خبرگزاری مهر-گروه هنر- نیوشا روزبان: «المپیاد فیلمسازی» یکی از مهمترین بخش‌های جنبی جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان در دو سه سال اخیر محسوب می‌شود که امسال چهارمین دوره آن با مدیریت حبیب ایل بیگی و همزمان با برگزاری سی‌وسومین دوره این جشنواره، در حال برگزاری است. در این المپیاد نوجوانان علاقه مند بعد از پذیرفته شدن در کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی حضور پیدا کرده و از تجربیات فیلمسازان استفاده می‌کنند.
هرچند در سال‌های گذشته المپیاد به صورت حضوری و در قالبی شبیه به اردوی جمعی نوجوانان علاقمند برگزار می‌شد، اما امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا این بخش نیز مانند دیگر بخش‌های جشنواره فیلم‌های کودک و نوجوان به صورت غیرحضوری و مجازی برگزار می‌شود.
با حبیب ایل بیگی مدیر المپیاد فیلمسازی نوجوانان درباره چگونگی برگزاری این المپیاد در دوره چهارم و اولویت‌های آن برای آینده نوجوانان حاضر در این رویداد به گفتگو نشستیم. وی در بخشی از صحبت‌های خود تاکید می‌کند که هدف از برگزاری المپیاد فیلمسازی، فیلمساز شدن نوجوانان نیست.
در ادامه مشروح گفتگوی خبرگزاری مهر با حبیب ایل‌بیگی قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی و مدیر المپیاد فیلمسازی را می‌خوانید؛
* جناب ایل‌بیگی با توجه به تفاوت برگزاری این دوره از المپیاد فیلمسازی به نسبت دوره‌های قبل، تا دوره چهارم المپیاد را تا به اینجا چگونه ارزیابی می‌کنید؟
امسال چهارمین دوره المپیاد فیلمسازی سی و سومین جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان با حضور ۶۴ نوجوان در حال برگزاری است، نوجوانانی که در این دوره از المپیاد حضور دارند، از شهرستان‌های مختلف سراسر کشور هستند، مساله جالب این است که از شهر تهران هیچ نوجوانی نتوانسته است به این دوره از المپیاد راه پیدا کند.
نوجوانانی که در این دوره از المپیاد فیلمسازی حضور دارند، از شهرستان‌های مختلف سراسر کشور هستند، مساله جالب این است که از شهر تهران هیچ نوجوانی نتوانسته است به این دوره از المپیاد راه پیدا کند چهارمین دوره از المپیاد فیلمسازی به دلیل شیوع ویروس کرونا به صورت غیرحضوری و آنلاین برگزار می‌شود. واقعیت این است که این المپیاد با هدف اینکه بچه‌ها فیلمساز شوند برگزار نمی‌شود، چرا که فکر می‌کنیم با شرکت ۳ یا ۴ روز در یک المپیاد کسی نمی‌تواند فیلمساز شود، بیشتر هدف ما تمرین کار تیمی و یا یادگیری و ارائه مناسب، همفکری کردن برای حل یک مساله و پرورش یک ایده مناسب و کسب تجربه از اساتید فیلمسازی است که شاید برای بسیاری از بچه‌هایی که در شهرستان‌های کوچک در این المپیاد حضور دارند چنین فرصتی برای کسب تجربه پیش نیاید.
المپیاد فیلمسازی یک امکان خوب برای نوجوانان است که از شهرهای کوچک با اساتید مطرح سینمای کودک و نوجوان ارتباط برقرار کرده و با آنها گفته کنند تا تجربه این فیلمسازان را شنیده و دیدگاه‌ها و نظرات خود را نیز بیان کنند. از طرف دیگر فکر می‌کنیم که برای فیلمسازان ما هم فرصتی است که بتوانند در جریان دیدگاه‌ها و دغدغه‌ها و با نوجوانان این دوره آشنا شده و در جریان کم و کیف دیدگاه‌ها و نظرات نوجوانان قرار گیرند، به همین خاطر این هم یک اتفاق خوب برای اساتید و فیلمسازان سینمای کودک و نوجوان است.
* استقبال از این دوره از المپیاد فیلمسازی چگونه بود و بیشتر کدام استان‌ها درخواست حضور در المپیاد را داشتند؟
امسال ۸۴۲ اثر متقاضی حضور در چهارمین المپیاد فیلمسازی بودند که ۴۰۳ فیلم کوتاه و ۴۳۹ ایده از ۲۴ استان به دبیرخانه ارسال شد که در این میان استان‌های خراسان رضوی، اصفهان و همدان بیشترین متقاضی را برای حضور در این المپیاد داشتند که در نهایت ۳۶ فیلم کوتاه و ۲۸ ایده به بخش نهایی راه پیدا کردند که شامل ۳۱ دختر و ۳۳ پسر در این دوره هستند.
همچنین ۸ منتور در این دوره از المپیاد ما را همراهی می‌کنند که از آن جمله می‌توان به مهین جواهریان، غلامرضا رمضانی، ابوالفضل جلیلی، سیدجواد هاشمی، سیروس حسن‌پور، بیژن میرباقری، وحید گلستان و حامد جعفری اشاره کرد، همچنین ۸ مربی داریم که در بین آنها فیلمساز نیز حضور دارد که می‌توان به عادل تبریزی اشاره کرد. در واقع مربیان این دوره اساتیدی هستند که در انجمن سینمای جوانان ایران سابقه تدریس داشته و در کنار منتورها از ساعت ۸ تا ۱۲ به مدت سه روز با نوجوانان کار می‌کنند.
همچنین سه نشست تخصصی‌تر در این دوره برگزار می‌شود که مرضیه برومند، ایرج طهماسب و رسول صدرعاملی که داوری این دوره از المپیاد را دارند در سه روز المپیاد با بچه‌ها گفتگو می‌کنند. اولین جلسه با حضور مرضیه برومند برگزار شد درباره طبیعت و محیط زیست، میراث معنوی و چگونگی نگهداری از آن بود.
همچنین به مدت ۲ روز جلسه نقد و بررسی فیلم‌ها از دیگر برنامه‌های این دوره از المپیاد بود که بر اساس آن یکی از فیلمسازان فیلم‌هایی که در این دوره از المپیاد شرکت داشته‌اند را با حضور نوجوانان تحلیل می‌کند تا کم کیف و نقاط ضعف فیلم‌ها را با همراهی نوجوانان بیان کند.
* اشاره کردید هدف از برگزاری این المپیاد، فیلمساز شدن بچه‌ها نیست، اما می‌دانیم معمولاً در این دوره‌ها نوجوانانی راه پیدا می‌کنند که علاقه و تمایل زیادی به ساخت فیلم دارند و این امید را دارند که با حضور در این المپیاد راهی برای فعالیت آنها باز شود، آیا به این مساله فکر شده که برای منتخبین برنامه‌ای در آینده داشته باشید؟
البته سینما این ویژگی را دارد که برای همه بسیار جذاب باشد و کسانی که وارد این عرصه شده و یا دوره‌های آموزشی می‌بینند همه می‌خواهند سینماگر شوند و این مساله بسیار خوب است، اما بسیاری از این افراد شاید با حضور در این رویدادها و محافل می‌توانند راه درست‌تری برای آینده خود انتخاب کنند، شاید به ادامه آنچه که در آن گام برداشته‌اند، مصمم شوند یا اینکه متوجه شوند که باید مسیر دیگری را ادامه دهند، برای ادامه فعالیت کسانی که به این المپیاد راه پیدا می‌کنند، شرایطی فراهم می‌شود.
در روز افتتاحیه چهارمین دوره المپیاد فیلمسازی از ۲ نفر از فیلم‌سازانی که در اولین دوره المپیاد فیلمسازی نوجوانان حضور داشتند که هر دو فیلمساز شده و در حال تحصیل در رشته سینما هستند و راه خود را پیدا کرده و مسیر خود را ادامه می‌دهند، حضور داشتند برگزارکننده این المپیاد انجمن سینمای جوانان ایران و بنیاد سینمایی فارابی است، انجمن می‌تواند ادامه مسیر این نوجوانان باشد یعنی بعد از این دوره بسیاری از آنها به انجمن راه پیدا کرده و به کار خود ادامه می‌دهند، کما اینکه در روز افتتاحیه چهارمین دوره المپیاد فیلمسازی از ۲ نفر از فیلم‌سازانی که در اولین دوره المپیاد فیلمسازی نوجوانان حضور داشتند که هر دو فیلمساز شده و در حال تحصیل در رشته سینما هستند و راه خود را پیدا کرده و مسیر خود را ادامه می‌دهند، حضور داشتند.
در دوره‌های قبل نیز بسیاری از شرکت‌کنندگان در المپیاد به نوعی برای حضور در انجمن سینمای جوانان ایران راهنمایی شدند تا در صورت تمایل مسیر فیلمسازی را ادامه دهند. البته این را باید بگویم سال گذشته کسانی که در المپیاد و در بخش ایده برگزیده شدند، با همکاری مراکزی که در برگزاری المپیاد همکاری داشتند موظف شدند از ایده‌های برگزیدگان حمایت کنند از جمله این مراکز می‌توان به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و انجمن سینمای جوانان و جشنواره فیلم رشد اشاره کرد، که برای ساخت ۳ ایده برتر کمک کرده و شرایط برای ساخت ایده‌های خوب را فراهم کردند. در همین راستا یکی از ایده‌های دوره قبل ساخته شده، ایده دوم در شرف ساخت است و یکی از ایده‌ها به دلیل اینکه فیلمساز نوجوان بعد از عید سال جاری به دلیل شرایط کرونا خانواده‌اش اجازه ساخت فیلم را ندادند هنوز اتفاقی برای آن رخ نداده است.
در کل باید بگویم شرایط لازم برای پیشرفت و یا ساخت فیلم برای این افراد تا حدودی فراهم است، متاسفانه برای نوجوانان برنامه‌های کمی وجود دارد و کمتر به آنها توجه می‌شود باید فکری برای نوجوانان کرد. البته کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در کنار ما حضور دارد و بخش عمده‌ای از نوجوانان را در کشور تحت پوشش قرار داده است، در واقع در ایران برای هرکسی که بخواهد در مسیر فرهنگی و هنری قدم بردارد، شرایط لازم برای بروز استعدادها فراهم است، خوشبختانه ایران کشوری است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بسیاری از فعالیت‌های هنری در آن دنبال می‌شود که از آن جمله به حضور می‌توان به انجمن سینمای جوانان ایران اشاره کرد که در استان‌های مختلفی حضور دارد و علاقه مندان با کمترین هزینه می‌تواند در این انجمن آموزش فیلمسازی ببینند، اما از آن جایی که این نوع علاقه‌مندی بسیار زیاد است باید ساماندهی لازم در این زمینه صورت گیرد.
المپیاد فیلمسازی جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان ۴ دوره است که در حال برگزاری است و تلاش خود را برای آموزش نوجوانان علاقه مند می‌کند، اما در این بین باید مراکز دیگری که می‌توانند در این زمینه دست بچه‌ها را بگیرند و آنها را راهنمایی کنند به میدان بیایند و راه را برای پیشرفت آنها فراهم کنند. یکی از نقص‌های قدیمی جشنواره، این بود که نوجوانان در گذشته تنها در داوری فیلم‌ها حضور داشتند و اما در دوره‌های جدید المپیاد فیلمسازی توانسته است شرایط مناسبی را برای حضور و فعالیت هنری نوجوانان فراهم کند و این مساله باعث حضور جدی آنها در عرصه هنر می‌شود.
در این میان آموزش و پرورش و یا دیگر مراکز آموزشی باید در این حوزه ورود پیدا کند، خوشبختانه سرزمین ایران سینماخیز است و در سینما استعدادهای بسیاری پرورش پیدا کرده و می‌کند و خدا را شکر که از این نظر نسبت به کشورهای اطراف خود بسیار جلوتر هستیم، هرچند که محدودیت‌های اعمال شده به کشور ما زیاد است اما در حوزه فرهنگ و هنر امکانات زیادی از سوی نظام، دولت برای علاقه مندان فراهم است و اینگونه نیست که بخواهند برای حضور در یک کلاس فیلمسازی یا یادگیری رشته‌های هنری به مشکل بر بخورند.
معتقدم باید به همه علایق و سلیقه‌های مختلف پاسخ مناسب و درخور داشته باشد و برای آن برنامه‌ریزی مناسبی صورت گیرد. البته اگر شرایط به گونه‌ای پیش رفت که فرد در آینده فیلمساز نشد می‌تواند با بینش درست تر و فرهنگی‌تر انتخاب‌های خوبی در دیدن آنچه که از همه جا برای آنها پخش می‌شود، داشته باشند.
* یکی از مشکلاتی که در سینمای کودک و نوجوان وجود دارد، نبود ایده است و نوجوانان زمانی که وارد المپیاد می‌شوند ایده‌های بکر و دست نخورده‌ای دارند که می‌تواند در سینما پرورش داده شود.
بله، البته این را باید بگویم ایده‌هایی که در المپیاد فیلمسازی به آن پرداخته می‌شود، ایده‌های سینمایی نیست و ایده فیلم کوتاه است، پیش از این نیز اشاره کردم که ۳ ایده پذیرفته شده در دوره‌های قبل با همکاری انجمن سینمای جوانان ایران، کانون پرورش فکری و جشنواره فیلم رشد به مرحله اجرا رسیده است. البته این را هم باید بگویم که ضعف فیلمنامه و نبود قصه‌های خوب همیشه در سینمای کودک و نوجوان و هم سینمای ایران وجود داشته که باید برای رفع این مشکل فکر اساسی کرد.
یکی از مشکلاتی که در سینمای ما وجود دارد این است که بسیاری از فیلمسازان ما عادت دارند خودشان به تنهایی فیلمنامه بنویسند و هیچ گاه به این فکر نمی‌کنند که فیلمنامه را می‌توان با کمک دیگران به شکل گروه‌های ایده‌پرداز فیلمنامه نوشت. در حال حاضر نوجوانان شرکت کننده در المپیاد فیلمسازی یاد می‌گیرند که نگارش فیلمنامه را به شکل تیمی انجام دهند و با همراهی یکدیگر به شکل گروه‌های خلاق درباره فیلمنامه ایده‌ها و پیشنهادهای خود را بدهند. این یک اتفاق خوب است چرا که از آن شکل مرسومی که وجود دارد فاصله گرفته و بچه‌ها یاد می‌گیرند در آینده نیز با همکاری یک گروه خلاق به فیلمنامه مناسب برسند.
* این المپیاد تا چه اندازه می‌تواند نوجوانانی که تمایل به تولید فیلم به خصوص در سینمای کودک و نوجوان دارد، آموزش دهد؟
یکی از اهداف ما برای المپیاد این است که در طول سال‌های گذشته ورودی فیلمساز در حوزه سینمای کودک و نوجوان نسبت به دهه ۶۰ بسیار کم شده است، بسیاری از فیلمسازان در گذشته اولین فیلم خود را با سینمای کودک و نوجوانان شروع می‌کردند، اما در سال‌های گذشته تعداد بسیار کمی فیلمساز جوان جدید وارد سینمای کودک و نوجوان شده است. یکی از طرح‌هایی که برای المپیاد داشتیم این بود که روی نوجوانان سرمایه‌گذاری مناسبی صورت گرفته و نیروی مناسبی برای سینمای کودک و نوجوان تربیت کنیم.
سال گذشته و در سومین دوره المپیاد فیلمسازی، موضوع‌هایی که می‌پذیرفتیم موضوع‌هایی بود که در ارتباط با سینمای کودک و نوجوان بود، در دوره دوم فیلم‌هایی که به المپیاد راه پیدا کرده بودند، پر از فیلم‌های اجتماعی بود که بچه‌ها نباید در نوجوانی به سراغ این سینما بروند، سینمای اجتماعی که تلخ و سیاه و ناامیدکننده بود، به همین دلیل تصمیم گرفته شد تا موضوع‌ها به سمت سینمای فانتزی و امیدوارکننده و برای کودکان و نوجوانان برود. اگر در این زمینه امکان حضور و رشد آنها به سمت سینمای کودک و نوجوان فراهم شود، می‌تواند در آینده فیلمسازان علاقه مند به ساخت فیلم‌هایی برای کودکان و نوجوانان سرمایه گذاری کرد و این سرمایه گذاری می‌تواند در المپیاد دنبال شود.
البته طی ۲ سال گذشته این اتفاق افتاده است و امیدواریم همین نوجوانانی که در المپیاد هستند، روزی جزو فیلمسازان سینمای کودک و نوجوان باشند و کمبود نیروی انسانی متخصص فیلمساز خوب علاقه مند در این حوزه تامین شود.
* تجربه برگزاری کلاس‌ها به صورت آنلاین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در ابتدای شروع کلاس‌ها برای اینکه نوجوانان شرکت کننده بتوانند با نرم افزارهای مورد نظر هماهنگ شوند، مشکلاتی وجود داشت که خوشبختانه به سرعت این مشکلات برطرف شد و نوجوانان با هم هماهنگ شدند. ۸ گروه باید به یک ایده گروهی دست پیدا کنند، خوشبختانه منتورها می‌گفتند که نوجوانان حاضر در المپیاد پیشرفت خوبی داشته‌اند و امیدوار بودند که به ایده‌های درجه یک برسند.
المپیاد فیلمسازی حرکتی است که به نفع نوجوانان کشور است و امیدوارم با تغییر دولت‌ها و تغییراتی که براساس آن در سیاست‌گذاری‌ها انجام می‌شود، این حرکت کنار گذاشته نشود و بتواند همچنان به کار خود ادامه دهد، چرا که این بخش به نفع نوجوانان کشور است و می‌تواند یک حرکت امیدبخش برای نوجوانانی که در پایتخت نیستند باشد.
نظر شما