صفات برجسته حضرت ابوالفضل العباس(ع)

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام سیدمحمدجواد سایبان در یادداشتی که به صورت اختصاصی در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده صفات و ویژگی‌های حضرت عباس (ع) را بر شمرده و به بیان آنها پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم:

انتخاب راه و روش صحیح و هدفمند در دنیای پرتلاطم امروزی یکی از چالش‌های مهم افراد است. از آنجا که سلیقه‌ها و تمایلات متفاوتی در بین مردم وجود دارد، پیداکردن جهت و مسیر درست، نیاز به راهنما دارد. متأسفانه امروزه به دلیل تبلیغات گسترده رسانه‌ها، فضای مجازی و غیره، افرادی که به عنوان الگو مطرح شده اند نه تنها مسیر صحیح را نشان نمی‌دهند که انحراف از مسیر حق را تسهیل می‌کنند. این در حالی است که در آئین ما بزرگانی وجود دارند که در تمام مراتب و زمینه‌ها سرآمد دوعالم می‌باشند.

یکی از این افراد حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام است. در علو مقام و درجه ایشان همین بس که ائمه اطهار علیهم السلام به مدح و ثنای ایشان پرداخته و جملاتی تحسین برانگیز بر زبان جاری ساخته اند.

امام سجاد علیه السلام در ضمن روایتی فرمودند: «خداوند عمویم عباس را رحمت کند که حقیقتاً ایثار و جانبازی نمود و جانش را فدای برادر کرد .»[۱] در روایتی دیگر امام صادق علیه السلام در تمجید از ایشان فرمودند: «شهادت می‌دهم که تو برای خداوند، رسولش و برادرت خیرخواهی نمودی و تو چه نیکو برادری بودی .»[۲]

شاید در بین همه‌ی سخنانی که معصومین علیهم السلام در باره حضرت عباس علیه السلام فرموده اند، جملات و عبارات امام حسین علیه السلام، به عنوان نزدیک ترین فرد به ایشان، از جایگاه ویژه ای برخوردار باشد. حضرت در روز عاشورا خطاب به قمربنی هاشم فرمودند: «یَا عَبَّاسُ ارْکَبْ بِنَفْسِی أَنْتَ یَا أَخِی حَتَّی تَلْقَاهُمْ وَ تَقُولَ لَهُمْ مَا لَکُمْ وَ مَا بَدَا لَکُمْ وَ تَسْأَلَهُمْ عَمَّا جَاءَ بِهِم ‏؛[۳] ای عباس! جانم به قربانت! سوار بر اسب شو و نزد دشمن برو و از آن‌ها بپرس چه شده و می‌خواهید چه کنید و از آنها بپرس برای چه به اینجا آمده اند؟» در این جمله، عبارت «بنفسی أنت» خود گویای عمق علاقه و احترامی است که ابا عبدالله علیه السلام نسبت به برادر بزرگوارشان دارند.

۱) علمداری:

‌میراث پرچم‌داری به تبعیت از امیرالمؤمنین علیه السلام، اولین صفت بارز حضرت ابوالفضل علیه السلام بود. درگذشته رسم بر این بود که پرچمدار باید شخصی پهلوان و نیرومند باشد؛ زیرا یکی از اصول جنگی در میان عرب این بود که اگر پرچم سپاهی به زمین می‌افتاد، آن گروه شکست خورده قلمداد می‌شد. به همین دلیل بود که امام حسین علیه السلام در روز عاشورا سپاه خود را به دودسته تقسیم کردند. فرماندهی سپاه سمت راست را به زهیر بن قین و فرماندهی سپاه سمت چپ را به حبیب بن مظاهر واگذار کرده و پرچم را به دستان مبارک حضرت عباس سپردند. تعریف و تمجید دشمن از قمربنی هاشم نشان دهنده این است که ایشان شایسته این مقام بودند. بعد از جریانات عاشورا هنگامی که پرچم را به شام بردند، یزید با نگاهی به آن با تعجب پرسید: علمدار سپاه حسین چه کسی بوده است؟ وقتی حضرت ابوالفضل را معرفی کردند، یزید گفت: «أبیتَ اللعنُ مِنکَ یا عباس …؛[۴] لعن و نفرین از تو دور باد ای عباس.» علت این کلام این بود که سرتاسر پرچم ضربه دیده بود مگر قسمتی که در دستان مبارک قمر بنی‌هاشم بود و ایشان تا آخرین لحظه پرچم را رها نکرده بودند.

۲) سقایت:

‌یکی از مناصب مهم قریش که به آن افتخار کرده و به واسطه آن به عرب فخر می‌فروختند، سقایت بود. متولی سقایت در میان قریش نیز بنی‌هاشم بودند. اولین شخصی که این منصب را بر عهده داشت حضرت هاشم، جد دوم پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله بود. سپس حضرت عبدالمطلب به این مقام رسیدند. این بزرگواران ساقی زمزم بوده و از تشنگان حجاج بیت الله الحرام در ایام حج در هوای گرم عربستان پذیرایی می‌نمودند. قمر منیر بنی‌هاشم، حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام نیز به پیروی از نیاکان خود در واقعه عاشورا، وظیفه آبرسانی و سقایی فرزندان اما حسین علیه السلام را بر عهده گرفت. جریان سقایی ایشان در کربلا شهره عام و خاص می‌باشد.

۳) شجاعت:

‌در میان بنی‌هاشم اولین شخصی که به شجاعت معروف بود حضرت حمزه علیه السلام بود، به گونه‌ای که کفار با شنیدن اسم ایشان به لرزه می‌افتادند. سپس امیرالمؤمنین علیه السلام به این صفت شهره گشتند و بعد از ایشان نیز امام حسین علیه السلام به این ویژگی مهم زبانزد گردیدند. حضرت ابوالفضل علیه السلام نیز به پیروی از پدر و برادر بزرگوارشان از شجاعت بی نظیری برخوردار بودند. رزم ایشان در سنین نوجوانی در جنگ صفین و به هلاکت رساندن ابن شعثاء، که برابر با هزار مرد جنگی بود، به همراه هفت فرزندش، نمونه بارز شجاعت ایشان است .[۵]

۴) وفاداری:

‌وفا یکی از بارزترین صفات مردان تاریخ و نشانه قوت دین است. ایستادگی و پشتیبانی از حق در سخت‌ترین لحظات، نشانگر وفاداری کامل حضرت عباس علیه السلام بود. اعلام وفاداری در شب عاشورا در محضر امام حسین علیه السلام، رد امان نامه‌ی شمر در شب عاشورا و پاره کردن آن و ننوشیدن آب به احترام لب‌های تشنه امام حسین علیه السلام و فرزندان ایشان، نمونه‌های بارز وفاداری ایشان است.

۵) ولایت مداری و امام شناسی:

‌یکی از امتیازات ویژه حضرت عباس علیه السلام بصیرت ژرف و ولایت مداری فوق العاده ایشان بود. در زمان امامت امام حسن علیه السلام مطیع و گوش به فرمان ایشان بود و بدون اجازه ایشان دست به قبضه شمشیر نبرد. در دوران امامت امام حسین علیه السلام نیز جز فرمانبرداری و اطاعت محض، مطلبی از ایشان در تاریخ نقل نشده است. زیارت نامه ایشان بهترین گواه بر این ادعاست: «السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ الْمُطِیعُ لِلّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَلِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ وَالْحَسَنِ وَالْحُسَیْنِ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِمْ وَسَلَّمَ ؛[۶] سلام بر تو ای بنده شایسته و فرمان‌بر خدا و رسول خدا و امیرمؤمنان و حسن و حسین (درود خدا بر آنان باد).»
امید است با شناخت و معرفت کامل نسبت به بزرگان دینی خود، این بزرگواران را الگوهای اخلاقی و رفتاری خود قرار داده و از این طریق گامی بلند در مسیر بندگی خداوند برداریم.

پی نوشت
[۱] بحارالانوار، ج ۲۲، ص ۲۷۴
[۲] مفاتیح الجنان، زیارت نامه حضرت ابوالفضل علیه السلام
[۳] الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج ‏۲، ص ۹۰
[۴] سوگنامه آل محمد صلی الله علیه و آله، ص ۳۰۰
[۵] کبریت احمر بیرجندی، ص ۳۸۵]
[۶] مفاتیح الجنان، زیارت نامه حضرت ابوالفضل علیه السلام