ماهیگیری مافیا از آب گل‌آلود کرونا

به گزارش خبرگزاری مهر، جام جم نوشت: مافیای موادمخدر خیلی سعی کرد از آب گل‌آلود کرونا، ماهی‌های درشت صید کند. مافیا چو انداخته‌بود هر که موادمخدر مصرف کند مصون می‌ماند و کرونا سر وقتش نمی‌آید. حتی دهان به دهان چرخانده‌بود مصرف‌کننده‌ها حتی اگر به ویروس آلوده شوند نیز شکل خفیف‌تر آن را تجربه می‌کنند که این حرف‌های امیدبخش در بحبوحه همه‌گیری جهانی که لااقل دست علم از یافتن راه چاره کوتاه بود، می‌توانست برای عده‌ای دلگرم‌کننده‌باشد. کسانی که تبلیغات مافیای موادمخدر رویشان اثر کرد حالا همان‌هایی هستند که بازار مصرف موادمخدر و بازار درمان اعتیاد را دچار تکانه‌هایی کرده‌اند و حتی لرزش‌هایی در بازار فروش و مصرف داروهای درمان اعتیاد به وجود آورده‌اند. تا بوده همین بوده، حوزه اعتیاد از هر اتفاقی اثر می‌پذیرد و بر سایر اتفاق‌ها اثر می‌گذارد. معتادان با اینکه پیش چشم عده‌ای به حساب نمی‌آیند اما حساب و کتاب‌های دقیق خود را دارند و کله گنده‌های تولید و فروش موادمخدر نیز زیرپوستی آنها را چنان هدایت می‌کنند که امروز در قضیه جهانشمولی همچون کرونا می‌توان ادعا کرد این مافیا در پیشبرد اهداف شوم خود موفق‌تر از خیلی‌ها عمل کرده‌است. در کشورمان آنطور که چند نفر از فعالان و صاحب‌نظران درمان اعتیاد در نقاط مختلف کشور می‌گویند تاثیرکرونا بسیار مشهود است، چه در میزان مصرف، چه در نوع مصرف، چه در رونق گرفتن بازارهای غیررسمی و حتی در بازگشت مجدد اعتیاد در کسانی که ظاهراً پرونده اعتیادشان بسته بوده‌است.

حکایتی که مافیای ناپیدا و نامرئی موادمخدر آغاز کرد با همه‌گیری ویروس کرونا و ترس از ابتلاء و مرگ، خیلی زود حکایت معتادان هم شد. سررشته این حکایت را عمال این مافیا به دست داشتند و تشویق به مصرف بیشتر ماموریت‌شان بود اما کسانی که با این سناریو هم‌داستان شدند مصرف‌کننده‌های دائمی و تفننی مواد مخدر بودند که کوشیدند وحشت از ابتلاء و احیاناً مرگ را با تشدید مصرف تسکین دهند. مرتضی خوشگفتار، کارشناسان درمان اعتیاد در قم به ما می‌گوید بعد از ورود کرونا به کشور با جماعتی مواجه شد که شور برشان داشته‌بود و فکر می‌کردند اگر مواد مخدر مصرف کنند کرونا نمی‌گیرند که این شور باعث شد آنهایی که تفننی سراغ مواد می‌رفتند به مصرف‌کننده‌های دائمی تبدیل شوند و در نتیجه میزان مراجعه تازه معتاد شده‌ها به مراکز درمان اعتیاد بالا برود. او می‌گوید: یکی از این مراجعان زن و شوهر جوانی هستند که قبلاً در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها گاهی دودی به بدن می‌رساندند اما بعد از ماجراهای کرونا و وحشت اولیه از بیماری هر روز مصرف کردند و مجبورند حالا برای درمان اعتیاد خرج کنند. افزایش مصرف موادمخدر و ظهور مصرف‌کننده‌های جدید موضوعی است که محمد عبدخدا، درمانگر اعتیاد در تهران نیز به چشم دیده و در این چند ماه تجربه‌اش کرده‌است. او به ما می‌گوید: با اینکه هنوز هیچ پژوهش علمی تأیید نکرده که مخدرها باعث کاهش ابتلاء به کرونا می‌شود اما افزایش مراجعه افرادی که تا به حال تحت درمان نبوده‌اند و مصرف‌کننده جدید محسوب می‌شوند، نشان می‌دهد مافیا در رسیدن به اهداف کرونایی‌اش موفق بوده‌است.

تشدید گرایش به سنتی‌ها
تریاک با اینکه یکی از قدیمی‌ترین مخدرهای جهان است اما هیچ‌وقت از مد نیفتاده و با اینکه رنگ‌به‌رنگ مخدرصنعتی خوش رنگ و لعاب به بازار مصرف آمده اما تریاک هیچگاه جایگاهش را میان مصرف‌کننده‌ها از دست نداده. حتی کرونا با همه قدرتش نتوانسته این جایگاه را جابه‌جا کند که اتفاقاً در این چند ماه رونقی نیز به بازار تریاک داده‌است، چه در قم، چه در تهران و چه در اصفهان و شیراز که ما پیگیرش بودیم. رابرت فرنام، کارشناس درمان اعتیاد در شیراز درگفت‌وگو با جام‌جم تأیید می‌کند که مصرف تریاک بالا رفته، آن هم با صفت بشدت و بیشتر از نوع مصرف خانوادگی. رامین رادفر، پژوهشگر و درمانگر اعتیاد در اصفهان نیز که به استرس‌های معتادان و ترس‌شان از کرونا و بقیه مشغله‌های ذهنی‌شان اشاره می‌کند: تریاک را در زمان‌های پر استرسی مثل این ماه‌ها و این روزها بهترین انتخاب معتادان معرفی می‌کند. خوشگفتار نیز که راوی این حادثه در قم است می‌گوید: کرونا باعث شد قبح استفاده از مواد مخصوصاً تریاک بریزد و خیلی‌ها به مصرفش روی بیاورند.
او می‌گوید: بسیاری از آدم‌های ساده، همان‌هایی که سراغ روغن بنفشه نیز رفتند به گمان اینکه تریاک گیاهی است و خطری ندارد مصرفش کردند و حتی با همین ذهنیت به مشتقات تریاک هم رو آوردند.
عبدخدا نیز که راوی اتفاقات کرونایی در حوزه اعتیاد در تهران است افزایش روی آوردن به مخدرهای سنتی را تأیید می‌کند و علتش را همان تبلیغات ابتدایی می‌داند که مافیا، اعتیاد را مانع از ابتلاء به کرونا معرفی می‌کرد.
اما اینکه چرا تریاک انتخاب معتادان است سوال ما از درمانگران اعتیاد بود. خوشگفتار در تحلیل این انتخاب می‌گوید یکی از ویژگی‌های تریاک و مشتقات آن سرکوب سرفه است، برای همین در اواخر قرن ۱۹ و آغاز قرن‌بیستم به مدت ۳۰ سال هروئین استنشاقی و خوراکی بهترین دارو برای درمان آسم بود و اکنون سال‌هاست در داروهای ضدسرفه نیز از کدئین استفاده می‌شود. او توضیح می‌دهد که این ویژگی یکی از علائم اصلی کرونا را که سرفه است سرکوب می‌کند و در نتیجه علائم ابتلاء به این بیماری در مصرف‌کننده‌ها دیرتر بروز می‌کند، غافل از اینکه به علت تأخیر در ظهور علائم، صرف‌کننده‌ها گرفتار نوع شدیدتری از کرونا خواهند شد. اطلاعات معتادان گویا زیاد است و از خیلی چیزها سردرمی‌آورند مثلاً سابقه تجویز داروهای مخدردار برای بیماری‌های ریه. عبدخدا توضیح می‌دهد که در اِدم‌حاد ریه که در آن بیمار حس می‌کند در حال غرق‌شدن است یعنی حالتی شبیه کرونا، یکی از درمان‌های رایج تزریق آمپول مرفین است چون باعث بازشدن ریه می‌شود و از آنچه که این مساله علمی را معتادان با گوشت و پوست‌شان لمس می‌کنند برای حفاظت از خود مقابل کرونا به مخدرهای سنتی روی آورده‌اند.

بازار سیاه داروهای نگه‌دارنده
قیمت مواد مخدر مدتی است بالا رفته. می‌گویند به‌واسطه کرونا و بسته شدن مرزها، ترانزیت مواد مخدر نیز تحت تأثیر قرارگرفته و کاهش عرضه به افزایش تقاضا و درنتیجه بالا رفتن قیمت‌ها منتج شده. درمانگران اعتیاد نیز به‌واسطه شکل‌گیری این چرخه می‌گویند مراجعه به مراکز ترک اعتیاد افزایش‌یافته و مدتی است درمان اعتیاد برای گروهی از معتادان به‌صرفه‌تر از مصرف مواد شده‌است.نتیجه اینکه داروهای درمان اعتیاد قبل از کرونا بیشتر موردتوجه معتادان قرارگرفته، هم معتادانی که رسماً در حال درمانند و هم معتادانی که خودسرانه مشغول درمان خود هستند.
درمانگرانی که ما با آن‌ها صحبت کردیم همگی یکصدا این دو پدیده را تأیید کردند. رابرت فرنام می‌گوید در این چند ماه کرونایی، معتادان زیادی خودسرانه دارو مصرف کردند و اوردوزهای زیادی اتفاق افتاد. کاویان نیز توضیح می‌دهد بسیاری از معتادان تحت درمان به تشخیص خود دوز داروهای نگه‌دارنده را بالا بردند به‌طوری‌که برای دریافت داروهای خود زودتر از موعد مقرر به کلینیک‌های ترک اعتیاد مراجعه می‌کنند. رادفر هم با تأیید این اتفاقات اضافه می‌کند مصرف بوپرنورفین و متادون به‌عنوان دو داروی نگه‌دارنده افزایش‌یافته که بخش بزرگی از آن نه به تجویز درمانگر که به میل معتادان برای مصرف بیشتر مربوط است.

تجربه عبدخدا، اما نشان می‌دهد در دوران کرونا آنچه بیشتر برایش تقاضا به وجود آمده، تنتور اپیوم (شربت تریاک) است با این توجیه از سوی معتادان که هم سد محافظی مقابل ابتلاء به کروناست و هم قادر است استرس‌ها را کنترل کند. اما اینکه این متادون‌ها، تنتورها و بوپرنورفین‌ها از کجا و چطور با این وفور در دسترس معتادان قرار می‌گیرد، داستان کهنه‌ای دارد. داستان همان نشت داروهای ترک اعتیاد به بازارهای غیررسمی و خرید آسان این داروها که از گذشته تا امروز وجود داشته و تابه‌حال حل‌نشده‌است.
معتادان برای ورود به چرخه درمان رسمی باید دریکی از مراکز مجاز ثبت‌نام کنند و کلی مدارک شناسایی ارائه دهند و دوز داروها را نیز طبق نظر پزشک دریافت کنند که خوشگفتار معتقد است این مساله یکی از چالش‌های حوزه درمان اعتیاد و یکی از علت‌های مراجعه معتادان به بازارهای غیررسمی است.

البته سختگیری‌های مراکز درمان اعتیاد و درواقع تلاش آن‌ها برای پایبندی به پروتکل‌های درمانی نیز در گرایش معتادان به بازارهای غیررسمی دارو بی ‌تأثیر نیست. هر درمانگر باید آن حجم از داروهای نگه‌دارنده را تجویز کند که نه موجب خماری و نه نشئگی افراد شود. اما در زمان‌های بحرانی مثل ایام کرونا که معتادان استرس‌های زیادی را تجربه می‌کنند و شاید هم احساس نیاز کاذبی دارند، مقدار بیشتری از نگه‌دارنده‌ها را میل می‌کنند که چون در اغلب مراکز به این خواسته نمی‌رسند راه بازارهای غیررسمی را در پیش می‌گیرند؛ بازاری که هیچ‌وقت از رونق نمی‌افتد و زیر سایه کرونا فربه‌تر نیز شده‌است.


بازگشت به اعتیاد
فرقی نمی‌کند با کدام کارشناس یا درمانگر اعتیاد در کدام از نقطه کشور همکلام شویم.بااین‌که هرکدام از آن‌ها مشاهدات و تحلیل‌های مخصوص به خود رادارند، اما در قضیه کرونا و اعتیاد یک جمله است که همه‌شان به‌اتفاق تکرار می‌کنند؛ عود اعتیاد. در ماه‌هایی که با کرونا گذشت بسیاری از پرونده‌های افراد تحت درمان که در مراکز درمان اعتیاد بسته‌شده‌بود (یعنی سیستم آنها را به‌عنوان اشخاص پاک‌شده می‌شناخت) دوباره باز شد و به شهادت درمانگران اعتیاد حالا اینها در روزهای عود به سر می‌برند. بابک کاویان، کارشناس درمان اعتیاد از اصفهان ضمن تأیید این بازگشت، این اتفاق را ربط می‌دهد به خانه‌نشینی‌ها و بیکاری‌های ناشی از کرونا و مشکلات اقتصادی برآمده از آن‌که فشارهای مضاعفی را بر مصرف‌کننده‌ها و افراد پاک‌شده وارد می‌کند که البته اگر پای عقل سلیم وسط باشد مصرف نباید دوباره اتفاق بیفتد، اما چون این قشر گرفتار الگوهای ناسازگارانه هستند، بار دیگر مصرف را از سر گرفته‌اند. سیف‌الدینی، درمانگر اعتیاد در کرمان نیز این عودهای مجدد را بیشتر از هر پدیده دیگری در این چند ماه تجربه کرده و می‌گوید خانه‌نشینی‌های کرونایی و تشدید مشکلات خانوادگی سبب شده هم میل به مصرف بالاتر برود و هم‌میل به بازگشت به اعتیاد شدت بگیرد.