جایگاه نخست دانشگاههای ایران در بین کشورهای اسلامی

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مؤسسه استنادی علوم (ISC) و پایش علم و فناوری، دکتر محمدجواد دهقانی رئیس این مؤسسه گفت: نظام رتبه‌بندی لایدن، نتایج رتبه‌بندی دانشگاه‌های برتر دنیا در سال ۲۰۲۱ میلادی خود را منتشر کرد.

دهقانی گفت: در رتبه‌بندی سال جاری این نظام، تعداد ۳۶ دانشگاه از ایران در جمع ۱۲۲۵ دانشگاه برتر جهان قرار گرفتند. در این نظام رتبه بندی، در سال ۲۰۲۱ ایران با این تعداد حضور دانشگاه در بین کشورهای اسلامی رتبه نخست، ترکیه با ۳۲ دانشگاه رتبه دوم و مصر با ۸ دانشگاه رتبه سوم را دارد.

وی افزود: لایدن یکی از نظام‌های معتبر ارزیابی دانشگاهی است که هر ساله دانشگاه‌های برتر دنیا را بر اساس شاخص‌های معتبر علم سنجی مورد ارزیابی و رتبه بندی قرار می‌دهد. در سال ۲۰۲۱، دانشگاه‌های دنیا در ۲۰ شاخص در قالب ۴ معیار کلی مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی در لایدن مورد رتبه بندی قرار گرفتند. این ارزیابی‌ها از تولیدات علمی دانشگاه‌ها در سال‌های ۲۰۱۶ الی ۲۰۱۹ از پایگاه اطلاعاتی Web of Science استفاده کرده است.

دهقانی افزود: معیار مرجعیت علمی (تأثیر علمی) از شاخص‌هایی چون مقالات یک درصد برتر، مقالات ۵ درصد برتر، مقالات ۱۰ درصد برتر و مقالات ۵۰ درصد برتر بهره گرفته است. در معیار دیپلماسی علمی از شاخص‌هایی چون همکاری علمی، همکاری بین المللی، همکاری صنعتی، همکاری علمی با فاصله جغرافیایی کمتر از ۱۰۰ کیلومتر و همکاری علمی با فاصله جغرافیایی بیشتر از ۵۰۰۰ کیلومتر استفاده کرده است.

معیار دسترسی آزاد به انتشارات نیز از شاخص‌های انتشارات دسترسی آزاد، تعداد انتشارات دسترسی آزاد طلایی، انتشارات دسترسی آزاد هیبرید، انتشارات دسترسی آزاد برنز، انتشارت دسترسی آزاد سبز تشکیل می‌شود.

معیار تنوع جنسیتی نیز شامل شاخص‌های همکاری با نویسندگانی که جنسیت آنها مشخص نیست، نویسندگان مرد (به نسبت کل نویسندگان)، نویسندگان زن (به نسبت کل نویسندگان)، نویسندگان مرد (به نسبت تمام نویسندگان مرد و زن)، نویسندگان زن (به نسبت تمام نویسندگان مرد و زن) است.

در جدول زیر معیارها و شاخص‌های رتبه بندی لایدن نشان داده شده است.

وی ادامه داد: نظام رتبه بندی لایدن بر خلاف سایر نظام‌های رتبه بندی موجود در سطح دنیا، برای دانشگاه‌های حاضر در نظام خود رتبه‌ای واحد محاسبه نمی‌کند بلکه دانشگاه‌ها در کلیه معیارها و شاخص‌های موجود در نظام لایدن مورد رتبه بندی قرار می‌گیرند. از این رو، یکی از ویژگی‌های رتبه بندی لایدن این است که لایدن به دانشگاه‌های حاضر در رتبه بندی خود، رتبه کل که برگرفته از تأثیر کلیه شاخص‌ها و وزن‌های مرتبط با آن‌ها است، اختصاص نمی‌دهد بلکه، لایدن برای کلیه دانشگاه‌ها در این شاخص‌ها نمرات و رتبه‌ها را جداگانه محاسبه و منتشر می‌کند.

حضور دانشگاه‌های ایران در رتبه بندی لایدن

رئیس مؤسسه استنادی علوم (ISC) و پایش علم و فناوری گفت: تعداد دانشگاه‌های حاضر از ایران در رتبه بندی لایدن تا سال ۲۰۲۰ هر ساله افزایش پیدا کرده است، اما در سال ۲۰۲۱ بدون تغییر نسبت به سال پیش ۳۶ باقی مانده است.

نمودار زیر رشد عملکرد تعداد دانشگاه‌های کشور در رتبه‌بندی لایدن را نمایش می‌دهد.

دهقانی گفت: در سال ۲۰۲۱، دانشگاه‌های تهران، علوم پزشکی تهران، صنعتی امیرکبیر، تربیت مدرس، صنعتی شریف، علم و صنعت ایران، اصفهان، فردوسی مشهد، شیراز، علوم پزشکی شهید بهشتی، تبریز، شهید بهشتی، علوم پزشکی تبریز، آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، علوم پزشکی مشهد، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، علوم پزشکی شیراز، گیلان، کاشان، اصفهان، علوم پزشکی ایران، سمنان، علوم پزشکی اصفهان، شهید باهنر کرمان، ارومیه، رازی، پیام نور، بوعلی سینا، صنعتی نوشیروانی بابل، شاهرود، صنعتی مالک اشتر، شهید چمران اهواز، صنعتی سهند، زنجان، مازندران و دانشگاه یزد در رتبه بندی لایدن حضور دارند.

در مجموع در رتبه بندی ۲۰۲۱ لایدن، اغلب دانشگاه‌های کشور ارتقای جایگاه نسبت به سال ۲۰۲۰ داشته اند.

معیار مرجعیت علمی

وی ادامه داد: در معیار مرجعیت علمی، دانشگاه تهران که دانشگاه رتبه اول کشور است، از رتبه ۱۴۰ در سال ۲۰۲۰ به رتبه ۱۳۴ در سال ۲۰۲۱ رسیده است. سایر دانشگاه‌ها از جمله علوم پزشکی تهران، تربیت مدرس، علم و صنعت، فردوسی مشهد، شیراز، علوم پزشکی شهید بهشتی، تبریز، دانشگاه شهید بهشتی، علوم پزشکی تبریز، علوم پزشکی مشهد، علوم پزشکی شیراز، گیلان، کاشان، اصفهان، علوم پزشکی ایران، سمنان و … ارتقا جایگاه نسبت به سال ۲۰۲۰ داشته اند.

جدول زیر عملکرد دانشگاه‌های کشور را در معیار مرجعیت علمی نشان می‌دهد.

معیار دیپلماسی علمی

دهقانی اظهار داشت: در معیار دیپلماسی علمی به صورت کلی در رتبه دانشگاه‌های کشور ارتقا چشمگیری دیده نمی‌شود با این حال بهترین رتبه کشور در این معیار از ۲۰۱ به ۱۹۸ رسیده است.

جدول زیر عملکرد دانشگاه‌های کشور را در معیار دیپلماسی علمی نشان می‌دهد.

معیار دسترسی آزاد

رئیس مؤسسه استنادی علوم (ISC) و پایش علم و فناوری گفت: در معیار دسترسی آزاد بهترین رتبه کشور توسط دانشگاه تهران از ۲۰۱ در سال ۲۰۲۰ به ۱۹۸ در سال ۲۰۲۱ ارتقا پیدا کرده است.

جدول زیر عملکرد جهانی دانشگاه‌های کشور در معیار دسترسی آزاد را نشان می‌دهد.

معیار تنوع جنسیتی

دهقانی افزود: در معیار تنوع جنسیتی در سال ۲۰۲۱ دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی مشهد، علوم پزشکی شهید بهشتی، علوم پزشکی ایران، علوم پزشکی شیراز، دانشگاه تبریز و دانشگاه گیلان نسبت به سال ۲۰۲۰ ارتقا جایگاه داشته اند.

جایگاه کشورهای اسلامی در رتبه بندی لایدن ۲۰۲۱

وی گفت: ایران با حضور ۳۶ دانشگاه در این نظام رتبه بندی، همچون سال‌های گذشته در بین کشورهای اسلامی رتبه نخست را به لحاظ تعداد دانشگاه برتر را در اختیار خود دارد. پس از ایران، ترکیه و مصر به ترتیب با ۳۲ و ۸ دانشگاه رتبه‌های دوم و سوم را دارند.

در جدول زیر تعداد دانشگاه‌های کشورهای اسلامی در نظام رتبه بندی لایدن، نشان داده شده است.