین دستاورد فکری برنارد دسپانیا قلمداد کرد که باعث شد در سال ۲۰۰۹ برنده جایزه تمپلتون شود. این‌نظریه راه‌رفتن روی مرزی باریک بین ایدئالیسم و رئالیسم است و می‌گوید علم نوین به‌ویژه مکانیک کوانتومی نمی‌تواند پشتیبان ماتریالیسم باشد. به‌این‌ترتیب جای زیادی برای دین، عرفان، شعر و فلسفه‌های استعلایی در نظر می‌گیرد.
مترجم کتاب نیز استاد گروه فیزیک و گروه پژوهشی اپتیک کوانتومی دانشگاه اصفهان است که پس از ترجمه کتاب «فلسفه کوانتومی» برای دانشجویان فیزیک، دست به ترجمه این‌کتاب زده است.
«فیزیک و فلسفه» به‌جز سخن مترجم، پیشگفتار و پیوستهای سه‌گانه، ۱۹ فصل اصلی دارد. این‌فصول در ۲ بخش اصلی «واقعیات فیزیکی و مسائل مفهومی مرتبط با آن‌ها» و «تحلیل فلسفی» تقسیم شده‌اند که فصول اول تا ۱۰ در بخش اول و فصول ۱۱ تا ۱۹ در دومین بخش کتاب قرار دارند.
عناوین ۱۹ فصل این‌کتاب به‌ترتیب عبارت‌اند از: نمایی کلی، فراتر رفتن از محدوده‌های چارچوب مفاهیم آشنا، جدایی‌ناپذیری و قضیه بل، عینیت و واقعیت تجربی، فیزیک کوانتومی و واقع‌گرایی، قوانین جهان‌شمول و مسئله «واقعیت»، پادواقع‌گرایی و فیزیک / مسئله اینشتین - پادولسکی - روزن / عملیات‌گراییِ روشن‌شناختی، اندازه‌گیری و واهمدوسی جهان‌شمولیِ بازنگری‌شده، تلاش‌های گوناگون واقع‌گرا، گربه شرودینگر دست وینگر و واقعیت مستور، علم و فلسفه، انواع ماتریالیسم، توصیه‌هایی از مکتب کانت، علیت و پیشگویی‌پذیریِ مشاهداتی، تبیین و پدیدارها، ذهن و اشیا، تقابل رویکردهای عمل‌گرا-استعلایی و واقعیت مستور، ابژه‌ها و آگاهی، بنیاد اشیا.
پیوستهای کتاب هم به‌ترتیب از این‌قرارند: «قضیه بل»، «تاریخچه‌های سازگار، ناواقع‌بودگی و قضیه بل» و «همبستگی از دور در مدل دوبروی-بوهم».
کتاب پیش‌رو می‌خواهد بر مبنای تحلیلی گسترده که بنا دارد همه ایده‌ها و واقعیت‌های مهم را به حساب بیاورد، دست به تامل بزند و شناخت مخاطب را درباره مفاهیم مورد اشاره، از اصل و اساس اصلاح کند. اولین‌بخش کتاب، حاوی اطلاعات کلی است و واقعیت‌هایی مرتبط و مسائل مفهومی ناشی از همان‌اطلاعات و واقعیت‌ها را توصیف می‌کند. در بخش اول کتاب، همچنین در مورد انواع پاسخ‌های متفکرانه و آن‌چه در کسب شناختی بی‌طرفانه از معنی واقعی آن‌ها سودمند است، بحث شده است. در بخش دوم کتاب هم که بیشتر، جهت‌گیری فلسفی دارد، نظرهای شخصی نویسنده درج شده است.
در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:
البته، همه این مباحث در فیزیک نیز به کار می‌رود. اما فیزیک‌پیشه را توجه صرف به ویژگی‌ها خشنود نمی‌کند و، به‌طور قطع، او با از بین بردن این یا آن جنبه از پدیدارهای در دست بررسی آن‌ها را تعمیم نمی‌دهد. کار تعمیم با کشف قانونی عام، بدون زدودنِ دنباله‌ای از مشخصاتِ کمتر کلیِ پدیدارها، انجام می‌شود. لیکن، فیزیک‌پیشه چنین قانونی را فقط از روی نتایج تجربی‌ِ مشاهدات نمی‌خواند. در حقیقت، برای اعتباربخشی به قانون مورد بحث از آزمایش استفاده می‌کند. اما کاسیرر تاکیده کرده است که برای این‌که اعتباربخشی اصلاً ممکن باشد، ضروری است که نظریه سائق و مشخص‌کننده خود اصلِ تسلسل و دیدگاه‌هایی باشد که بر طبق آن‌ها عناصر مختلف باید جمع‌آوری و مقایسه شوند. به این‌ترتیب، آشوبِ داده‌های حسی به سامانه‌ای از اعداد ترجمه می‌شود و اعداد نیز تعبیر می‌شوند و بنابراین اهمیت خاصشان را از محتوای مفاهیمی می‌گیرند که نظریه آن‌ها را پرورده است. او اظهار می‌کند که در این‌کار زنجیره‌ای منطقی قرار دارد که بدون آن نمی‌توانستیم به عملیاتی که انطباع حواس را به نمادهای ریاضی تبدیل می‌کند ارزشی عینی ببخشیم. برای تایید اعتبارِ نماد نمی‌توان آن را فقط بر این یا آن عنصرِ ادراکِ حسی استوار کرد. این‌کار فقط با ارجاع به قانونی انجام می‌شود که زنجیره بخش‌های گوناگون سازنده نماد را تعریف می‌کند. و نماد همان چیزی است که خود را با روشنیِ همواره فزاینده به‌عنوان حامل واقعیِ ایده «واقعیت تجربی» آشکار می‌کند.
در این‌جا ظهور یکی از مفاهیم بنیادین کاسیرر را می‌بینیم، یعنی دقیقاً مفهومی از «واقعیت تجربی» را می‌بینیم که او اساساً آن را مبتنی بر ساختار مفهومی‌ای تصور می‌کند که در بالا توصیف شد، و مفهومی که به عقیده او تنها سازنده معنیِ معتبر واژه «واقعیت» است. او حتی در جایی دیگر از کتابش این موضوع را با وضوحی بیشتر بیان می‌کند. با وجود این، اظهار می‌کند که ضرورتِ عملی که به موجب آن خود را از قلمروِ انطباعاتِ جدا از هم و غیرمتصل آزاد و به ایده ابژه‌های پیوستهای که با قوانین دقیق علّی به هم متصل‌اند مقید کنیم، ضرورتی منطقی است. بنابراین عقل و اعتبار جهان‌شمولِ قواعدِ آن چارچوبی را می‌سازند که ما، در آن چارچوب، مفهومِ درستِ هستی را ترسیم می‌کنیم.
این‌کتاب با ۶۹۴ صفحه، شمارگان ۹۹۰ نسخه و قیمت ۹۵ هزار تومان منتشر شده است.
۲۱:۳۲ - ۱۳۹۹/۰۱/۲۷
۰۳:۴۵ - ۱۳۹۹/۰۳/۰۱
نظر شما