سیکل مشکلات دامداران خراسان شمالی/ از گرانی نهاده تا خشکسالی

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: نزدیک به نیمی از جمعیت خراسان شمالی ساکن روستا محسوب می‌شوند و یقیناً بخش قابل توجهی از درآمدشان معطوف به دو حوزه کشاورزی و علی‌الخصوص دامداری است؛ مشاغلی که روزهای سخت و نگران کننده‌ای را پشت سر می‌گذارند و در صورت عدم فکری اساسی، آن‌ها را با مشکلات فراوانی رو به رو خواهد کرد.

کشاورزان روستایی خراسان شمالی اکنون با کاهش بارندگی بی سابقه رو به رو هستند و این امر میزان برداشت محصولاتی همچون جو و گندم را به شدت کاهش داده است. این امر به خودی خود درآمد سالانه کشاورز را می‌تواند تا نصف نیز کاهش دهد زیرا کشاورزان روستایی عموماً به صورت فصلی فعالیت کرده و در زمستان فعالیت خاصی برای درآمدزایی ندارند.

دامداران توانایی خرید نهاده‌های دامی را به علت قیمت بالا ندارند؛ خبری هم از نهاده‌های دولتی نیست که این مسائل زنجیره مشکلات دامداران را کامل کرده است

کاهش بارندگی مقدمه دیگر مشکلات مردم روستایی خراسان شمالی نیز است زیرا این قشر دیگر بخش درآمدی خود را از طریق پرورش دام به خصوص گوسفند تأمین می‌کنند؛ بارش‌های ناکافی باعث شده مراتع روستایی به شدت با کمبود علف رو به رو باشند.

از سوی دیگر خشکسالی باعث خواهد شد طول قد جو و گندم‌ها به حد مناسب نرسد و لذا بخش دیگری از خوراک دام که توسط خود دامدار تهیه می‌شد، از بین برود.

این مسائل سبب می‌شود در بازار که وابسته به عرضه و تقاضا است، قیمت جو و کاه به شدت افزایش پیدا کند و اکنون هر کیلوگرم کاه در بجنورد در حدود ۷ هزار تومان معامله می‌شود؛ اما این پایان کار نیست زیرا دامداران توانایی خرید نهاده‌های دامی را به علت قیمت بالا ندارند؛ خبری هم از نهاده‌های دولتی نیست که این مسائل زنجیره مشکلات دامداران را کامل کرده است.

نکته قابل توجه دیگر اعتراض دامداران به کنسانتره موجود است؛ آن‌ها معتقدند نهاده‌های دامی که توسط کارخانجات تبدیل به کنسانتره می‌شود، به علت عدم رعایت میزان استاندارد ترکیب مواد، کارایی مناسب را ندارد و باعث رشد کامل و به موقع دام نمی‌شود.

همچنین برخی از دامداران به وجود آمدن مشکلاتی برای دام از جمله نازایی و یا تلف شدن حین زایمان را از دیگر مشکلات مصرف کنسانتره‌های موجود در بازار می‌دانند.

با این حال ویژگی خاص دامداران خراسان شمالی سنتی بودن آن‌ها است به طوری که بخش کوچکی از دامداری‌های سرتاسر استان صنعتی و مدرن هستند؛ از این رو خشکسالی و نبود مراتع پربار باعث می‌شود دامداران خراسان شمالی ضرر بیشتری ببرند.

حکایت خرید دام مولد توسط جهاد کشاورزی

تمام این مشکلات در کنار یکدیگر سبب شده تا دامداران از پس هزینه‌های خوراک دام برنیایند و اقدام به فروش آن‌ها کنند؛ موضوع زمانی وخیم‌تر می‌شود که این فروش به دام‌های مولد نیز می‌رسد؛ اما حجم فروش آنقدر بالاست که دلالان حاضر نیستند به قیمت مناسب دام مولد را بخرند و به این ترتیب دامدار مجبور است دام خود را با حداقلی‌ترین قیمت‌ها به فروش برساند.

از این رو جهاد کشاورزی خراسان شمالی در طرحی اقدام به خرید دام مولد و غیر مولد با قیمت ثابت کرده است تا اندکی ضرر دامدار کاهش پیدا کند؛ اما دامداران به این طرح نیز ایرادات زیادی گرفته‌اند و آن را بیشتر به ضرر دامدار می‌دانند.

رضا ریحانی، یکی از دامداران خراسان شمالی در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: جهاد کشاورزی طرحی ارائه داده که بر اساس آن دام زنده مولد و غیر مولد کیلویی ۴۵ هزار تومان خریداری شود.

وی افزود: خرید این چنینی دام ظاهر خوبی دارد زیرا دام مولد با قیمت بالاتر خریداری می‌شود اما باعث خواهد شد دام مولد با سرعت بیشتر برای ذبح آورده شود؛ نگرانی ما برای اکنون نیست زیرا این نوسانات همواره بوده؛ اما این طرح جمعیت دام مولد را کاهش می‌دهد.

ریحانی ادامه روند فعلی را غیر قابل جبران دانست و گفت: با ادامه این روند تا چند ماه آتی، طی یک دهه آینده با مشکلاتش مواجه خواهیم بود زیرا ذخایر ژنتیکی دام در خطر نابودی است.

معاون اقتصادی و اشتغال قرارگاه پیشرفت و آبادانی سپاه جوادالائمه خراسان تصریح کرد: طرح درست آن است که دام غیر مولد با قیمت بالاتر فروخته شود تا دامدار مجبور به فروش دام مولد خود نشود؛ این چنین طرح‌هایی که اکنون در دست اجراست به شدت نامطلوب است.

وی افزود: چرا باید دام مولد را گران‌تر بخرید؟ این کار ساختار دامداری را از بین می‌برد لذا باید خرید تضمینی با قیمت بالاتر برای دام غیر مولد صورت بگیرد.

ریحانی ادامه داد: برای خرید دام مولد نیز می‌توان یک تفکیک قائل شد و با خرید دام مولد پیر که دیگر توان زاد و ولد ندارد مشکل را حل کرد؛ اما خرید دام مولد به صورت کلی اشتباه است که عواقب بسیار بدی در پی خواهد داشت.

ارز دولتی برای نهاده دامی تخصیص یابد

سید محمد پاکمهر، نماینده مردم خراسان شمالی در مجلس شورای اسلامی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با تاکید بر اینکه یکی از مشکلات حوزه نهاده‌های دامی سیستم عرضه آن است، اظهار کرد: طبق گفته مسئولان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در سال ۹۸ نزدیک به ۱۵ هزار تن نهاده در بازار توزیع می‌شد اما این رقم در سال گذشته ۶۰ هزار تن بوده است که این امر نشان می‌دهد سیستم توزیع کارآمد نیست.

وی افزود: کمبود ارز دولتی یکی از عوامل ایجاد مشکل در حوزه نهاده‌های دامی است لذا اگر بنا باشد با قیمت ارز آزاد نهاده وارد شود، این جنس گران‌تر به دست دامدار خواهد رسید.

پاکمهر تصریح کرد: باید نهاده‌های دامی مانند برنج، شکر و دارو جزو کالاهای اساسی قرار گرفته و ارز دولتی به اندازه کافی به آن تخصیص داده شود.

نماینده مردم بجنورد، راز و جرگلان، مانه و سملقان، گرمه و جاجرم در مجلس شورای اسلامی در خصوص کنسانتره‌ها نیز گفت: دامداران معتقدند ارزش غذایی کنسانتره‌ها پایین است لذا مشخص می‌شود نظارت کافی انجام نمی‌شود؛ کارخانه‌های متخلف باید مجازات شوند و این نیاز به نظارت دقیق‌تر جهاد کشاورزی دارد.

وی در انتها بیان کرد: اگر قیمت دام و شیر ارزان باشد و از طرفی نهاده‌های دامی گران به دست دامدار برسد قطعاً باعث ورشکستگی دام دار خواهد شد.

دام مولد جوان خریداری نمی‌شود

عبدالله یوسفی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز طی روزهای گذشته در نشست با دامداران استان، گفت: میزان توزیع نهاده‌های دامی نسبت به سال‌های گذشته بسیار بیشتر شده اما اختلاف قیمت نزدیک به ۴ هزار تومانی بین جو دولتی و خصوصی وجود دارد.

وی افزود: زمان صدور مجوز به دامداران تاکید می‌کنیم که ارائه مجوز به معنی تعهد برای تأمین علوفه و نهاده نیست.

یوسفی تاکید کرد: در طرح خریداری دام‌های مولد، شرایط ویژه‌ای وجود دارد و بنا نیست تمام دام‌های مولد را خریداری کنیم.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی تصریح کرد: ۹۳ درصد جمعیت دامی استان پلاک گزاری شدند که در این حوزه جزو ۳ استان پیشرو کشور هستیم.

وی تبدیل نهاده به کنسانتره را ابتکار استان دانست و افزود: نهاده خام به مقدار کافی نداشتیم که در اختیار تمام دامداران بگذاریم لذا این طرح را اجرا کردیم و از ماه بعد تبدیل به دستورالعمل کشوری شد.

یوسفی با اشاره به تخصیص سهمیه مازاد خشکسالی به استان، گفت: در ماه اخیر به ازای هر دام سبک ۵ کیلوگرم نهاده توزیع شده است.

وی در انتها گفت: هیأت رصد و پایش برای نظارت بر کارخانه‌های خوراک دام تشکیل دادیم و طی یک ماه ۱۰ کارخانه را نیز به تعزیرات معرفی شدند.

دامداران خراسان شمالی در آستانه ضرر هنگفت قرار دارند و این مسئله نیاز به ورود جدی مسئولان استانی و ملی دارد؛ اتفاقی که در صورت انجام باعث ایجاد بحران‌های متعدد خواهد شد.