به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «وزارت و دیوان‌سالاری ایرانی در عصر اسلامی» نوشته سید صادق سجادی به‌تازگی توسط انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار منتشر و راهی بازار نشر شده است.
یکی از مهم‌ترین خصائص دستگاه اداری– سیاسی حکومت‌های قلمرو اسلامی، مخصوصاً خلافت عباسی و فرمانروایان و سلسله‌های بزرگ در ممالک اسلامی شرقی، وسعت و قوت و شوکت نظام دیوان‌سالاری و نهادهای آن است که با اقتدار و شکوه حکومت‌ها نسبت مستقیم داشته است. اطلاق دستگاه اداری– سیاسی بر نظام دیوان‌سالاری به این‌دلیل است که کارگزاران بلندپایه دیوانی، مخصوصاً وزیران بزرگ، عملاً زمام امور حکومت را در سیاست داخلی و گاه روابط خارجی به دست داشتند و حتی بعضی از آنها فرماندهی عالی قوای نظامی در جنگ‌ها را نیز بر عهده می‌گرفتند.
اصول و بنیادهای نظام دیوان‌سالاری مبتنی بر دستگاه اداری و اجرایی ایرانیان پیش از اسلام بوده و بعضی از نهادهای آن عیناً به عصر اسلامی منتقل شده است.
ماجرای این نهادها (دیوان‌ها) که تا نیمه دوم قرن اول هجری، در عصر اموی، هنوز به دست ایرانیان بود و دفاتر و اسناد آن نیز به فارسی نوشته می‌شد، نشان می‌دهد ایرانیان پرسابقه در حکومت و سیاست و دیوان‌سالاری، از آغاز اسلام نقش و اهمیتی بی‌همتا در شکل‌گیری نظام اداری و مالی آن قلمرو بزرگ، مخصوصاً در سرزمین‌های شرقی خلافت داشته‌اند. این‌نقش وقتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که دانسته شود براساس قرائن و شواهدی نخستین دیوانیان ایرانی از عصر اموی به بعد، از خاندان‌های حکومت و دیوان‌سالار عصر ساسانی برخاسته بودند. در واقع سنت اداری و مالی عصر ساسانی به دست خاندان‌های دیوانی ایران به دوره اسلامی راه پیدا کرد؛ چنانکه آداب ملکداری و سیاست و برخی دانش‌های محض چون نجوم و پزشکی عیناً همین حکم را داشت.
مؤلف کتاب «وزارت و دیوان‌سالاری ایرانی در عصر اسلامی»، با نگاهی اجمالی به سوانح زندگی و شیوه مملکت‌داری وزیران و دیوانیان ایرانی خلافت اسلامی، سهم ایشان را در اداره دستگاه بزرگ و باشکوه خلافت اسلامی بررسی کرده و به شرح برخی از مهم‌ترین اصطلاحات و مناصب دیوانی پرداخته است.
مقصود از وزیران و دیوانیان ایرانی، هم اشخاص یا خاندان‌های وزارت‌اند که اصلاً و نسباً ایرانی بوده‌اند و هم کسانی هستند از عرب و غیر عرب‌اند که در دنیای ایرانی پرورش یافتند و پدرانشان از چند نسل پیشتر به ایران آمدند و سکنی گزیدند و با آداب و فرهنگ ایرانی برآمدند و بی‌گفتگو ایرانی به شمار می‌روند، مخصوصاً که دسته‌ای از آنها- مانند آل ماکولا- را محققان قدیم- ایرانی‌الاصل دانسته‌اند.
این‌کتاب با ۷۳۹ صفحه، شمارگان هزار و ۶۵۰ نسخه و قیمت ۱۵۰ هزار تومان منتشر شده است.
نظر شما