پاسخ به یک شبهه در ارتباط با عزاداری/چرایی سوگواری در ایام کرونا

زهرا ابراهیمی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، در ارتباط با چرایی تاکید بر عزاداری امام حسین (ع) در همه ایام و به ویژه محرم و صفر اظهار کرد: محبت به حضرت سیدالشهدا و گریه و عزاداری برای ایشان ازجمله اموری است که سیره ائمه اطهار (ع) بر آن تاکید دارد و حضرات معصومین (ع) نیز در روایات متعددی تأثیرات فردی، اجتماعی، مادی و معنوی این محبت را تبیین نموده‌اند.

وی افزود: اگرچه در گذشته همواره مغرضان، عزاداری اباعبدالله را زیر سوال می‌بردند اما این‌یکی دو سال به خاطر موضوع کرونا عزاداری بیش از قبل مورد هجمه قرارگرفته است و برخی کرونا را بهانه کرده‌اند تا اصل عزاداری را مخدوش نمایند؛ برخی معتقدند که در این شرایط عزاداری ضرورتی ندارد و لزومی به تأکید بر امر عزاداری نیست.

غفلت از تأثیرات عزاداری و هم صدایی با مغرضان

کارشناس مذهبی تاکید کرد: از موضوع غرض‌ورزی که بگذریم، کسانی که به‌ضرورت عزاداری معتقد نیستند احتمالاً نسبت به تأثیرات عزاداری غافل‌اند و همین امر منجر می‌شود تا با مغرضان هم‌صدا شوند.

وی ادامه داد: نکته قابل‌توجه این است که در نگاه الهی مقیاس ارزشمندی امور با ارزش‌یابی آن امور نزد ما انسان‌ها متفاوت است؛ یعنی ما عموماً کارها را بر اساس مقیاس کمی آن‌ها می‌سنجیم و متناسب با منافع مادی به آن‌ها امتیاز می‌دهیم اما در نگاه خداوند، ارزشمندی امور به کمیت و مقدار و حجم آن‌ها نیست بلکه اثری که بر آن امر مترتب است مدنظر قرار می‌گیرد.

ابراهیمی تصریح کرد: اینکه عده‌ای تصور می‌کنند با حذف عزاداری مثلاً به مدت یکی دو سال هیچ اتفاقی نمی‌افتد ناشی از همین نگاه است. در نگاه الهی اساس ارزشمندی، ارتباط باخداست و هر آنچه که بتواند ارتباط ما را باخدا تقویت کند ارزشمند است.

عشق به امام حسین (ع)، جلوه عشق الهی

وی با بیان اینکه با توجه به جایگاهی که اباعبدالله در نزد خداوند دارد توجه به ایشان عامل اتصال و ارتباط ما باخدا می‌شود و به همین دلیل عزاداری و اشک بر ایشان ارزشمند است و نباید حذف و یا کم‌رنگ شود، اضافه کرد: درواقع خدا به‌واسطه اباعبدالله راهی برای ارتباط با خودش برایمان قرار داده است و عشق به امام حسین جلوه عشق الهی است.

کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه علاوه بر این، تحقق جامعه اسلامی بعد از معرفت و شناخت درگرو شور دینی است و عزاداری نمود عینی این شور است، گفت: اتمسفری که عاشورا در آن نفس می‌کشد فضایی است که تمام ابعاد وجودی انسان را تسخیر می‌کند و بُعد ادراکی و احساسی او را متحول می‌نماید؛ عدم تأکید بر عزاداری یعنی کم‌رنگ شدن احساسات و عواطف دینی که در کنار معرفت دو بال پرواز است.

وی افزود: موضوع دیگری که در رابطه با عزاداری وجود دارد این است که نگاه ما به این امر نگاه همراه با بندگی است؛ اشک‌ها و شورها در عزاداری‌ها ابزاری برای تذکر است و اگر کم‌رنگ شود انسان به سمت خود فراموشی سوق پیدا می‌کند.

حفظ دین از آثار عزاداری سیدالشهدا

ابراهیمی با تاکید بر این نکته که از دیگر آثار عزاداری که از قضا مهم‌ترین اثر به‌حساب می‌آید حفظ دین است، آنچه منجر به حفظ دین می‌شود مقاومت و عدم تسلیم در برابر دشمن است و عزاداری چیزی جز تزریق روحیه مقاومت به پیکر اجتماع نیست و به همین دلیل ضرورت دارد، اظهار داشت: ما عاشورا را به خود یادآور می‌شویم تا گفتمان شهادت را از یاد نبریم و هرساله برای حسین عزاداری می‌کنیم تا مرور نمائیم که ظلم با حسین خواهی یکجا جمع نمی‌شود. منطقی که عاشورا به بشریت عرضه می‌کند مبارزه با رکود معرفتی است؛ مبارزه‌ای که ثمره‌اش چیزی جز گسترش امنیت و عدالت نیست.

وی اضافه کرد: اگر بخواهیم از جنبه اخلاقی به موضوع ضرورت عزاداری نگاه کنیم چنین نتیجه می‌گیریم که سهم ما از عزاداری هرساله، تلاش برای گذار از غرایز و گرایش به اخلاق است.

این کارشناس مذهبی ازجمله فضائل اخلاقی را امانت‌داری دانست و ابراز کرد: امانت‌داری در نگاه سطحی یعنی مراقبت از اموال دیگران و بازگرداندن کامل به صاحبانش؛ اما در نگاه دقیق‌تر امانت‌داری فقط منحصر به امور مادی نیست و معنویات را نیز شامل می‌شود؛ دین مهم‌ترین امانت نزد انسان است و عزاداری به‌نوعی امانت‌داری انسان از دین را فریاد می‌زند.

عاشورا فضای تقابل بغض و مهرورزی

وی ادامه داد: مبارزه با منیّت از دیگر آثار عزاداری است. عاشورا نه میدان جنگ و جدل، که بساط حذف تمامیت‌خواهی و قدرت‌طلبی بلکه فضای تقابل بغض‌ها و مهرورزی‌هاست. قانون میل خواهی مطلق را محدود می‌کند و بر بشریت نهیب می‌زند که در دل بایدها، نبایدهایی نیز نهفته است.

ابراهیمی بیان داشت: باید توجه داشته باشیم که آنچه قرار است از عاشورا بفهمیم و آنچه بناست از کربلا درک کنیم نه آشنایی با ادبیات درد، بلکه رسیدن به یک نظام معرفتی است تا در سایه آن به خوانشی صحیح از واقعه غم‌انگیز کربلا برسیم؛ آن‌هم خوانشی نه بر اساس فهم خودمان و نه بر پایه منطق اموی، بلکه خوانشی فراتر از منفعت محوری است.

آنچه عاشورا را رقم زد رفتارهای مبتنی بر اشرافیت گرایی بود

وی با اشاره به اینکه آنچه عاشورا را رقم زد رفتارهای مبتنی بر امیالی همچون تکاثر طلبی و اشرافیت گرایی بود، تاکید کرد: عاشورا غرض‌ورزی‌ها و تمام خوانش‌های «مِن عندی» از دین را به چالش می‌کشد. ما کربلا را از دل تاریخ بیرون می‌کشیم تا در یک نقطهٔ ثابتی از تاریخ متوقف نشود. ما عزادار حسینیم و روضه‌خوان مصیبتش، اما تأکید ما بر عزاداری به معنای تأکید بر دین‌داری عاطفی صِرف نیست.

تصریح کرد: از چای ریز روضه که ابزارش دل است تا پژوهشگر قیام که ابزارش عقل و علم است، فرقی نمی‌کند، همه ما حسین را این‌گونه می‌شناسیم که آگاهانه شهادت را برمی‌گزیند و تمام‌شدنی نیست؛ عواطفِ ما عواطفِ عمیق دیندارانه است و ما هرگز عقل‌گرایی را به‌پای بت‌های عاطفه‌گرایی قربانی نخواهیم کرد.

توصیه به عزاداری به معنی سوگواری بدون توجه به پروتکل‌ها نیست

وی گفت: بنابراین اگر تأکیدی بر عزاداری است به دلایلی که گفته شد باز می‌گردد؛ اگر چه در شرایط سخت کرونا رعایت پروتکل‌های بهداشتی در اولویت است اما هرگز توصیه به عزاداری به معنی عزاداری کردن بدون توجه به پروتکل‌ها نیست.