بدعهدی «کوواکس» چگونه تیغ واکسیناسیون ایران را کند کرد؟

خبرگزاری مهر؛ گروه سلامت_ فاطمه میرزاجعفری: از روزهایی که ویروسی به نام کرونا از دیار چشم بادامی‌ها به سراسر دنیا سفر کرد و هر روز پر قدرت تر از دیروز چشم تنگ کرد و قربانیان خود را شکار کرد؛ کشورهای پیشرفته به سمت تولید واکسن برای مقابله با این بیماری پیش رفتند و تقریباً اواسط آذرماه بود که اولین واکسن با نام فایزربایوان تک در آمریکا مجوز استفاده اضطراری گرفت و تزریق آن شروع شد.

کشور ما اما از نخستین روزهای شیوع ویروس کرونا مانند سایر کشورهای پیشرفته در کنار رایزنی و دور زدن تحریم‌ها برای واردات واکسن‌هایی که مجوز مصرف اضطراری دارند و از طرف سازمان بهداشت جهانی تائید شده‌اند به ساخت واکسن پرداخت و همین اقدامات سبب شد تا در اوایل دی ماه اولین دوز واکسن کووبرکت پس از دریافت مجوز اضطراری تزریق شود.

همه گیری بیماری کووید ۱۹ جهان را با مشکلات بسیار زیادی اعم از مشکلات اقتصادی، اجتماعی و از همه مهم‌تر تراژدی مرگ و میر عزیزان مواجهه کرد که برای حل آن نیازمند ارائه راهکاری جهانی بود، واکسیناسیون برابر این بیماری به عنوان تنها راه حل کارآمد و در عین حال رویایی برای پایان دادن به شیوع مرگبار ویروس کرونا است؛ پروژه‌ای که در صورت اجرای کامل آن بزرگترین عملیات تهیه و توزیع واکسن در طول تاریخ بشری خواهد بود.

کوواکس چیست؟
اما گام نخست برای انجام این فرایند جلب یک همکاری جهانی برای شتاب بخشیدن به توسعه، تولید و دسترسی عمومی، آزمایشات تشخیص ابتلاء به بیماری و درمان و واکسن‌های مقابله با این بیماری بود بر همین اساس اتحادیه جهانی برای واکسن با مشارکت کشورهای در حال توسعه و دولت‌های اهدا کننده کمک‌های مالی، سازمان جهانی بهداشت، یونیسف، بانک جهانی، صنایع واکسن سازی کشورهای صنعتی و در حال توسعه، مراکز تحقیقاتی، تشکل‌های مدنی و نهادهای خیریه را تشکیل داد، پس از آن اتحادیه واکسن «گاوی (Gavi)» با مشارکت اتحادیه جهانی برای تأمین مالی و هماهنگی تولید واکسن‌های جدید برای پیشگیری و مهار شیوع ویروس تحت هدایت سازمان بهداشت جهانی برنامه جهانی کوواکس (COVAX) را کلید زدند.

به بیان دیگر کوواکس بخشی از تلاش‌های جهانی با هدف تسریع توسعه و تولید واکسن کرونا و تضمین دسترسی منصفانه و برابر برای همه کشورهاست، ۱۹۰ کشور و قلمرو در ساز و کار کوواکس درگیر هستند که شامل بیش از ۹۰ درصد جمعیت جهانی می‌شود که سازمان جهانی بهداشت و دیگر شرکایش تلاش‌ها برای خرید و ارائه واکسن کرونا را به نیابت از کوواکس رهبری می‌کند.

کدام کشور اولین واکسن را از کوواکس دریافت کرد؟
سازمان جهانی بهداشت واکسن آسترازنکا را برای عرضه از طریق برنامه کوواکس مورد تائید قرار داده است و براساس قرار دادهای تنظیم شده قرار است ۳۴۰ میلیون دوز واکسن آسترازنکا و تقربیا ۲/‏۱ میلیون دوز واکسن فایزر از طریق برنامه کوواکس در اختیار کشورهای دنیا قرار گیرد؛ غنا اولین کشوری بود که برای اولین بار واکسن کوواکس را دریافت کرد به طوری که تقریباً ۶۰۰ هزار دوز واکسن آسترازنکا در اختیار این کشور قرار گرفت پس از آن کشورهای کم درآمد مانند الجزایر مالاوی و اوگاندا در آفریقا، افغانستان، ایران و عراق در خاورمیانه، السالوادور و نیکاراگوئه در قاره آمریکا واکسن را از طریق کوواکس دریافت کرده‌اند.

وضعیت واکسیناسیون کرونا در ایران
در کشور ما هنوز موج چهارم کووید ۱۹ موسوم به ویروس انگلیسی هنوز تمام نشده بود که سر و کله گونه جدید جهش یافته‌ای از هند با نام دلتا با سرایت پذیری بسیار بالا پیدا شد، براساس اعلام وزارت بهداشت تاکنون ۱۷ میلیون و ۲۳۳ هزار و ۶۶۱ نفر دوز اول واکسن کرونا و ۶ میلیون و ۴۷۶ هزار و ۷۳۳ نفر نیز دوز دوم این واکسن را تزریق کرده‌اند و مجموع واکسن‌های تزریق شده در کشور به ۲۳ میلیون و ۷۱۰ هزار و ۴۳۳ دوز رسیده است.

بدعهدی کوواکس در قبال ایران
اگر بخواهید بدانید که چرا وعده واکسیناسیون در ایران تا کنون به درستی محقق نشده است باید بگوییم؛ وزارت بهداشت علی رغم رایزنی‌های فراوان با کشورهای مختلفی از جمله روسیه برای دریافت واکسن اسپوتنیک و هند برای دریافت واکسن بهارات نتوانست تأمین واکسن را با وعده‌هایی که داده بود محقق کند چراکه هند به محض شیوع گونه جهش یافته دلتا کرونا با مشکلات بسیار زیادی مواجه شد و واکسن‌های تولیدی را برای افراد جامعه خود به کار گرفت به این ترتیب نتوانست به تعهداتی که داده بود عمل کند؛ روسیه نیز اگرچه وعده تأمین دو میلیون دوز را به ایرانی‌ها داده بود اما در آخرین لحظه زیر حرفش زد و تنها یک میلیون دوز واکسن را در اختیار ایران قرار داد.

بدعهدی کوواکس نیز یکی دیگر از پاشنه آشیل‌های عدم تحقق وعده واکسیناسیون عمومی بود؛ پیش از این قرار بود بیش از ۱۶ میلیون دوز واکسن کرونا از طریق ساز و کار بین کشورهای عضو توزیع شود اما علی رغم پرداخت پول از سوی ایران این صندوق نتوانست به تعهدات خود عمل کند این درحالی است که وزارت بهداشت هزینه‌ای را که برای تأمین این میزان از واکسن که تنها از طریق کوواکس انجام شده است حدود ۲۰۰ میلیون دلار اعلام کرده است!

عمده خرید واکسن ایران از کشورهای سبد کوواکس (چین، ژاپن، کره جنوبی و ایتالیا) سازمان بهداشت جهانی است و قرار بر این بود که اولین محموله آن قبل از سال ۱۴۰۰ به دست ایران برسد این در حالی است که اولین محموله با تأخیر سه هفته‌ای وارد ایران شد.

ایران برای خرید بیش از ۴۲ میلیون دوز واکسن از ماه‌ها قبل اقدام کرده بود و خرید بیش از ۲۱ میلیون دوز واکسن از مسیر خرید مستقیم و سبد کوواکس پیش از این قطعی شده است که از این میان تا پایان سال ۹۹ تحویل دو میلیون و ۸۰۰ هزار دوز از سوی تأمین کنندگان مختلف وعده داده شده است ولی عملاً بیشتر این وعده‌ها یا محقق نشده است و یا به تأخیر افتاده است.

سه مسیر برای تأمین واکسن در ایران
ایران سه مسیر برای تأمین واکسن کرونا را دنبال می‌کند؛ تولید داخلی واکسن کرونا، تولید مشترک واکسن با کشورهای دیگر از جمله کوبا و واردات واکسن که تولید داخلی واکسن کرونا اگرچه با موفقیت همراه بوده است اما کووبرکت هنوز آنچنان که باید انتظارات را در تزریق عمومی برآورده نکرده است، وعده و وعیدهای واکسیناسیون و واردات واکسن‌های خارجی هم تاکنون محقق نشده است و همچنان با ابهام مواجهه است.

البته اگر برایتان سوال به وجود آمده باشد که چرا به یکباره واردات واکسن به ایران تسهیل شد باید گفت تنها چند روز پس از موفقیت تولید داخلی واکسن کرونا و صدور مجوز اضطراری برای تزریق کووایران برکت وزارت دارایی آمریکا با صدور دستورالعملی تازه راه را برای معاملات و تبادلات مالی مربوط به همه گیری کرونا با ایران باز کرد و به این ترتیب مشکل بزرگ تأمین واکسن توسط ایران از کشورهای خارجی یعنی تحریم از میان برداشته شد و واردات واکسن کرونا آزاد شد!

واردات واکسن فایزر و مدرنا
اخیراً نیز اخباری از صدور مجوز واردات واکسن فایزر و مدرنا و ورود به کشور گزارش شده است که البته حواشی بسیار زیادی را به وجود آورد؛ برخی از افراد معتقدند که این دو واکسن باید زودتر از اینها به دست ایران می‌رسید و واردات آن مجاز بود این در حالی است که ایران با شرکت فایزر مشکلی ندارد و همین حالا که شما در حال خواندن این گزارش هستید بسیاری از داروهای ما که در داروخانه‌ها به دست مصرف کنندگان می‌رسند ساخت شرکت فایزر هستند؛ بلکه کشور محل تأمین کننده این دو واکسن است که برای ایران دارای اهمیت بسیار زیادی است.

کرونا چه زمانی پایان می‌یابد؟
متأسفانه در شرایطی قرار داریم که هر روز آماری ترسناک و رکوردی وحشتناک از مرگ و میر ناشی از کرونا ویروس به گوش می‌رسد؛ همین حالا و در انتهای این گزارش خبر از فوت ۷۰۹ هموطن دیگر و رکوردی تلخ داده شد، طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت برای دستیابی به ایمنی جمعی حداقل باید ۷۰ درصد جمعیت جهان در برابر کووید ۱۹ ایمن شوند برای این کار لازم است هر سال دو میلیارد دوز واکسن تولید شود و در اختیار جوامع قرار گیرد البته اگر کوواکس به تعهدات خود عمل کند!