شکستن مهر مرجع تقلید بعد از رحلت درست است؟

خبرگزاری مهر؛ گروه مجله _ مرضیه کیان: شاید اگر فیلم شکستن مهر حضرت آیت‌الله سید محمد سعید حکیم که توسط جمعی از علما و روحانیون در نجف اشرف برگزار شده را با صدای بسته ببینید،گمان کنید که وسایل این مرجع گرانقدر بعد از وفاتشان به قصد توهین و بی‌احترامی مورد تعرض قرار گرفته، اما هنگاهی که صدای ویدئو را بلند کنید متوجه می‌شوید که در حین انجام شکستن مهر، ذکر می‌گویند و گریه می‌کنند.

واقعیت این است که مراسم شکستن مهر مرجع تقلید بعد از رحلت ایشان از قانون‌های نانوشته و دیرینه حوزه است که از مراجع تقلید قدیمی نقل شده و یکی از سنت های ارزشمند حوزوی به حساب می‌آید.

شکستن مهر مرجع تقلید بلافاصله بعد از رحلت، در حضور برخی بزرگان و شاهدان انجام می‌شود که با این کار به مؤمنان و مقلدان آن مرجع تقلید اطمینان داده شود که دیگر زمینه‌ای برای سوءاستفاده از جایگاه مرجع درگذشته وجود ندارد.

مهر مراجع تقلید به فتواها اعتبار می‌بخشد

آیت‌الله محمدرضا ناصری، نماینده ولی فقیه در استان یزد طی مصاحبه کوتاه تلفنی از پیشینه این سنت می‌گوید: «از زمان امام صادق(ع) که مسئله وکالت از طرف ائمه و بزرگان به افراد مورد اعتماد داده شد، مهری در اختیار این مامور از ناحیه امام قرار می‌گرفت که وقتی نامه یا دستوری را از جانب این بزرگان به جای دیگر منتقل می‌کنند، با مهری که در نامه زده می‌شد، مقلدان از اعتبار آن نامه مطمئن شوند.

این رسم و مهر مراجع تقلید از آن زمان باب شد و همچنان نیز ادامه دارد.»

مهر مخصوص امضای فتاوای مرجع بزرگ تقلید، نشانه معتبر بودن فتواهای صادر شده مرجع تقلید است و یکی از راه‌هایی که مقلدان اصالت فتواها را تشخیص می‌دهند، مشاهده مهر مخصوص امضای فتوای مراجع تقلید است. پس از رحلت مراجع تقلید، مهر ایشان به گونه‌های مختلفی می‌تواند مورد سوءاستفاده قرار بگیرد، مثلا ممکن است زیر فتواهایی زده شود که فتوای آن مرجع تقلید نیست و به نوعی به فاسد کردن فتواهای صحیح حتی دوران حیات مرجع تقلید متوفی منجر شود.

آیت‌الله ناصری از سرنوشت مهر مراجع تقلید بعد از رحلتشان گفت: «هنگامی که مرجع تقلید فوت کند، برای جلوگیری از سوءاستفاده‌هایی که احتمال دارد با مهر مرجع تقلید انجام شود، مهر را در حضور شاهدانی که تعداد مشخصی هم ندارد، می‌شکنند. حضور شاهدان برای این است که شهادت بدهند این سنت انجام شده.»

معدوم کردن مهر؛جلوگیری از فرضیه موروثی بودن مرجعیت

شکستن مهر مخصوص امضای مراجع که توسط فرزندان انجام می‌شود، به نوعی جلوگیری از بدعتی هم چون موروثی بودن مرجعیت در بین اهل تشیع است؛ به خصوص اگر مرجع تقلید مرحوم شده، فرزندانی داشته باشد که مجتهد باشند، به راحتی می توانند از مهر پدر مرحومشان استفاده کنند و به نوعی این معنا را به متدینین تلقین کنند که انگار مرجعیت در بیت آنان، به صورت موروثی در آمده؛ پس معدوم کردن مهر، این گمان را از بین‌ می‌برد.

در سال ۱۳۹۵، بعد از رحلت آیت الله موسوی اردبیلی، فرزندان ایشان با برپایی مراسمی در حضور برخی علما و مراجع تقلید، مهر این مرجع تقلید را غیرقابل استفاده کردند، که همان سال آیت‌الله مکارم شیرازی از این سنت تقدیر کرد و گفت: « این مساله سبب عظمت روحانیت می شود. امید است سایر عزیزان، این سنت که سبب عظمت مرجعیت می شوند رعایت کنند که خیر دنیا و آخرت آن‌ها در این مسئله خواهد بود.»

آیت‌الله ناصری از روش دیگری هم برای عدم سوءاستفاده سایرین از مهر مرجع تقلید یاد کرد و آن هم قرار دادن مهر برخی از مراجع در موزه است، که در این روش هم عدم دسترسی به مهر و سوءاستفاده‌های احتمالی بعدی را از بین می‌برد.

با وجود اینکه این سنت (که حوزویان از آن به سنت حسنه یاد می‌کنند) بعد از رحلت همه مراجع تقلید صورت می‌گیرد، عامعه مردم به دلیل عدم تصویربرداری و رسانه‌ای نشدن از آن اطلاعی ندارند و اگر فیلمی را از این مراسم ببینند در ابتدا دچار سوءبرداشت شوند.