به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از پژوهشگاه فضای مجازی، با شروع قرن بیست و یکم، دستیابی به موفقیت و بقاء برای سازمان‌ها و کسب و کارهای مختلف پیچیده‌تر و دشوارتر شده است. این واقعیت ناشی از ظهور دوران جدیدی در تجارت و کسب و کار است که تغییر یکی از خصایص اصلی آن بوده و لازمه پیشرفت و توسعه توجه به تمام نکات علمی و عملی در سازمان‌ها است.
ظهور شکل‌های جدیدی از اقتصاد مانند اقتصاد گیگ، اقتصاد تقاضامحور و غیره که نتیجه توسعه فناوری و افزایش دسترسی به تلفن‌های هوشمند و اینترنت در نقاط مختلف جهان است، کسب‌وکارهای جدید مبتنی بر اینترنت و پلتفرم را ایجاد کرده است. این سازمان‌ها بدون وقفه در حال توسعه و رشد هستند و بخش زیادی از جمعیت جهان را درگیر کرده‌اند.
از گذشته تا به امروز، منشورهای اخلاقی در بسیاری از سازمان‌ها در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفته و از جمله ابزارهایی هستند که سازمان‌ها می‌توانند از طریق آن‌ها، آرمان‌ها و اهداف اخلاقی خود را محقق سازند. عدم وجود مدل‌ها و اصول مدون اخلاقی و ارزشی موجب می‌شود تا هر فردی در سازمان بر اساس احساس وجدانی خود دست به عملی بزند که شاید از دیدگاه فردی او بهترین باشد اما از نظر جامعه و سازمان و مصالح کلی نظام چندان خوشایند و مطلوب نباشد. الگوهای اخلاقی به فرد امکان می‌دهند تا تصمیمات صحیحی اتخاذ کند و از ابهام و سردرگمی رهایی یابد. علاوه بر تدوین منشور اخلاقی، توجه سازمان در زمینه عمل به آن و آموزش مناسب نیز به عاملی برای موفقیت و پیشرفت بدل شده و دیگر صرفاً شکل ظاهری آن به صورت یک نوشته نمادین که در قالب منشور اخلاقی تهیه می‌شود، در نظر گرفته نمی‌شود.
منشور اخلاقی مجموعه راه‌حل‌هایی است که عملکرد و اقدامات صحیح کارکنان یک سازمان را به صورتی واضح و شفاف معین نموده و معیارهایی برای تصمیم‌گیری و انتخاب در اختیار آنان قرار می‌دهد. منشور اخلاقی اجرای امور سازمان را تسهیل و تصحیح نموده و بررسی و ارزیابی آن‌ها را از سوی دستگاه‌ها و واحدهای نظارتی برون سازمانی به صورت عینی امکان‌پذیرتر می‌سازد.
یکی از نکات مورد توجه در زمینه ظهور و رشد این کسب‌وکارها، تغییر و تحول سریع آن است، در زمینه اخلاق تجارت، یکی از مشکلاتی که با آن روبرو می‌شویم جامعه در حال تغییر است. جامعه امروز آنقدر سریع تغییر می‌کند که ممکن است در هر زمان ما به قوانین اخلاقی متناسب با شرایط دسترسی نداشته باشیم، که بتوانند ما را راهنمایی کرده و دانش لازم را برای ما فراهم آورند تا تمام تعارضات اخلاقی جدیدی را که با آن‌ها روبرو هستیم، حل کنیم.
جامعه مدرن ما پیچیده‌تر و غیرقابل پیش‌بینی‌تر از گذشته است و ما همیشه نمی‌توانیم در کدهای اخلاقی قدیمی، پاسخ‌های مناسب برای مشکلات اخلاقی جدید را پیدا کنیم. ساختار قوانین اخلاقی جدید شرایطی پایدار را می‌طلبد که در جامعه امروز نداریم. اخلاق هنوز با سرعت دنیای در حال تغییر ما سازگار نشده است. پیشرفت‌های جدید قرن بیست و یکم باعث شده است که برخی از کدهای اخلاق کلاسیک منسوخ شوند و نیاز به ارائه الگوهای جدید جهت سنجش اخلاق در شرایط جدید است.
منشور اخلاقی یک ابزار ایستا و مکانیک نبوده بلکه ارگانیک و پویا است که با توجه به تغییر در نیازهای ذینفعان، جامعه، سازمان و کارکنان باید مورد اصلاح و بازنگری قرار گیرد. هنگامی که منشور اخلاقی در ابعاد عملی پویایی و صلابت خود را از دست بدهد بیشتر نقش شعاری و تزئینی خواهد یافت که باعث سرخوردگی مشتریان و ذینفعان خواهد شد و اثرات سوء آن در کاهش رشد و تعالی سازمان نمود پیدا می‌کند. بنابراین باید در مقاطع مختلف و بر اساس نیاز روز نسبت به بازنگری آن اقدام شود.
با توسعه فناوری، محیط کسب‌وکار به شدت دچار تغییر و تحول شده و اصول و ارزش‌های اخلاقی جدیدی ایجاد شده است. بنابراین کسب‌وکارهای مجازی فعال در فضای جدید، با چالش‌های اخلاقی متفاوتی روبرو هستند و نبود منشور اخلاقی جامع و متناسب با شرایط جدید، باعث ایجاد سردرگمی و بروز مشکلاتی در میان کارکنان، مشتریان، شرکت‌ها و به طور کلی تمامی ذینفعان کسب‌وکارهای مجازی می‌شود.
از آنجائیکه منشور اخلاقی شامل مجموعه ارزش‌هایی است که نسبت به سایر ارزش‌ها برای سازمان دارای اولویت بیشتری بوده و باید از سوی کارکنان و مدیران پیروی شوند، باید ارزش‌هایی چون صداقت، تعهد، وفاداری، احترام، حفظ حریم خصوصی، تکریم ارباب رجوع، پاسخگویی، عدالت و انصاف، بی‌طرفی، پایبندی به قانون، مسئولیت‌پذیری، شفافیت، امانت‌داری و … به خوبی در آن تداعی شده و سندی باشد که حاوی معیارهای اخلاقی ـ ارزشی بوده و برای ایجاد هماهنگی و وحدت رویه و روش در بین مدیران و کارکنان سازمان تدوین شود، منشور اخلاقی همچنین کارکنان را در رفتار و عملکردهایشان به سوی آرمان‌های ارزشی سازمان هدایت می‌کند. در اکثر سازمان‌ها منشورهای اخلاقی به مثابه روح سازمان باعث یکپارچگی و وحدت رویه در کلیه فعالیت‌ها و روند اجرایی می‌شود.
یکی از مشکلات سازمان‌ها جهت استقرار اخلاقیات در سازمان، عدم به کار بستن منشور اخلاقی تدوین شده است. این عارضه می‌تواند علل متعددی داشته باشد که یکی از دلایل به تدوین نادرست منشور و عدم توانایی در تدوین آن بر می‌گردد. هدف این پروژه توجه به این نقیصه و تلاش در جهت رفع آن است. از این‌رو، پروژه حاضر با هدف تدوین منشور اخلاقی جامع برای کسب‌وکارهای مجازی انجام می‌شود تا این سند به عنوان راهنمای اخلاقی مورد استفاده این کسب‌وکارها قرار گیرد.
در همین راستا گروه مطالعات اخلاقی فضای مجازی پروژه‌ای را با عنوان «تدوین سند جامع اخلاقی کسب‌وکارهای مجازی» تعریف و اجرا کرده است. جلسه پنجم شورای گروه مطالعات اخلاقی به بررسی پیشنهاد پروژه مذکور پرداخت که توسط نفیسه صالح‌نیا ارائه شد و حاضرین در این جلسه به بیان دیدگاه‌ها و نقدهای خود پیرامون این پیشنهاد پرداختند.
در این نشست دکتر حامد عباسی (دکتری اقتصاد اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی)، دکتر محسن رضایی (دکتری علوم اقتصادی دانشگاه امام صادق علیه السلام)، جمعی از پژوهشگران حوزه فلسفه و اخلاق فناوری، مهدی خلیلی دانش‌آموخته دکتری فلسفه علم و فناوری دانشگاه شریف، سعیده بابایی دانش‌آموخته دکتری فلسفه علم و فناوری پژوهشگاه علوم انسانی و سبحان جلیلیان دانش آموخته ارشد فلسفه علم دانشگاه شریف و محمدمهدی نصر هرندی مسئول گروه مطالعات اخلاقی پژوهشگاه حضور داشتند.
نظر شما