خبرگزاری مهر، گروه استانها- حسین جعفری*: مدیریت شهری برخلاف گذشته در عصر حاضر، جایگاهی فراتر از ارائه خدمات عمرانی و بهداشتی به شهروندان پیدا کرده و اینک نقش مهمی در بسترسازی‌های اجتماعی و رفع نیازهای فرهنگی مردم ایفا می‌کند. هر مدیری در حوزه مدیریت شهری به دنبال تدوین یک الگوی مطلوب برای شهر خواهد بود و این مهم بدون توجه به مسائل اجتماعی و فرهنگی موفق نخواهد بود.
سنجش و ارزیابی میزان موفقیت مدیران شهری مدیران شهری، در گرو کسب رضایت حداکثری شهروندان به عنوان کنشگرانی فعال در عرصه‌های شهری، انجام خواهد شد. اولویت‌های فرهنگی و اجتماعی در دو شکل قابل شناسایی است که در ادامه به هریک از این دو شیوه اشاره می‌شود.
در نگاه اول مدیران شهری بر مبنای رویکرد شخصی و یا بدنه اجرایی خود، اولویت‌هایی تعیین و بر مبنای آن سیاست‌های سازمانی را مشخص می‌کنند. در این شکل امکان دارد بسیاری از مطالبات اجتماعی و خواسته‌های اجتماعی شهروندان از دید مدیران شهری پنهان بماند و در نهایت با عدم رفع مهم‌ترین نیازهای فرهنگی و اجتماعی شهروندان، رسیدن به الگوی مطلوب مدیریت شهری، امکان پذیر نخواهد بود. به عقیده‌ی بسیاری از اندیشمندان حوزه مشارکت مردمی از جمله آلن بیرو، هیچ تغییر و توسعه‌ای بدون حضور و مشارکت مردمی به سرانجام نخواهد رسید.
با توجه به نقد وارد شده، شکل اول پوشش دادن نیازهای اجتماعی و فرهنگی شهروندان کاربرد زیادی نخواهد داشت و مدیران شهری بر مبنای شیوه از پایین به بالا و برمبنای شناخت جامع از نیازها و مطالبات اجتماعی شهروندان، برنامه ریزی کنند. با استفاده از روش‌های معتبر پیمایشی و مطالعات میدانی می‌توان نیازهای اجتماعی و فرهنگی شهروندان را شناسایی و بر مبنای مطالبات احصا شده، برنامه‌های عملیاتی را تدوین و جهت اجرا به واحدهای مختلف شهرداری ابلاغ کرد.
در چندسال اخیر به عنوان مجری طرح‌های کشوری و استانی در زمینه مسائل اجتماعی و فرهنگی، سابقه همکاری با سازمان‌های مختلفی از جمله اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، سازمان تبلیغات اسلامی استان، شورای فرهنگ عمومی استان، شرکت آب منطقه‌ای استان، پژوهشگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری گرگان همکاری داشته و نسبت به بیشتر نیازهای فرهنگی و اجتماعی شهروندان گرگان و استان شناخت و اشراف نسبتاً کافی دارم.
نیازها و مطالبات فرهنگی و اجتماعی مردم در قالب روش‌های علمی منسجم و معتبر شناسایی و احصا می‌شود ولی مهم‌تر این است که مدیران دستگاه‌های فرهنگی و همچنین مدیران شهری، اولویت‌های فرهنگی و اجتماعی سازمان خود را بر مبنای مطالبات شهروندان تعریف و اجرا کنند.
شهر گرگان طبق تفکیک و تقسیم بندی مکانی مدیریت شهری، دارای سه منطقه، ۶ ناحیه و در نهایت ۹۴ محله است که به لحاظ فرهنگی، اجتماعی و پایگاه اقتصادی تفاوت‌های بسیار زیادی بین مردم هریک از مناطق و محلات وجود دارد. تدوین یک برنامه کلی و یکسان برای تمامی محلات شهر گرگان قطعاً نمی‌تواند گره گشا و اثرگذار باشد و باید با توجه به بافت فرهنگی و مکانی شهروندان گرگان مدل‌های محتلفی را جهت تأمین نیازها و مطالبات مردم تدوین و اجرایی کرد. قطعاً مطالبات ساکنان کوی گل تپه، کوی انتظام، کوی همت و کوی فرزانگان با مطالبات کوی میناگل، محله سروش جنگ، محله پاسارگاد و مهرگان متفاوت است و توجه به این نسبیت‌ها برای برنامه‌های اجتماعی مدیریت شهری و تدوین استراتژی‌های سازمانی، امری ضروری و مهم است.
طبق آمارهای منتشر شده توسط مرکز ملی آمار، متأسفانه گلستان در کنار استان تهران دارای رتبه اول شکاف طبقاتی در کشور است و این بدان معناست که بیشترین فاصله اجتماعی و اقتصادی در کشور، بین مردم استان گلستان وجود دارد که از جمله پیامدهای منفی این امر تنزل سرمایه اجتماعی در استان و شهر گرگان است.
براساس دیدگاه نظریه پردازانی اصلی حوزه سرمایه اجتماعی ازجمله بوردیو، پاتنام، فوکویاما و کلمن، باید گفت اساس توسعه و پیشرفت جوامع رشد سرمایه اجتماعی است و توجه مدیران شهری به این مقوله می‌تواند نقش مهمی در توسعه همه جانبه شهر و کاهش شکاف‌های اجتماعی داشته باشد. به طور مثال با توجه به فشارهای فزاینده معیشتی و کرونایی، یکی از مهم‌ترین مطالبات اجتماعی شهروندان ساکن در محلات کم برخوردار برگزاری برنامه هایی با محوریت نشاط اجتماعی در محلات پایین است این درحالی است که یکی از دغدغه‌های اجتماعی ساکنان محلات مرفه نشین شهر گرگان، کاهش مشکلات ترافیکی و یا جلوگیری از ورود افراد غریبه به محل سکونت آنها بوده است.
توجه به برنامه‌های فرهنگی و آموزشی در محلات از جمله فرزندپروری، مقابله با آسیب‌های اجتماعی (خشونت، اعتیاد، سرقت و غیره) تقویت نشاط اجتماعی، توسعه مکان‌های سوم، توسعه زیرساخت‌های ورزشی در محلات، توجه به اوقات فراغت خانواده‌ها، ساخت پارک کودکان، مشارکت دادن شهروندان در تصمیم گیری‌ها، عدالت عمرانی، تسهیل در ارائه خدمات شهری، زیباسازی و افزایش فضای سبز، افزایش خدمات در حوزه حمل و نقل عمومی، تأمین امنیت شهر، رسیدگی به چهره ظاهری شهر، تأمین روشنایی پارک‌ها و نورپردازی در معابر شهری، مدیریت زباله‌ها و پسماندهای جامد شهری، تأمین بهداشت محلات و نام گذاری کوچه‌ها از جمله مهم‌ترین مطالبات فرهنگی و اجتماعی شهروندان به عنوان کنشگرانی آگاه و فعال در محلات مختلف شهر گرگان است که توجه مدیران شهری به نیازهای مذکور، نقش مهمی در افزایش رضایت شهروندان از عملکرد مدیریت شهری خواهد داشت.
در یک جمع بندی می‌توان گفت مدیران شهری باید طبق بررسی‌های علمی و میدانی نسبت به نیازهای اجتماعی شهروندان در لایه‌های مختلف شهری و تمامی ۹۴ محله از شهر گرگان، اشراف و اطلاع کافی داشته باشند و پس از اولویت بندی نیازها بتوانند در قالب یک برنامه ریزی مدون و اجرایی، نسبت به رفع نیازها و مطالبات شهروندان اقدامات اثرگذاری انجام دهند.
* پژوهشگر حوزه مسائل اجتماعی ایران
نظر شما